ÊÀÒÅÃÎÐÈÈ:
ÀñòðîíîìèÿÁèîëîãèÿÃåîãðàôèÿÄðóãèå ÿçûêèÄðóãîåÈíôîðìàòèêàÈñòîðèÿÊóëüòóðàËèòåðàòóðàËîãèêàÌàòåìàòèêàÌåäèöèíàÌåõàíèêàÎáðàçîâàíèåÎõðàíà òðóäàÏåäàãîãèêàÏîëèòèêàÏðàâîÏñèõîëîãèÿÐèòîðèêàÑîöèîëîãèÿÑïîðòÑòðîèòåëüñòâîÒåõíîëîãèÿÔèçèêàÔèëîñîôèÿÔèíàíñûÕèìèÿ×åð÷åíèåÝêîëîãèÿÝêîíîìèêàÝëåêòðîíèêà
NB! Íà÷èíàéòåÐÀÇÁÎÐ ÏÎ ÑÎÑÒÀÂÓ ãëàãîëüíîé ôîðìû íå ñ îêîí÷àíèÿ, à Ñ ÎÑÍÎÂÛ (ò.å. îäíîé èç ñëîâàðíûõ îñíîâ). Âñïîìíèòå èçâåñòíóþ ôðàçó: ÇÐÈ Â ÊÎÐÅÍÜ! 3 ñòðàíèöà
3â) çàïèøèòå è ïåðåâåäèòå äîñëîâíî ðóññêèå ñëîâà, ðàâíûå îñíîâå ïàññèâíîãî ïðè÷àñòèÿ (§ 71à): ad-vŏco, āvi, ātum, 1 – ïðèçûâàòü, ïðèãëàøàòü; con-trăho, -traxi, -tractum, 3 – c-êðåïëÿòü [âìåñòå], çàêëþ÷àòü; sur-rŏgo, āvi, ātum, 1 – çàìåíÿòü, èçáèðàòü âçàìåí; âåð-äèêò < vere (èñòèííî) + dico, dixi, dictum, 3 (ãîâîðèòü); re-sulto, āvi, ātum, 1 – îòðàæàòü; ef-ficio, -feci, -fectum, 3 – èñïîëíÿòü, îñóùåñòâëÿòü; mando, āvi, ātum, 1 – ïîðó÷àòü; postŭlo, āvi, ātum, 1 – òðåáîâàòü.
ÒÅÊÑÒÛ íà âðåìåíà ÑÎÂÅÐØÅÍÍÎÃÎ ÂÈÄÀ (§ 67–69) – ðàçáåðèòå è ïåðåâåäèòå äîñëîâíî:
1) (§ 67–69). 1) Caesar, postquam Pharnăcem facĭle superavĕrat, ad amīcum suum scripsit: «Veni, vidi, vici!». 2) Philippus, Macedŏnum rex, Spartānis scripsit: «Si in Laconĭcam venĕro, finĭbus vestris vos expellam». Spartāni rescripsērunt: «Si». 3) Pyrrhi victoria vocātur ea, quam si quis altĕram reportavĕrit, milĭtes omnes amittet. 4) Quos amisĭmus, sequĭmur (Ñéíåêà). 5) Odĕro, si potĕró; si nón, invītus amābo (Îâèäèé). 6) Felix, qui potuít rerúm cognoscĕre causas (Âåðãèëèé). 7) Feci, quod potuí (ôîðìóëà îò÷¸òà
î ïðîäåëàííîé ðàáîòå). 8) Quod non fecērunt Gothi, [hoc] fecērunt Scoti (ýïèãðàììà Ááéðîíà ïî ïîâîäó âûâîçà â Àíãëèþ ñêóëüïòóð èç àôèíñêèõ õðàìîâ V â. äî í.ý.). 9) Et vidit Deus cuncta quae fecěrat: et erant valde bona (Áèáëèÿ, ñîòâîðåíèå ìèðà). 10) Ut sementem fecĕris, ita metes (Öèöåðîí). 11) Fortūna cito reposcit, quod dedit./ Non est tuum, fortūna quod fecit tuum (ôðàçû Ïóáëúëèÿ Ñèðà). 12) Non omnia eīdem di dedēre1 (Òèò Ëèâèé). 13) Nil sine magno vita labōre dedit mortalĭbus (Ãîðàöèé). 14) Quem deděrat cursum fortūna, perēgi (Âåðãèëèé: ïîñëåäíèå ñëîâà öàðèöû Äèäóíû). 15) Perdes maiōra, minōra nisi servavěris (Ïóáëúëèé Ñèð). 16) Amīci, diem perdĭdi (ðèìñêèé èìïåðàòîð Âåñïàñèáí, âñïîìíèâ, ÷òî çà öåëûé äåíü íå ñäåëàë íè îäíîãî äîáðîãî äåëà). 17) Sero venisti. 18) Quod uni dixĕris, omnĭbus dixĕris (ñðàâí.: ïî ñåêðåòó âñåìó ñâåòó). 19) Quod scripsi, scripsi (îòêàç èñïðàâèòü íàïèñàííîå, èç Áèáëèè). 20) Quod periit, periit. 21) Etiám periēre1 ruīnae (Ëóêáí î ïîñåùåíèè Öåçàðåì ìåñòà, ãäå áûëà Òðîÿ).
22) Quod finxēre1, timént (Ëóêáí î ðàñïóñêàþùèõ ñòðàøíûå ñëóõè). 23) Quae fuěrant vitia, mores sunt (Ñéíåêà î ïàäåíèè íðàâîâ). 24) Postquam docti prodiērunt, boni desunt (Ñéíåêà). 25) Talem habēbis fructum, qualis fuĕrit labor. 26) Tantum doluērunt, quantum dolorĭbus se inseruērunt (Áèáëèÿ îá óìåíèè âëàäåòü ñîáîé). 27) Candidiór nivibús tunc, cúm cecidēre1 recentes (Îâèäèé î äåâóøêå èç ñâîåãî ñíà).
28) Exegí monumént(um) aere perenniús (Ãîðàöèé î ñâî¸ì òâîð÷åñòâå). 29) Satis vixi vel vitae vel gloriae (Þëèé Öåçàðü). 30) Memento, quia pulvis es [et in pulvěrem revertēris2] (Áèáëèÿ: ñêàçàíî Àäàìó ïðè èçãíàíèè èç Ðàÿ). 31) Cum bonis bonus eris, cum malis pervertēris2 (ñòèõ). 32) Cum mula pepĕrit (ò.å. íèêîãäà). 33) Acu rem tetigisti (Ïëàâò, ñðàâí.: ïîïàñòü â òî÷êó, â ÿáëî÷êî). 34) De profundis clamāvi ad Te, Domĭne (ïîêàÿííûé ïñàëóì Äàâèäà). 35) Non possidentem multa vocavĕris recte beātum (Ãîðàöèé). 36) Dulcia non novit, qui non gustāvit amāra (Ïóáëúëèé Ñèð). 37) Qui genus humānum ingenio superāvit (Ëóêðéöèé; íàäïèñü íà ïàìÿòíèêå Íüþòîíó â Êéìáðèäæå). 38) Huius belli semen tu, Antōni, fuisti (Öèöåðîí). 39) Sum, quod eris; quod es, ante fui (ýïèòáôèÿ – íàäïèñü íà ìîãèëå: îáðàùåíèå ïîêîéíîãî ê ïóòíèêó). 40) Donaví tibi plura, quam rogasti (Ìàðöèáë). 41) Graeci homĭnes deōrum honōres tribuēbant iis viris, qui tyrannos necavĕrant (Öèöåðîí). 42) Veniam, quocunque vocavĕris (Áèáëèÿ). 43) Ubi alĭquid audivĕro, scribam ad te. […] Si te rogavĕro alĭquid, nonne respondēbis? (Öèöåðîí) 44) Cunctando restituit rem (Ýííèé î ðèìñêîì ïîëêîâîäöå Ôááèè Ìåäëèòåëå, êîòîðûé â 217 ã. äî í.ý. èçìàòûâàë àðìèþ Ãàííèááëà, äîëãî óêëîíÿÿñü îò ñðàæåíèÿ). 45)Diffugēre1 nivés, redeúnt iam gramĭna campis (Ãîðàöèé). 46) Nisi crediderĭtis, non intelligētis (áîãîñëîâ Àâãóñòúí). 47) Damnabĕris, quod patrem accusasti (Õèëóí).
1dedēre = dedērunt: àðõàú÷åñêàÿ (äðåâíÿÿ) ôîðìà, ñì. § 69, ïóíêò 4, ïðèìå÷àíèå 2 ïîñëå òàáëèöû.
2Ïîäóìàéòå, êàêîå ýòî âðåìÿ ãëàãîëà.
| Ñëîâà ê ¹ 1: accūso, āvi, ātum, 1 – îáâèíÿòü; accusasti = accusavisti: § 69, ï.6 amīcus, i, m – äðóã amitto, amīsi, amissum, 3 – òåðÿòü amo, āvi, ātum, 1 – ëþáèòü ante – ðàíüøå Antonius, i, m (òóò ñì. § 30, ï.1, NB3) – Ìàðê Àíòîíèé, ïîëêîâîäåö è ïîëèòèê audio, īvi, ītum, 4 – ñëûøàòü beātus, a, um – ñ÷àñòëèâûé (ïåðåâîä – § 46, ïóíêò 2) bellum, i, n – âîéíà (çà âëàñòü ïîñëå óáèéñòâà Þëèÿ Öåçàðÿ) bonus, a, um – õîðîøèé (bona – ñîáèðàòåëüíîå: § 35à, ïóíêò 3) cado, cecĭdi, casum, 3 – âûïàäàòü Caesar, ăris, m – Öåçàðü campus, i, m – ïîëå, ñòåïü candĭdus, a, um – áåëûé causa, ae, f – ïðè÷èíà cecĭdi – ñì. cado cito – áûñòðî clamo, āvi, ātum, 1 – âçûâàòü cog-nosco, -nōvi, -nĭtum, 3 – ïîçíàâàòü, ïîçíàòü cre-do, -dĭdi, -dĭtum, 3 – âåðèòü cum – êîãäà; ïðåäëîã «ñ» cuncti, cunctae, cuncta, plur. (§ 34, ïóíêò 4, NB) – âñå (çäåñü ñîáèðàòåëüíîå: § 35à, ï.3) cunctor, cunctātus sum, cunctāri (§ 76) – ìåäëèòü, ïðîìéäëèòü cursus, us, m – ïóòü damno, āvi, ātum, 1 – îñóæäàòü de (c Abl.) – èç dedi – ñì. do de-sum, de-fui, –, de-esse (§ 20) – íå öåíèòüñÿ, ðåäêî âñòðå÷àòüñÿ deus, i, m – áîã di = dei (ñì. deus) dico, dixi, dictum, 3 – ãîâîðèòü dies, ēi, m – äåíü dif-fugio, -fūgi, –, 3 – ñáåãàòü (ñ ãîð) do, dedi, datum, 1 – äàâàòü doctus, a, um – ó÷¸íûé doleo, dolui, –, 2 – ÷óâñòâîâàòü áîëü, ñòðàäàòü dolor, ōris, m – ñòðàäàíèå Domĭnus, i, m – Ãîñïóäü dono, āvi, ātum, 1 – äàðèòü dulcis, e – ñëàäêèé (ïåðåâîä – § 35à, ïóíêò 3: ñîáèðàòåëüíîå) ea (§ 39) – ñì. is eī-dem (§ 39) – Dat.S. îò idem erant (§ 19a) – Imperf. îò sum eris (§ 19a) – Fut. îò sum es/ est (§ 19a) – Praes. îò sum et – è etiam – äàæå re-porto, āvi, ātum, 1 – îäåðæèâàòü re-posco, –, –, 3 – îòíèìàòü rerum – ñì. res res, rei, f – âåùü, ÿâëåíèå; ñóòü; ïîëîæåíèå; ãîñóäàðñòâî re-scrībo, -scripsi, -scriptum, 3 – ïèñáòü â îòâåò, îòâå÷àòü re-spondeo, -spondi, -sponsum, 2 – îòâå÷àòü re-stituo, -stitui, -stitūtum, 3 – ñïàñàòü re-vertor, re-verti, re-verti (§ 76a) – âîçâðàùàòüñÿ rex, regis, m – öàðü rogo, āvi, ātum, 1 – ïðîñèòü (rogasti = rogavisti: § 69, ï.6) ruīna, ae, f – ðàçâáëèíà, ðóúíà satis – äîñòàòî÷íî Scotus, i, m – øîòëàíäåö scribo, scripsi, scriptum, 3 – ïèñáòü se – § 37, òàáëèöà semen, ĭnis, n – ñåìÿ, ïðè÷èíà (ïåðåâîä – § 46) sementis, is, f – ïîñåâ | acus, us, f – èãëà ad (c Acc.) – ê aes, aeris, n – ìåäü (òóò ñì. § 56, ï.2) ex-ĭgo, -ēgi, -actum, 3 – âîçäâèãàòü ex-pello, -pŭli, -pulsum, 3 – âû-ãîíÿòü facĭle – ëåãêî, ñ ë¸ãêîñòüþ facio, feci, factum, 3 – äåëàòü feci – ñì. facio felix, īcis – ñ÷àñòëèâ(ûé) fingo, finxi, fictum, 3 – âûäóìûâàòü finis, is, m – âëàäåíèå (ïåðåâîä – § 50à, ïóíêò 2) fortūna, ae, f – ñóäüáà fructus, us, m – ðåçóëüòàò, äîõîä fui/ fuĕrant – ñì. sum genus, ĕris, n – ðîä gloria, ae, f – ñëàâà Gothi, ōrum, m, plur. – ãóòû (ãåðìàíñêèé íàðîä 2–9 ââ. í.ý.) Graecus, a, um – ãðå÷åñêèé gramen, ĭnis, n – òðàâà gusto, āvi, ātum, 1 – ïðîáîâàòü habeo, habui, habĭtum, 2 – èìåòü hic, haec, hoc (§ 39) – òîò; ýòîò hoc (§ 39) – ñì. hic homo, ĭnis, m – ÷åëîâåê honor, ōris, m – çíàê óâàæåíèÿ huius (§ 39) – Gen.S. îò hic humānus, a, um – ÷åëîâå÷åñêèé iam – óæå idem, eădem, idem (§ 39) – òîò æå ñàìûé, îäèí [÷åëîâåê] iis – § 39, òàáëèöà in – â ingenium, i, n – óì (> èíæåíåð) in-sĕro, -serui, -sertum, 3 – îòäàâàòü intel-lĭgo, -lexi, -lectum, 3 – ïîíèìàòü in-vītus, a, um – íå-æåëàþùèé (ïåðåâåñòè: «ïðîòèâ âîëè») is, ea, id (§ 39) – òîò ita – òàê labor, ōris, m – òðóä, ðàáîòà Laconĭca, ae, f – Ëàêóíèêà1 Macēdo, ŏnis, m – ìàêåäîíÿíèí magnus, a, um – áîëüøîé maior, ōris – áóëüøèé (ñîáèðàòåëüíîå: § 35à, ïóíêò 3) malus, a, um – ïëîõîé memento – ñì. ôðàçû ê § 6 meto, messui, messum, 3 – æàòü, ïîæèíàòü miles, ĭtis, m – âîèí, ñîëäàò minor, ōris – ìåíüøèé monumentum, i, n – ïàìÿòíèê mortālis, e – ñìåðòíûé mos, moris, m – íðàâ, îáû÷àé mula, ae, f – ñàìêà ìóëà (ãèáðèä ëîøàäè è îñëà, áåñïëîäíà) sequor, secūtus sum, sequi (§ 76) – ñëåäîâàòü, èäòè âñëåä (ðå÷ü î ñìåðòè) sero – (ñëèøêîì) ïîçäíî servo, āvi, ātum, 1 – õðàíèòü si quis (§ 61, ï.3) – åñëè êòî-òî sine (c Abl.) – áåç Spartānus, i, m – ñïàðòáíåö sum, fui, –, esse (§ 19a) – áûòü, ÿâëÿòüñÿ sunt (§ 19à) – Praes. îò sum supĕro, āvi, ātum, 1 – ïîáåæäàòü, ïðåâîñõîäèòü suus, a, um – ñâîé talis, e – òàêîé tango, tetĭgi, tactum, 3 – êàñàòüñÿ tantum – íàñòîëüêî te – Acc./ Abl. îò tu tetĭgi – ñì. tango tibi – Dat. îò tu timeo, timui, –, 2 – áîÿòüñÿ tribuo, tribui, tribūtum, 3 – îêàçûâàòü, âîçäàâàòü tu – òû tunc, cum – òîãäà, êîãäà | alĭ-quid (§ 62) – ÷òî-ëèáî alter, a, um – äðóãîé, åù¸ îäèí amārus, a, um – ãîðüêèé multus, a, um – ìíîãèé (multa – ñîáèðàòåëüíîå: § 35à, ïóíêò 3) neco, āvi, ātum, 1 – óáèâàòü nil – íè÷òî, íè÷åãî [íå] nisi – åñëè íå nix, nivis, f – ñíåã (ïåðåâîä â ¹ 27 – § 56, ïóíêò 2) non – íåò; nonne – íåóæåëè íå nosco, novi, notum, 3 – óçíàâàòü novi – ñì. nosco odi, odisse (§ 75, ïóíêò 3) – íåíàâèäåòü omnis, e – âåñü, âñ¸ (omnia – ñîáèðàòåëüíîå: § 35à, ïóíêò 3) pario, pepĕri, partum, 3 – ðîæàòü pater, tris, m – îòåö pepĕri – ñì. pario per-āgo, -ēgi, -actum, 3 – ïðîõîäèòü [äî êîíöà] per-do, -dĭdi, -dĭtum, 3 – òåðÿòü per-ēgi – ñì. per-āgo perennis, e – ïðî÷íûé per-eo, per-ii, per-ĭtum, per-īre (§ 22) – ïðîïàäàòü, ïîãèáàòü per-verto, -verti, -versum, 3 – ïîðòèòü; èçìåíÿòü Pharnăces, is, m – öàðü Ôàðíáê2 Philippus, i, m – Ôèëèïï3 plus, pluris – áóëüøèé (plura – ñîáèðàòåëüíîå: § 35à, ïóíêò 3) pos-sideo, -sēdi, -sessum, 2 – èìåòü (â ñîáñòâåííîñòè) pos-sum, potui, –, posse (§ 20) – ìî÷ü postquam – ïîñëå òîãî, êàê pot-ĕro – Fut. îò pos-sum potui – ñì. pos-sum prod-eo, prod-ii, prod-ĭtum, prod-īre (§ 22) – ïîÿâëÿòüñÿ profundum, i, n – ãëóáèíá, áéçäíà pulvis, ĕris, m – ïðàõ Pyrrhus, i, m – Ïèðð, öàðü Ýïúðà (îáëàñòü íà ñåâåðå Ãðåöèè) quae – § 61, Plur., ñîáèðàòåëüíîå qualis, e – êàêîé quam – ÷åì; â ¹ 3 – § 61, òàáë. quantum – íàñêîëüêî quem – § 61, òàáëèöà qui (§ 61) – êòî; òîò, êòî; êîòîðûé/ Plur. êîòîðûå (â ¹ 41) quia – òóò: «÷òî» quocunque – [â ëþáîå ìåñòî], êóäà quod (§ 61) – [òî], ÷òî; ïîñêîëüêó quos – § 61, òàáëèöà recens, entis – ñâåæèé recte – ñïðàâåäëèâî red-eo, red-ii, red-ĭtum, red-īre (§ 22) – âîçâðàùàòüñÿ rem – ñì. res tuus, a, um – òâîé (ïåðåâîä – § 46) tyrannus, i, m – òèðàí4 ubi – òóò: «êîãäà» unus, a, um – îäèí (uni – Dat.S.: § 38, ïóíêò 1) ut – êàê valde – î÷åíü vel – è venio, veni, ventum, 4 – ïðèõîäèòü vester, tra, trum – âàø vici – ñì. vinco victoria, ae, f – ïîáåäà (ïåðåâîä – § 46) video, vidi, visum, 2 – âèäåòü vinco, vici, victum, 3 – ïîáåæäàòü vir, viri, m – ìóæ, ÷åëîâåê vita, ae, f – æèçíü (â ¹ 29 ïåðåâîä – § 48, ïóíêò 2) vitium, i, n – ïîðóê (ïðè ïåðåâîäå ñì. § 46) vivo, vixi, victum, 3 – æèòü vixi – ñì. vivo voco, āvi, ātum, 1 – íàçûâàòü; çâàòü vos – § 37, òàáëèöà |
1Ëàêóíèêà – îáëàñòü â Ãðåöèè (ãîðîä Ñïáðòà): îòñþäà «ëàêîíúçì/ ëàêîíè÷íîñòü» – óìåíèå âûðàæàòü ìûñëè êðàòêî: ñïàðòàíöåâ ñ äåòñòâà ãîòîâèëè ê âîéíå, ãäå íóæíî êðàòêî ôîðìóëèðîâàòü ïðèêàçû.
2Ôàðíáê – öàðü Áîñïóðñêîãî öàðñòâà â 63–47 äî í.ý., íèçëóæåííûé Öåçàðåì.
3Ôèëèïï – öàðü Ìàêåäîíèè â 359–336 äî í.ý., îòåö ïîëêîâîäöà Àëåêñàíäðà Ìàêåäîíñêîãî.
4Òèðáí â àíòè÷íîñòè – çàõâàòèâøèé âëàñòü íàñèëüíî, ïðîòèâ âîëè íàðîäà (à íå ïðàâèòåëü-äéñïîò).
2) Èç îáëàñòè ïðàâà: (§ 67–69). 1) Ubi quis delinquit, ibi puniētur. 2) Quod princĭpi placuit, legis habet vigōrem (Óëüïèáí). 3) Paene consonantia iura ingenuitātis et libertinitātis in successionĭbus fecĭmus (Þñòèíèáí). 4) Si filius patri aut servus domĭno noxam commisĕrit, nulla actio nascĭtur (Ãàé). 5) Testātor supervivens si eam rem, quam reliquĕrat, vendidĕrit, exstinguĭtur fideicommissum (Ïàâåë). 6) Ius naturāle est, quod natūra omnia animalia docuit (Óëüïèáí). 7) Minus contemnēmur, si vindicaverĭmus iniuriam (Ñéíåêà). 8) Stultissĭma homĭnis incauti excusatio est: «Non putavĕram». 9) Respondi maxĭmis criminĭbus; nunc etiam relĭquis respondendum est (Öèöåðîí). 10) Sui herēdes existimantur, qui in potestāte morientis fuērunt, velŭti filius, filia, nepos etc. (Þñòèíèáí). 11) Ius praetorium est, quod praetōres introduxērunt […] supplendi vel corrigendi iuris civīlis gratia (Ïàïèíèáí). 12) Actiōnes, quas in usu vetĕres habuĕrant, legis actiōnes appellabantur (Ãàé). 13) Si servum tuum latrōnem, insidiantem mihi, occidĕro, secūrus ero (Ãàé). 14) Qui mascŭlum libĕrum invītum stupravĕrit, capĭte puniētur (Ïàâåë). 15) Quod in litŏre quis aedificavĕrit, eius erit (Íåðáöèé). 16) Defendi rem publĭcam adulescens, non desĕram eam senex (Öèöåðîí).
| Ñëîâà ê ¹ 2: actio, ōnis, f – (ñóäåáíûé) èñê (â ¹ 12 âòîðîé ðàç ñì. § 46) adulescens, ntis, m – þíîøà (ïåðåâåñòè àáëàòèâîì) aedifĭco, āvi, ātum, 1 – ñòðîèòü anĭmal, ālis, n – æèâîòíîå appello, āvi, ātum, 1 – íàçûâàòü aut – èëè caput, ĭtis, n – ãîëîâà (î êàçíè) civīlis, e – ãðàæäàíñêèé com-mitto, -mīsi, -missum, 3 – ïðè÷èíÿòü, íàíîñèòü consōno, āvi, ātum, 1 – ñîâïàäàòü con-temno, -tempsi, -temptum, 3 – ïðåçèðàòü heres, ēdis, m – íàñëåäíèê homo, ĭnis, m – ÷åëîâåê ibi – òàì in – â (âî), íà in-cautus, a, um – íå-îñòîðîæíûé ingenuĭtas, ātis, f – ñâîáîäíîå ãðàæäàíñòâî iniuria, ae, f – îáèäà insidior, insidiātus sum, insidiāri (§ 76) – ñòðîèòü êîçíè, õèòðîñòè intro-dūco, -duxi, -ductum, 3 – â-âîäèòü invītus, a, um – íåæåëàþùèé ius, iuris, n – ïðàâî latro, ōnis, m – ðàçáîéíèê lex, legis, f – çàêîí (â ¹ 12 ïåðåâåñòè ïðèëàãàòåëüíûì) liber, a, um – ñâîáîäíûé libertinĭtas, ātis, f – âîëüíîîòïóùåíñòâî litus, ŏris, n – áåðåã mascŭlus, i, m – ìóæ÷èíà maxĭmus, a, um – ãëàâíåéøèé mihi – Dat. îò ego (ÿ) minus (§ 58, 60) – ìåíüøå morior, mortuus sum, mori (§ 76) – óìèðàòü, óìåðåòü nascor, natus sum, nasci (§ 76) – âîçíèêàòü natūra, ae, f – ïðèðîäà naturālis, e – åñòåñòâåííûé | cor-rĭgo, -rexi, -rectum, 3 – èñïðàâëÿòü crimen, ĭnis, n – [îáâèíåíèå] â ïðåñòóïëåíèè defendo, -ndi, -nsum, 3 – çàùèùàòü de-linquo, -liqui, -lictum, 3 – ñîâåðøàòü ïðåñòóïëåíèå de-sĕro, -serui, -sertum, 3 – áðîñàòü, ïîêèäàòü doceo, docui, doctum, 2 – ó÷èòü domĭnus, i, m – õîçÿèí eam – § 39, òàáëèöà eius (§ 39) – Gen.S. îò is (îí) ero/ erit – Fut. îò sum est (§ 19a) – Praes. îò sum et – è nepos, ōtis, m – âíóê non – íå noxa, ae, f – âðåä, óùåðá nullus, a, um – íèêàêîé [íå] nunc etiam – òåïåðü òàêæå oc-cīdo, -cīdi, -cīsum, 3 – óáèâàòü omnis, e – âåñü, âñÿêèé paene – ïî÷òè pater, patris, m – îòåö placeo, placui, placĭtum, 2 – íðàâèòüñÿ potestas, ātis, f – âëàñòü praetor, ōris, m – ïðéòîð (âûñøèé ñóäåáíûé ÷èí â Äðåâíåì Ðèìå) praetorius, a, um – ïðéòîðñêèé princeps, ĭpis, m – ïðúíöåïñ, èìïåðàòîð publĭcus, a, um – ñì. res publĭca punio, īvi, ītum, 4 – íàêàçûâàòü puto, āvi, ātum, 1 – äóìàòü quam/ quas – § 61, òàáëèöà qui (§ 61) – êòî/ Plur. êîòîðûå quis – êòî; êòî-ëèáî quod (§ 61) – ÷òî; òî, ÷òî re-linquo, -liqui, -lictum, 3 – òóò: «çàâåùàòü» relĭquus, a, um – îñòàëüíîé res, rei, f – âåùü res publĭca (res, rei, f – äåëî + publĭcus, a, um – îáùåå) – ðåñïóáëèêà, ãîñóäàðñòâî | etc. = et cetĕra (è ïðî÷åå, è ò.ä.) excusatio, ōnis, f – îïðàâäàíèå existĭmo, āvi, ātum, 1 – ñ÷èòàòü ex-stinguo, -stinxi, -stinctum, 3 – ëèøàòü ñèëû facio, feci, factum, 3 – äåëàòü; óñòàíàâëèâàòü feci – ñì. facio fideicommissum, i, n – ôèäåèêîìúññ1 filia, ae, f – äî÷ü filius, i, m – ñûí fuērunt – ñì. sum gratia – ðàäè (§ 55) habeo, habui, habĭtum, 2 – èìåòü; ñîõðàíÿòü re-spondeo, -spondi, -sponsum, 2 – îòâå÷àòü secūrus, a, um – áåçíàêàçàííûé (ïåðåâîä – § 46) senex, senis, m – ñòàðèê (ïåðåâåñòè àáëàòèâîì) servus, i, m – ðàá, ñëóãà si – åñëè stultus, a, um – ãëóïûé stupro, āvi, ātum, 1 – îáåñ÷éùèâàòü, íàñèëîâàòü successio, ōnis, f – [äåëî î] íàñëåäîâàíèè sum, fui, –, esse (§ 19a) – áûòü, ÿâëÿòüñÿ super-vīvo, -vixi, -victum, 3 – îñòàâàòüñÿ â æèâûõ suppleo, -ēvi, ētum, 2 – äîïîëíÿòü suus, a, um – ñâîé, ñîáñòâåííûé testātor, ōris, m – íàñëåäîäàòåëü tuus, a, um – òâîé ubi – ãäå usus, us, m – (èñ)ïîëüçîâàíèå vel – èëè velŭti – êàê vendo, vendĭdi, vendĭtum, 3 – ïðîäàâàòü vetus, ĕris – äðåâíèé vigor, ōris, m – ñèëà vindĭco, āvi, ātum, 1 – ìñòèòü |
1Ôèäåèêîìúññ (fidei – Dat.S. îò «fides, ei, f – âåðà» + commissum = «âåðå ïîðý÷åííîå») – ïîðó÷åíèå íàñëåäíèêó ïåðåäàòü ÷àñòü íàñëåäñòâà òðåòüåìó ëèöó.
3) Ïåðåâåäèòå ñòèõè Îâèäèÿ: à, á)íàïèñàííûå â ññûëêå, ãäå ïîýò ïðîæèë îäèí ïîñëåäíèå 9 ëåò æèçíè (íà îêðàèíå Ðèìñêîé èìïåðèè, â ãîðîäå Òóìû, íûíå – ðóìûíñêèé ãîðîä Êîíñòáíöà íà áåðåãó ׸ðíîãî ìîðÿ; ïðè÷èíà âïàäåíèÿ ïîýòà â íåìèëîñòü èìïåðàòîðà íåèçâåñòíà):
à) Cum repetó noctém, qua tot mihi cara relīqui, á) Donec erís felíx, multós numerābis amīcos;
Labĭtur ex oculís núnc quoque gutta meís. Tempŏra si fuerínt nubĭla, solus erís.
â) Nec quae praeteriít, iterúm revocabĭtur unda; ã)Îâèäèé î äåâóøêàõ: Carpĭte florem,
Nec quae praeteriít, hora redīre potést (Îâèäèé). Qui, nisi carptus erít, turpĭter ipse cadét.
| Ñëîâà ê ¹ 3: amīcus, i, m – äðóã cado, cecĭdi, casum, 3 – ïàäàòü carpo, carpsi, carptum, 3 – ñðûâàòü, ðâàòü carus, a, um – äîðîãîé (ñîáèðàòåëüíîå: § 35à, ï.3) cum – êîãäà donec – ïîêà eris (§ 19a) – Fut. îò sum ex (c Abl.) – èç felix, īcis – ñ÷àñòëèâ(ûé) flos, floris, m – öâåòîê fuĕrint – ñì. sum gutta, ae, f – ñëåçà; êàïëÿ hora, ae, f – ÷àñ, âðåìÿ | ipse, a, um (§ 38, ïóíêò 3) – ñàì itĕrum – ñíîâà labor, lapsus sum, labi (§ 76) – êàòèòüñÿ meus, a, um – ìîé mihi – Dat. îò ego (ÿ) multus, a, um – ìíîãèé nec…nec – íè…íè nisi – åñëè íå («íå» îòíîñèòñÿ ê ãëàãîëó) nox, noctis, f – íî÷ü1 nubĭlus, a, um – ìðà÷íûé numĕro, āvi, ātum, 1 – èìåòü, íàñ÷èòûâàòü nunc quoque – è òåïåðü ocŭlus, i, m – ãëàç pos-sum, potui, –, posse (§ 20) – ìî÷ü pot-est (§ 20) – Praes. îò pos-sum | praeter-eo, -ii, -ĭtum, -īre (§ 22) – ïðî-õîäèòü (ìèìî) qua – òóò: «êîãäà» quae (§ 61) – ñì. qui qui, quae, quod (§ 61) – êîòîðûé red-eo, -ii, -ĭtum, -īre (§ 22) – âîçâðàùàòüñÿ, âåðíóòüñÿ re-linquo, -līqui, -lictum, 3 – òåðÿòü repĕto, -tīvi, -tītum, 3 – âñïîìèíàòü re-vōco, āvi, ātum, 1 – âîçâðàùàòü si – åñëè solus, a, um – îäèíîê(èé) sum, fui, –, esse (§ 19à) – áûòü tempus, ŏris, n – âðåìÿ tot – âñ¸ turpĭter – íåêðàñèâî unda, ae, f – âîëíà |
1Îâèäèÿ âûçâàëè íî÷üþ âî äâîðåö èìïåðàòîðà Áâãóñòà, ãäå îí óçíàë î ññûëêå.
