Дәрістің жоспары. 1. Негізгі түсініктер мен анықтамалар

1. Негізгі түсініктер мен анықтамалар

2. Жылдамдықтарды қосу туралы теорема

3. Кориолис теоремасы

4. Кориолистік ұдеу, оның қасиеттері. Н.Е.Жуковскийдің ережесі

Нүкте қозғалысы күрделі қозғалыс деп есептеледі, егер сол нүктенің қозғалысы кемінде екі координаттық жүйелерге қатысты қарастырылса, соңғылардың біреуі «қозғалмайтын» координаттық жүйе болуы қажет.

Нүкте М берілген координаттар жүйесінде, ал ол жүйенің өзі басқа бір «қозғалмайтын» координаттық жүйесінде қозғалатын болсын. Мұндай жағдайда нүкте М жүйсіне қарағанда күрделі қозғалыста дейміз.

Анықтама. Нүктенің қозғалмалы жүйесіне қатысты қозғалысы оның салыстырмалы қозғалысы деп, жүйесінің негізгі жүйесінде қозғалуын салдарынан болған қозғалысын онын тасымал қозғалысы деп, негізгі жүйесіне қатысты қозғалысы оның абсолют қозғалысы деп атайды.

Нүктенің әрбір қозғалыстағы кинематикалық сипаттамалары сол қозғалыстарға сәйкес аталады.

Теорема. Күрделі қозғалыстағы нүктенің абсолют жылдамдығы оның салыстырмалы және тасымал жылдамдықтарының геометриялық қосындысына тең: .

Абсолют жылдамдығының модулі проекциялар әдісі арқылы табылды. Ол үшін векторлық теңдеуді қозғалмайтын санақ жүйесі өстеріне проекциялау керек:

.

Нүктенің күрделі қозғалысында үдеуін табу үшін абсолют жылдамдық өрнегінен уақыт бойынша толық туынды алып және Бур формуласын ескерсек, мынаны аламыз:

немесе

, )

мұндағы вектор - М нүктесінің салыстырмалы қозғалысы мен жүйесінің О нүктесінен айнала қозғалысынан туған қосымша үдеу. Оны бұрылу үдеу немесе кориолистік үдеу деп атайды.

Сонымен, күрделі қозғалыстағы нүктенің үдеуі оның тасымал, салыстырмалы және кориолистік үдеулерінің векторлық қосындысына тең.