Ежелгi Грециядағы “азамат құқығы” ұғымы

Ежелгi Грекияның құқығы бұрын ең алғаш Афина полисi деп аталды. Афина қала мемлекетiнде ең алғаш құқытың шығу көзi-ол құқықтық дәстүрден тұрды,ал б.з.д. 621 жылы жазбаша құқық пайда борлды-ол, Драконта Заңы деп аталды. Драконта заңының аталу себебi-ол, аса ерекше қаталдығы мен өрескел айуандықты көрсететiн болды. Драконта заңы-ол жазба түрде пайда болған алғашқы заңдардың бiрi болды. Афинаның құқығы бойынша құл-ол мүлiк қатарына жататын болды. Жеке меншiк Афинада мемлекеттiк болмады-өйткенi ол өндiрiлетiн өндiрiс болып жэеке меншiктiк құрамына кiрдi. Яғни меншiктi кiм өндiрсе соның мүлкi болатын болды. Ендiгi мәселе ол мiндеттеме құқығы болды.

Мiндеттеме құқығы-ол, жазбаша немесе ауызша келiсiм-шарттан пайда болды. Афина құқығында келiсiм-шарттыңмынадай түрлерiболды:

-сатып алу-сату келiсiм-шарты;

-жалдау келiсiм-шарты;

-несе келiсiм-шарты;

-мердiгерлiк келiсiм-шарты;

-қарызға алу келiсiм-шарты;

-затты сақтау келiсiм-шарты;

-серiктестiк келiсiм-шарты;

-кепiлдiк келiсiм-шарты;

-комиссиялық келiсiм-шарты.

келiсiм-шартты бекiтуге негiз болатын жағдайлар: әдеттегiдей тек жазбаша түрде бекiтiлетiн болды. Деликтiден пайда болтын мiндеттеме тек мүлiктiк зардап келтiрген жайғдайда ғана бекiтiлетiн болды.

Мiндеттемекелiсiм-шартын орындау тәсiлдерiнемыналар жатады:

-кепiлпұл;

-кепiлзат;

-кепiл болушылық.

Афина құқығы бойынша неке мәселесi жанұя иесiмен келiсiм-шарт жасау арқылы жүргiзiлетiн болды. Некеге тұру баршаға мiндеттiлк болды, бiрақ некеге тұрамағыны үшiн жазаға тартылмады. Жанұяда әйел бағынышты жағдайда болды, сондықтан ажырасу яғни күйеуiнен босанып шығу өте қйынға соқты. Әкенiң балаға деген билiгi алғашқы кезде өте кең болды, бiрақ кейiн кле ол тарыла бастады.

Афина құқығы бойынша мұрагерлiк құқығы болды-ол екi түрден түрды: 1) заң бойынша; 2) өсиет бойынша. Заң бойынша мұрагерлiк құқығы тиiстi ширет кезегiне бөлiндi. Бiрiншi ширетке ие болуыға тек ер балалары болды; Ал егер өлген адамның ер баласы болмаса онда өлген әкесiнiң мүлкiне мұра ретiнде қызы ие болуға құқылы болды. Егерде өлген адамның тiкелей мұрагерi болмаса, онда ,оның сырт туыстары ие болатын болды. Некесiздiктен (ашыналықтан) пайда болған балалары әкесiнiң мұрагерлiк құқығына ие болмады. Өсиет арқылы мұрагерлiкке ие болу танылады сол уақытта егер мұра қалдырушы денсаулығы жақсы және ешқандай күштеп қысымшылық көрсетiлмесе, ақыл –есi дұрыс кезiнде жаслаған болып және оның заңды түрде еркек баласы болмаған болса. Кәмелетке толмаған балалар, әйелдер, асырап алынған балалары өсет жасауға құқығы болмады. Афина құқығы бойынша қылмыстың түрлерi де айтылған.

Қылмыстың түрлерi мынадан тұрады:

-мемлекеттiк қылмыс;

-жанұяға қарсы қылмыс;

-жеке адамға қарсы қылмыс;

-меншiкке қарсы қылмыстар.

Сонымен қатар қасақана немесе абайсызда жаслған қылмыстарды және айдап салушы мен қылмысты орындаушы арасындағы айырмашылықты айыра бiлу. Өзiн -өзi қорғау ұғымы да мәлiм болды.

Жазаның мақсаты-ол, қылмыскерге күйзелiстiк жасау болады.

Жазаның түрлерiне мыналар жатады:

-өлiм жазасы;

-құлдыққа сату;

-айыппұл;

-мүлiктi тәркiлеу;

-ар-намысынан айыру, яғни азаматтық құқығынан айыру.

Құлды және еркiндiкте жүрген адамды жазалаудың айырмашылығы болды.

ҚОРТЫНДЫ: