Статусы мен функциялары. 2 страница

Несиенің түрі-бұл несиелік қатынастар құрылымының, олардың негізгі қызметтің, яғни әр түрлі сыртқы және ішкі өзгерістер барысында толық сақталатын көрініс. Түрлері:

Қарыз алушылар категориясына қарай:

Мақсатты қорларға;

Банктерге;

Қаржылық несиелік мекемелерге.

Қаржылық емес агенттерге берілетін несие:

Өнеркәсіп салаларына;

Ауылшаруашылығына;

Саудағы;

Дайындау ұйымдарына;

Жабдықтар сату ұйымдарына;

Жеке кәсіпкерлерге.

Тұтыну мақсаттарына берілетін несиелер:

Мерзіміне қарай: қысқа,ұзақ,орта;

Тағайындалу және пайдалану сипатына қарай: негізгі қорларға жұмсалатын; айналым қаражатына жұмсалатын;

Қамтамасыз ету дәрежесіне қарай: қамтамасыз етілген, қамтамасыз етілмеген, сақтандырылған;

Қайтару дәрежесіне қарай: стандартты несие – бұл қайтарылу уақытына жетпеген, бірақ қайтуында ешқандай күмәні жоқ несиелер; күмәнді несиелер-банк үшін тәуекел туғызатын несиелер; үмітсіз несиелер;

Валютамен берілуіне қарай: шетел валютасымен, ұлттық валюта;

Берілу шартына қарай: тұтыну несиесі; ипотекалық несие; овердравт; овернайт; онкольдық; банкаралық; лизингтік; ломбарттық; сенім несие, маусымдық несие; консорциондық несие

19 сурак Коммерциялык банктердін озіндік капиталы, және кызметтері.1Комм банк кызметомм банк кызметнін принципі : 1) Накты колда бар ресурстар шегінде жумыс істеу. К.б.-тер озінін ресурстарымен несие салымдарынын арасын сандык ара катынастарымен камтамасыз етіп кана коймай, банк активтерінін сипатын жумылдырылган ресурстардын озиндік ерекшелігіне сәйкестендіруге умтылу керек. 2) Банктердін оз кызмет нәтижесі ушин эк-к тургыдан жауап берудін уйгаратын толык эк-к дербестік. 3) Банктердін клиентер аралыгы озара байланысы нарыктык катынастын негізінде куралады. 4) Комм банктердін жумысы тек жанама экономикалык (әкімшілік әдісімен емес ) әдістермен реттеледі. Озиндик капиталдын функциясы- банктін оз салымшылары алдындагы міндеттемесін камтамасыз етеді. Ол шама ретінде карастырылуы мумкін. Онын шегінде банк оз міндеттемесі бойынша жауапкершілігіне кепілдік береді. Банк ісі тәжірибесінде озіндік каражат ресурстардын ысырапка ушырауы салдарынан залалдын орын алатына карамастан банктін толем кабілетін сактауга мумкіндік беретін резерв ретінде саналады, ойткені, озіндік каражат акционерлерге міндетті турдегі кайтарымга жатпайды. Банктегі озіндік каражаттын молшері онын кызмет аукымын аныктап береді.Озінік каражаттын шамасын комм банктер коптеген факторларга карай дербес аныктайды. Онын ішінде ол; 1),банктегі активтік операциялардын шекті молшерін аныктайды 2)оз клиенттерінін озіндік ерекшкліктеріне тәуелді 3)озінін активтік операцияларынын сипатына тәуелді 4)улттык банктін жургізіп отырган несие саясатына және несиелік ресурстар нарыгынын даму денгейіне тәуелді. Бул арада банктегі озіндік каражаттын молшерін жинактау турінде арттырудын екі әдісі пайдалануы мумкін; 1)банктегі озіндік каражаттын молшерін 2)пайданы немесе шыгарылатын акциялардын санын арттыру.Комм кәсіпорынын бір турі ретінде банк мекемесінін озіндік ерекшелігі мыныда; онын коптеген ресурстары озіндік каражаттын есебінен емес, карыз каражатынын есебінен калыптасады.Банк каражатынын курамы әр турлі.Онын негізгі туріне банктін оз клиентурасымен жумыс істеу процесінде тарткан каражат және озге несие мекемелерін карызга алган каражат жатады.

20 cурак Банктін тартылган каражаттары жане олардын жіктелуі. Банк каражатынын құрамы әр турлі.Онын негізгі туріне банктін оз клиентурасымен жумыс істеу процесінде тарткан (депозит деп аталатын) каоажат жане озге несие мекемелерінен карызга (банкаралык несие аркылы) алған қаражат жатады.Депозиттік операция ( латынша depozitum – сактауга берілген зат) клиент каражатынын банкке онын уакытша пайдалануына берілетінін білдіретін экономикалык катынас.Салымшылардын категорияларына карай депозиттер былайша болінеді: 1) заңды тулға( кәсіпорын, ұйым, озге де б анктер) 2) жеке тулга Каражаттын алыну формасы бойынша депозиттер былай болінеді: 1) талап етілмелі ( накты мерзімі болмайтын міндеттеме) ;2) мерзімді ( накты мерзімі бар міндеттеме) ;3)шартты (бурын айтылган шарт кушіне енгенде алынатын каражат). Банк отімділігін баскару тургысынан алганда банктер ушін агымдагы жане бюджеттік шоттар, капитал салымын каржыландыру жоніндегі шот, арнайы тагайындау шоты пайдалы болып табылады. Контокоррент ( итальянша conto corrente – агымдагы шот) бул бірынгай шот. Онда банктін клиентпен жургізген барлык операциялары ескеріледі. Контокорентте барлык толемдер, аударымдар, салым акшалар, кайтарылган ссуда турінде шотка тускен каражат корініс табады. Контокорренттік шотка овердрафтык агымдагы шот уксас болады. Бұл шот клиент пен банк арасындагы келісімнін негізінде несиенін карызга алынганын білдіретін каражат калдыгынын шамасынан асып тускен соманы белгілі бір молшерде есептен шыгаруды уйгарады. Талап етілмелі депозитке бір жакты тәртіппен немесебір біріне тапсырма беру бойынша толемдерді жане есеп айырысуларды жузеге асыру максатында корреспондент банкісінде немесе ҚР улттык банкісінде ашылатын банктін корреспонденттік шоты катысты болады.

21 сурак банктін несие алушысынын несиенң кайтару кабелеті Несиенің қажеттілігі, маңызы, қызметтері.

Несиелеу принциптері негізінде несиелік процесс, яғни банктік несиелердің берілуі, пайдалануы және қайтарылуы жүзеге асырылады. Қазіргі несиелік қатынастарды ұйымдастыру принциптері екі топқа бөлінеді:

1топ Жалпы экономикалық тәртіптер принципі:

Несиенің мақсаттылығы;

Несиенің диференциялдылығы.

2топ Несиенің мәнін бейнелейтін принциптер:

Несиенің мерзімділігі;

Қайтарымдылығы;

Төлемділігі;

Несиенің қамтамасыз етілуі.

Несие – арнайы мақстақа қайтарымды, ақылы және мерзімді қағидаға сүйеніп, жеке және заңды тұлғаларға берілетін ақша көлемі. Несие банктерден және басқа да несие мекемелерден арнайы мақсаттарға берілетін ақша. Мысалы: тұрғын үй құрылыс мақсатына, пәтер сатып алуға – ипотека, тұтыну несиелері.

Несиеде өзгермейтін, тұрақты болып қалатын жәйт-құрылым. Өзге экономикалық категориялар сияқты несие де бір-бірімен өзара әрекетке түсетін бірнеше элементтен тұрады. Ондай элементтерге ең алдымен несиелік қатынастың барлық субьектілері, сондай-ақ бұл субьектілерге несие беруші мен қарыз алушылар жатады. Несие беруші – несиелік мәмленің қарыз ұсынатын жағы. Мұны іске асыру үшін онда ақшалай қаражаттың белгілі бір қоры болуы керек. Қарыз алушы – несиелік қатынастар жағы, несиені алып, алған қарызды қайтаруға міндетті жағы. Несие –кеңейтілген қайта өндіру мақсатында жеделдік, төлемдік, қайтару талаптарына сай оларды ақшаны бөлу және халықтың, экономиканың бос ақшалай қаражаттардың жұмылдырылуын қамтитын несие капиталының қозғалысы себепті экономикалық қарым-қатынасты көрсетеді.

Несиенің түрі-бұл несиелік қатынастар құрылымының, олардың негізгі қызметтің, яғни әр түрлі сыртқы және ішкі өзгерістер барысында толық сақталатын көрініс. Түрлері:

Қарыз алушылар категориясына қарай:

Мақсатты қорларға;

Банктерге;

Қаржылық несиелік мекемелерге.

Қаржылық емес агенттерге берілетін несие:

Өнеркәсіп салаларына;

Ауылшаруашылығына;

Саудағы;

Дайындау ұйымдарына;

Жабдықтар сату ұйымдарына;

Жеке кәсіпкерлерге.

Тұтыну мақсаттарына берілетін несиелер:

Мерзіміне қарай: қысқа,ұзақ,орта;

Тағайындалу және пайдалану сипатына қарай: негізгі қорларға жұмсалатын; айналым қаражатына жұмсалатын;

Қамтамасыз ету дәрежесіне қарай: қамтамасыз етілген, қамтамасыз етілмеген, сақтандырылған;

Қайтару дәрежесіне қарай: стандартты несие – бұл қайтарылу уақытына жетпеген, бірақ қайтуында ешқандай күмәні жоқ несиелер; күмәнді несиелер-банк үшін тәуекел туғызатын несиелер; үмітсіз несиелер;

Валютамен берілуіне қарай: шетел валютасымен, ұлттық валюта;

Берілу шартына қарай: тұтыну несиесі; ипотекалық несие; овердравт; овернайт; онкольдық; банкаралық; лизингтік; ломбарттық; сенім несие, маусымдық несие; консорциондық несие.

24 сурак Кепіл және оын турлері Кепілдік және оның түрлері.

Несие қайтарымдылығының бір түрі болып кепілдік есептеледі.

Кепілдікке қойылған мүлік несие берушіге несие қайтпаған жағдайда (банк немесе несие беруші) өз шығындарын қайтаруға мүмкінік береді. Кепілдікке қойылған мүлік бағасы несиеге қарағанда 20-40 және одан да жоғары пайызға тең болуы керек. Кепілдікке қойылған мүліктің бағасы несиеге қарағанда көп болуы несиенің қайтпау тәуекелділігіне байланысты.

Кепілдіктің басты субъектісіне несие беруші және несие алушы жатады. Несие беруші болып, басқа заңды және жеке тұлғаның мүлікке алған банк есептеледі.

Кепілдікке жылжитын және жылжымайтын мүлік, құнды қағаздар, валюталық құндылықтар және мүлікке деген құқық, Шет елдік және өзіміздің Қазақстандық тәжірибеде кепілдіктің екі түрі белгілі.

Кепілдікке берілген мүлік кепілдік беруші қолында.

Кепілдікке қойылған мүлік және мүлік құқы несие беруші қолында.

Дүние жүзілік тәжірибеде жоғарыда айтылған тәжірибелердің бірінші түрі көп тараған.

Кепілдікке несие берудің тағы бір түрі бар, ол айналымдағы және қайта өңдеудегі тауарларына несие беру. Бұл несие кепілдікке нақты мүлікті емес, ал оған өндіріс өнімі және ауыл-шаруашылық тауарлары – бидай, мақта, көмір, аяқ-киім, жиһаз және т. б. халық тұтынатын өнімдер. Осы кепілдіктің келісім шарты бұзылмауына әсер ететін өзіне тән тәсіл бар. Тағы бір айтатын жай, егер кепілдікке қойылған тауар өз құндылығын жоғалтса несие беруші зардап шекпейді,өйткені ол тауар орнына басқа тауарлар келіп отырады.

Кепілдіктің екінші түрі кепілдікке қойылған мүлік несие беруші қолында болған жағдай. Бұны тағы кепілзат деп атайды. Кепілзат ретінде автокөлік, алтын және асыл заттар, валюта, құнды қағаздарды жатқызуға болады.

Несие беруші немесе кепілзат ұстаушыға келесі негізгі міндеттемелер жүктейді.

Кепілдікке қойылған мүлікті өз иелігіне алу;

Кепілдікке қойылған мүліктің аяқталуы;

Кепілдікке қоюшыны уақытында тауардың немесе мүліктің жоғалуы туралы ақпарат беру;

Несиелік борыштың орындалғанынан кейін кепілдікке қойылған мүлікті қайтарып беру.

Несиенің қайтарымдылығын қамтамасыз етудің тағы бір түрі кепілгерлік.

Кепілгерліктің субъектісі болып жеке және заңды тұлғаларды айтуға болады. Кепілгер банкке міндеттеме береді – несиегер алдында.

Тәжірибеде кепілгерлік келісім шарттың үш түрі кездеседі:

Несиелік келісім шартқа қол қою алдында. Бұл банк – несие берушіге ең қолайлы тәсіл болып табылады. Себебі кепілдікке қойылған мүлік арзан болса, кепілгер өзі гарант болады.

Бұл үш жақты келісім шарт жасау арқылы.

Банк – несие берушімен несие алушы арасындағы келісім шартқа қол қойғаннан кейін.

Егер кепілгерлік қолаң соммаға тең болса, онда келісім шартта міндеттеме шекарасы белгіленуі керек.

Банк – несие беруші міндеттемелі несиенің қайтарымдылығын несие алушыдан және кепілгерден талап етуге құқы бар. Кепілгерлік өз міндетін тоқтатады егер:

Кепілгер өз міндетін орындаса;

Несие алушының келісім шарты өзгерсе;

Жауапкершілік алмай, несиелік борышты басқа адамға ауыстырған жағдайда;

Несие алушы мен кепілгер ұсынған қызметті несиелік банк қабылдаған жағдайда;

Келісімде көрсетілген кепілгерлік мерзімі өткен жағдайда. Егер, кепілгерлік келісімде оның мерзімі белгіленбесе, ол бірден тоқтатылады.

25 сурак Цессия, оның құқықтық құрылымы мен түрлері.

Талап кеңшілігі және меншік құқығын табыс ету бұл қарыз алушының құжаты, осы құжат бойынша ол өз талабын несие берушіге несиенің қайтарымсыз етуі ретінде табыс етеді. Цессия туралы кеңшілік клиент алған банк ссудасының қайтаруын қамтамасыз ететін құқықтық негізін құрып, несие кеңшілігі толтырылады. Цессия кеңес табыс етілген талап бойынша ақшалай қаражатты алу құқығының банкке өтуін қарастырады. Табыс етілген талаптың құны ссудалық берешекті өтетіндей жеткілікті болуы керек

26 сурак Кепіл беру және банк несиенін кайтарылымын камтамассыз етудегі кепіл-хатБанктік кепілдік.

Несие қайтарымдылығының бір түрі болып кепілдік есептеледі.

Кепілдікке қойылған мүлік несие берушіге несие қайтпаған жағдайда (банк немесе несие беруші) өз шығындарын қайтаруға мүмкіндік береді. Кепілдікке қойылған мүлік бағасы несиеге қарағанда 20-40 және одан да жоғары пайызға тең болуы керек. Кепілдікке қойылған мүліктің бағасы несиеге қарағанда көп болуы несиенің қайтпау тәуекелділігіне байланысты.

Кепілдіктің басты субъектісіне несие беруші және несие алушы жатады. Несие беруші болып,басқа заңды және жеке тұлғаның мүлікке алған банк есептеледі.

Кепілдікке жылжитын және жылжымайтын мүлік,құнды қағаздар, валюталық құндылықтар және мүлікке деген құқық, Шет елдік және өзіміздің Қазақстандық тәжірибеде кепілдіктің екі түрі белгілі.

1.Кепілдікке берілген мүлік кепілдік беруші қолында.

2.Кепілдікке қойылған мүлік және мүлік құқы несие беруші қолында.

Дүние жүзілік тәжірибеде жоғарыда айтылған тәжірибелердің бірінші түрі көп тараған.

Кепілдікке несие берудің тағы бір түрі бар, ол айналымдағы және қайта өңдеудегі тауарларына несие беру. Бұл несие кепілдікке нақты мүлікті емес, ал оған өндіріс өнімі және ауыл-шаруашылық тауарлары – бидай, мақта, көмір, аяқ-киім, жиһаз және т. б. халық тұтынатын өнімдер. Осы кепілдіктің келісім шарты бұзылмауына әсер ететін өзіне тән тәсіл бар. Тағы бір айтатын жай егер кепілдікке қойылған тауар өз құндылығын жоғалтса несие беруші зардап шекпейді, өйткені ол тауар орнына басқа тауарлар келіп отырады.

Кепілдіктің екінші түрі кепілдікке қойылған мүлік несие беруші қолында болған жағдай. Бұны тағы кепілзат деп атайды. Кепілзат ретіде автокөлік, алтын және асыл заттар, валюта, құнды қағаздарды жатқызуға болады.

Несие беруші немесе кепілзат ұстаушыға келесі негізгі міндеттемелер жүктейді.

Кепілдікке қойылған мүлікті өз иелігініе алу;

Кепілдікке қойылған мүліктің аяқталуы;

Кепілдікке қоюшыны уақытында тауардың немесе мүліктің жоғалуы туралы ақпарат беру;Несиелік борыштың орындалғанынан кейін кепілдікке қойылған мүлікті қайтарып беру

27 сурак Банкте кепілге алынган мүлікті багалау әдістеріЗалоговое обеспечение кредита служит «подушкой безопасности» для кредитной организации, гарантом возврата ссудной задолженности. Банк не заинтересован в доведении состояния дел заемщика по кредиту до необходимости реализовывать залоговое имущество. Кроме того, банк не наделен правами торговой организации согласно законодательству РФ. Поэтому банковские организации прилагают все возможные усилия, для обеспечения качества кредитного портфеля и недопущения возникновения просроченной задолженности, тем более вынужденной реализации залогового имущества.
Основная задача кредитного инспектора при обращении заемщика за кредитом суметь психологически правильно выбрать предмет залога (залоговое имущество может иметь не только материальную стоимость, но и личную значимость для залогодателя - особенно это касается физических лиц и представителей малого бизнеса). Далее нужна достоверная оценка рыночной стоимости залога, адекватная оценка кредитоспособности заемщика. Сумма кредита должна быть посильна для заемщика и сопоставима со стоимостью залога. И, при условии тщательного проведения кредитным работником банка регулярного мониторинга финансового состояния заемщика, положения отрасли, в которой работает заемщик, факта наличия залогового имущества (проводятся регулярные проверки залога), выполнения прогнозных показателей заемщиком (по объемам выручки, величине прибыли предприятия или ИП), отсутствия форс-мажорных обстоятельств, проблем в обслуживании кредита заемщиков возникнуть не должно

.28 сурак Банк несиелерінің жіктелуі.Қарыз алушыларға ұсынылған банктік қарыздарды көп түрлі белгілері бойынша жіктеуге болады:Кредиторлар бойынша Орталықтандырылған, бюджеттік, банктік, банктік емес қаржылық ұйымдар, коммерциялық, сыртқы;Қарыз алушылар категориясына қарай:Мақсатты қорларға;

Банктерге;

Қаржылық несиелік мекемелерге.

Қаржылық емес агенттерге берілетін несие:

Өнеркәсіп салаларына;

Ауылшаруашылығына;

Саудағы;

Дайындау ұйымдарына;

Жабдықтар сату ұйымдарына;

Жеке кәсіпкерлерге.

Тұтыну мақсаттарына берілетін несиелер:

Мерзіміне қарай: қысқа,ұзақ,орта;

Тағайындалу және пайдалану сипатына қарай: негізгі қорларға жұмсалатын; айналым қаражатына жұмсалатын;

Қамтамасыз ету дәрежесіне қарай: қамтамасыз етілген, қамтамасыз етілмеген, сақтандырылған;

Қайтару дәрежесіне қарай: стандартты несие – бұл қайтарылу уақытына жетпеген, бірақ қайтуында ешқандай күмәні жоқ несиелер; күмәнді несиелер-банк үшін тәуекел туғызатын несиелер; үмітсіз несиелер;

Валютамен берілуіне қарай: шетел валютасымен, ұлттық валюта;

Берілу шартына қарай: тұтыну несиесі; ипотекалық несие; овердравт; овернайт; онкольдық; банкаралық; лизингтік; ломбарттық; сенім несие, маусымдық несие; консорциондық несие

29 сурак Несиенин багасы. Пайыздык устем багасына асер етуши факторлар банктин % есептеу тартиби. Банк %-ы банк несие беруши ретинде алга шыканда пайда болады. Пайыз инвестор- несие берушинин жане карыз алушынын арасындагы делдалдык кызмет ушин алынатын отем акыны билдиреди. Бул арада банке несиени кайтару б-ша карыз алушы оз миндеттемесине улкен жауапкершиликпен карамау катери пайда болады. Сондыктан да несие б-ша банк пайызы маржадагы жане несиеге кызмет корсету б-ша банктин комисиялык шыгымдарындагы минимум депазиттик пайызга караганда жогары болу керек. Осылайша банк %-зы несие б-ша жане депазит б-ша %-га болинди. Ягни актив жане пассив. Актив б-ша банк % денгейи карыз алушыннын несиелик кабилетине камтамассыз ету сипатына жане берилетин неисенин мерзими мен молшерине орталык банктин кайта каржыландыру молшерлемелерине сондай ак инфляция денгейине байланысты болады. Пассив б-ша банк % денгейи тартылган депазиттердин молшери мен мерзимине, банетин сенимдилигине, онын филеалдарынын тармакталуына жане банктин орналаскан орнына сондай ак инфляциянын денгейине жане т. б байланысты болмак.