4) Òåêñò î âòîðæåíèè ãàëëîâ â Ðèì (390 ã. äî í.ý.) è î òîì, êàê ãóñè Ðèì ñïàñëè:
1) Galli Alpes superavērunt et magnam partem Italiae ferro ignīque vastābant. 2) Postquam milĭtes Romānos fugavĕrant, Galli Romae appropinquābant vicos proxĭmos vastantes. 3) Romāni uxōres et libĕros in Capitolio condidērunt; senes, qui magistrātus fuĕrant, se deis sacrificāre volentes forti anĭmo hostes advenientes ante suārum domuum portas exspectābant. 4) Urbem Galli intravĕrant, eam cremavērunt et senes omnes in sellis eburneis sedentes trucidavērunt. 5) Silenti nocte Capitolium expugnāre constituērunt, sed clamor ansĕrum sacrōrum custōdes Romānos excitāvit. 6) Sic urbs ab anserĭbus servāta erat.
| Ñëîâà ê ¹ 4: ab – ïðåäëîã áåç ïåðåâîäà (§ 50á, ïóíêò 5) ad-venio, -vēni, -ventum, 4 – ïðèáëèæàòüñÿ Alpes, um, m, plur. – Àëüïû anĭmus, i, m – ìóæåñòâî anser, ĕris, m – ãóñü ante (c Acc.) – ó, îêîëî, ïåðåä ap-propinquo, āvi, ātum, 1 – ïðè-áëèæàòüñÿ Capitolium, i, n – Êàïèòóëèé (ðèìñêèé õîëì ñ êðåïîñòüþ) clamor, ōris, m – êðèê con-do, -dĭdi, -dĭtum, 3 – ïðÿòàòü con-stituo, -stitui, -stitūtum, 3 – ðåøàòü cremo, āvi, ātum, 1 – ñæèãàòü custos, ōdis, m – ñòðàæíèê deus, i, m – áîã domus, us, f – äîì eam – § 39, òàáëèöà eburneus, a, um – [ñ îòäåëêîé] èç ñëîíîâîé êîñòè: î êðåñëàõ âûñøèõ ñàíóâíèêîâ Ðèìà erat (§ 19a) – Imperf. oò sum et – è | excĭto, āvi, ātum, 1 – áóäèòü expugno, āvi, ātum, 1 – çàõâàòèòü exspecto, āvi, ātum, 1 – îæèäàòü ferrum, i, n – ìå÷ fortis, e – îãðîìíûé fuĕrant – ñì. sum fugo, āvi, ātum, 1 – îáðàùàòü â áåãñòâî Gallus, i, m – ãàëë, æèòåëü Ãàëëèè hostis, is, m – âðàã ignis, is, m – îãîíü (ignīque = et igni) in – â, íà intro, āvi, ātum, 1 – âõîäèòü Italia, ae, f – Èòàëèÿ libĕri, ōrum, m, plur. – äåòè magistrātus, us, m – ìàãèñòðàò, ÷èíîâíèê (ïðè ïåðåâîäå – § 46) magnus, a, um – áîëüøîé miles, ĭtis, m – âîèí nox, noctis, f – íî÷ü omnis, e – âåñü, âñ¸ pars, partis, f – ÷àñòü porta, ae, f – äâåðü, âîðóòà postquam – ïîñëå òîãî, êàê proxĭmus, a, um – áëèçëåæàùèé -que – è (§ 32, ïóíêò 6) | qui – § 61, òàáëèöà, Plur. Roma, ae, f – Ðèì Romānus, a, um – ðèìñêèé Romānus, i, m – ðúìëÿíèí sacer, cra, crum – ñâÿùåííûé (ïîñâÿù¸ííûé áîãàì) sacrifĭco, āvi, ātum, 1 – ïðèíîñèòü â æåðòâó (ðàäè ìèëîñòè áîãîâ) se – § 37, òàáëèöà sed – íî sedeo, sedi, sessum, 2 – ñèäåòü sella, ae, f – êðåñëî senex, senis, m – ñòàðåö (îò 60 ëåò) servo, āvi, ātum, 1 – ñïàñàòü sic – òàê silens, åntis – ãëóáîêèé sum, fui, –, esse (§ 19a) – áûòü supĕro, āvi, ātum, 1 – ïðåîäîëåâàòü suus, a, um – ñâîé trucĭdo, āvi, ātum, 1 – óáèâàòü urbs, urbis, f – ãîðîä (îáû÷íî Ðèì) uxor, ōris, f – æåíà vasto, āvi, ātum, 1 – îïóñòîøàòü, ðàçîðÿòü vicus, i, m – ñåëî, äåðåâíÿ volo, volui, –, velle (§ 68) – æåëàòü |
5) Èç ïèñüìà Àëåêñàíäðà Ìàêåäîíñêîãî ê åãî ó÷èòåëþ Àðèñòóòåëþ: 1) Vicĭmus hostes et superavĭmus arēnas! Sed ex ordĭne omnia descrībam. 2) Postquam exercĭtum in Asiam transportavěram, Persas proelio atrōci vici totamque Asiam servitūte barbarōrum liberāvi. 3) Paulo post exercĭtum in Aegyptum, Persārum provinciam, duxi, eam expugnāvi et incŏlis libertātem reddĭdi. 4) In ora Aegypti urbem conděre constitui, quae Alexandria vocabĭtur. 5) In itiněre graves labōres toleravĭmus, sed laudabĭlis erat milĭtum patientia. 6) Misi tibi lapĭdes raros, plantārum geněra varia. Vive valēque, magister carissĭme!
| Ñëîâà ê ¹ 5: Aegyptus, i, f – Åãèïåò Alexándria, ae, f – Àëåêñàíäðúÿ (ïðè ïåðåâîäå ñì. § 46) arēna, ae, f – ïóñòûíÿ Asia, ae, f – Àçèÿ atrox, ōcis – æàðêèé barbărus, i, m – âàðâàð (òàê ãðåêè íàçûâàëè äðóãèå íàðîäû) carus, a, um – äîðîãîé con-do, -dĭdi, -dĭtum, 3 – îñíîâûâàòü con-stituo, -stitui, -stitūtum, 3 – ðåøàòü de-scrībo, -scripsi, -scriptum, 3 – îïèñûâàòü duco, duxi, ductum, 3 – ïðèâîäèòü eam – § 39, òàáëèöà sed – íî servĭtus, ūtis, f – ðàáñòâî (ïåðåâîä – § 50à, ïóíêò 1) sum, fui, –, esse (§ 19a) – áûòü supěro, āvi, ātum, 1 – ïðåîäîëåâàòü tibi – Dat. îò tu (òû) | erat (§ 19a) – Imperf. îò sum et – è ex (c Abl.) – ïî, ñîãëàñíî exercĭtus, us, m – âîéñêî expugno, āvi, ātum, 1 – çàâî¸âûâàòü genus, ĕris, n – âèä gravis, e – áîëüøîé hostis, is, m – âðàã in – â, íà incŏla, ae, m – æèòåëü iter, itiněris, n – äîðóãà labor, ōris, m – òðóäíîñòü; òðóä lapis, ĭdis, m – êàìåíü laudabĭlis, e – äîñòîéíûé õâàëû liběro, āvi, ātum, 1 – îñâîáîæäàòü libertas, ātis, f – ñâîáîäà magister, tri, m – ó÷èòåëü tolěro, āvi, ātum, 1 – ïåðåíîñèòü totus, a, um – âåñü, âñÿ, âñ¸ (totam-que = et totam) trans-porto, āvi, ātum, 1 – ïåðå-âîäèòü urbs, urbis, f – ãîðîä | miles, ĭtis, m – ñîëäàò mitto, misi, missum, 3 – ïîñûëàòü omnis, e – âåñü, âñ¸ (omnia – ñîáèðàòåëüíîå: § 35à, ïóíêò 3) ora, ae, f – ïîáåðåæüå ordo, ĭnis, m – ïîðÿäîê patientia, ae, f – òåðïåíèå paulo post – âñêîðå Persa, ae, m – ïåðñ planta, ae, f – ðàñòåíèå postquam – ïîñëå òîãî, êàê proelium, i, n – áèòâà provincia, ae, f – ïðîâèíöèÿ quae (§ 61) – ñì. qui qui, quae, quod (§ 61) – êîòîðûé rarus, a, um – ðåäêèé red-do, -dĭdi, -dĭtum, 3 – âîçâðàùàòü valeo, valui, –, 2 – çäðàâñòâîâàòü (valē-que = et vale) varius, a, um – ðàçíûé vinco, vici, victum, 3 – ïîáåæäàòü vivo, vixi, victum, 3 – æèòü voco, āvi, ātum, 1 – íàçûâàòü |
ÒÅÊÑÒÛ íà ïàññèâíîå ïðè÷àñòèå (§ 70–71), ÀÏÁ (§ 74) è îòëîæèòåëüíûå ãëàãîëû(§ 76)
6) (§ 70–73). 1) Iucundi acti labōres. 2) Parcĭte subiectis et debellāte superbos (â îñíîâå – ñëîâà Âåðãèëèÿ î ïðåäíàçíà÷åíèè ðèìñêîãî íàðîäà). 3) Deciés repetīta placēbit (Ãîðàöèé î õîðîøåé ïüåñå, êíèãå).
4) Iura scripta vigilantĭbus sunt. 5) Hercŭles aquĭlam Promethei iecur edentem sagitta necāvit. 6) Multae artes hominĭbus a Prometheo datae sunt. 7) Postquam Hannĭbal noluit Romānos devictos persēqui et urbem capĕre, Maharbal, dux equitātus Poenōrum, dixit: «Non omnia uni homĭni di dedērunt:vincĕre scis, Hannĭbal, victoria uti nescis». 8) Graecia capta ferúm victōrem cepit et artes intŭlit agrestí Latió (Ãîðàöèé îá îãðîìíîì âëèÿíèè ãðåêîâ íà êóëüòóðó ðèìëÿí-ïîáåäèòåëåé). 9) Factum infectum fiĕri non potest.
10) Una salús victís – nullam sperāre salūtem (Âåðãèëèé). 12) Nitĭmur in vetitúm sempér cupimusque negāta (Îâèäèé). 13) Relāta refĕro (îá èñòîðèêå). 14) Romŭlus et Remus eōdem loco, ubi flumĭne exposĭti et educāti a lupa erant, urbem condĕre statuērunt. 15) Ex agro non culto frumentum frustra exspectābis.
16) «Res gestae Divi Augusti» (ðèìñêàÿ õðîíèêà). 17) Iacta alea esto. 18) Alta die solo non est exstructa Corinthus (ïîñëîâèöà). 19) Apertae Musārum ianuae (ò.å. èñêóññòâà äîñòóïíû âñåì). 20) Arrectis aurĭbus audiēbam (ò.å. î÷åíü âíèìàòåëüíî). 21) Equi donāti dentes non inspiciuntur. 22) Beāti, quorum tecta sunt peccāta (Áèáëèÿ). 23) Benefacta male locāta malefacta arbĭtror (Öèöåðîí). 24) Disce, sed a doctís, indoctos ipse docēto (Äèîíúñèé Êàòóí). 25) Vis unīta fortior. 26) Dulce [est] laudāri a laudāto viro (Íéâèé).
27) Nescit vox missa reverti (Ãîðàöèé). 28) Magis occultae inimicitiae timendae sunt, quam apertae (ïî Öèöåðîíó). 29) Revertēris in terram, de qua sumptus es (Áèáëèÿ, Àäàìó: èçãíàíèå èç Ðàÿ). 30) Vocātus atque non vocātus Deus adĕrit (ò.å. ñóäüáà íåîòâðàòèìà). 31) Voluptas e difficĭli data dulcissĭma est (Ïóáëúëèé Ñèð). 32) Nihil […] laudabilius est re publĭca, in qua abundant milĭtes erudīti (Âåãéöèé).
Äàòà äîáàâëåíèÿ: 2014-11-13; ïðîñìîòðîâ: 183; Ìû ïîìîæåì â íàïèñàíèè âàøåé ðàáîòû!; Íàðóøåíèå àâòîðñêèõ ïðàâ |