30 сурак Коммерциялық банктің несие саясаты.

Кез-келген банктің нарықтық жағдайдағы ұзақ келешегінің тұрақтылық пен тіршілік қабілеті көбіне оның несие саясатына байланысты.Банктің несие саясатының мәні ресурстарды шоғырландыру мен қарыз алушыға несие берудегі оның стратегиялық және тактикалық көзқарас болып табылады. Кез-келген банктің несие саясатының мазмұнын анық және жеткілікті сипаттауға өте маңызды мән беріледі. Бұл жағдай әсіресе, банкаралық бәсекелестік күшейген кездегі нарықтық жағдайды енгізу мен тереңдетудің кезеңінде ерекше көкейтесті. Қалыптастырылатын банктің несие саясатында несие берудің барлық негізгі рәсімдерінің мазмұны мен осы рәсімдермен байланысты банк қызметкерлерінің міндеттері ашылуы керек. Несие саясатының қатаң сақталуының ережелері банкке банк қызметінде алға қойылған мақсаттарға жетуге септігін тигізетін осындай несие қоржынын қалыптастыруға мүмкіндік береді. Бұл мақсаттар банктің табыстылығын қамтамасыз етуге, тәуекелдікті басқаруды бақылауға, инвестициялар мен банктік қызмет саласындағы әрекет етуші заңдарды сақтауға бағытталған.. Банктің несие саясаты меморандумының шамамен құрылымы мынадай:

Жалпы ережелер

Банктің несие саясатының мақсаттары мен міндеттері;

Несие саясатын жүзеге асыру механизмдері;

Несие саясатындағы өзгертулер.

Несие саясатының ұстанымдары мен басымдылықтары

Несие саясатының негізгі ұстанымдары;

Несие саясатының басымдылықтары;

Несие саясатының жағрафиялық басымдылықтары;

Сыртқы несие ресурстарын тарту мен қолдану;

Ішкі несие ресурстарын бөлу;

Банк клиенттерін таңдау.

Несие саясатының өлшемдері

Қарыз алушының біріне берілетін несие мөлшері мен несиелердің шоғырлануы бойынша шектеулер;

Хабарланған капитал мен резервтер сомасына қатынас жөніндегі несие қоржынына шектеулер;

Қарыз алушы-банктердің («шк» банктік несиелер бойынша) қаржылық жағдайына қойылатын ең аз талаптар;

Қарыз алушы-кәсіпорындардың қаржылық жағдайына қойылатын ең аз талаптар;

Несие бағасын анықтау.

Несие шешімдерін қабылдау

Несие ұсыныстарын бағалау рәсімдері;

Несие өкілеттігі;

Несие құжаттануларын дайындау;

Несиені қамтамасыз ету.

Несиелерді басқару

Жобаны жүзеге асыруды бақылау;

Несиелерді жіктеу және несие қоржынын талдау;

Даулы несиелермен жұмыс;

Тексерулер (провизия);

Ішкі аудит.

Несие саясаты негізгі ережелер мен несие берудің шарттарын, сондай-ақ несие беру мүмкіндіктері туралы материалдарды дайындау барысында банк жұмыскерлері басшылыққа алуы тиіс стандарттар мен өлшемдерді анықтайды.

Банктің несие саясатын жүзеге асыруды талдауды жүйелі жүргізу, оның ішінде несие қоржынының құрылымдарын талдау және берілген несиелерді жіктеу, оларды мақсатты қолдану, өз уақытында қайтару мүмкіндіктерінің әлеуеті, даулы несиелердің мониторингі және т.б. тәжірибеге алынуда.

31 сурак Ипотекалык несиелеу, онын Казакстандагы дамуы. 2005-2007 жылдарға арналған Қазақстан Республикасының тұрғын үй құрылысын дамытудың Мемлекеттік бағдарламасына сәйкес, Тұрғын үй құрылысы Қазақстанның дамуында басты бағыттарының біріне айналуда. Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев 2007 жылғы 23 ақпандағы Парламенттегі «Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан» атты Қазақстан халқына дәстүрлі жолдауында: «Нарықтық жағдайда әлеуметтік саланы дамыту үшін тұрғын үй сатып алу мәселесі мен жылжымайтын мүлік нарығының дамуы өте маңызды... Тұрғын үй құрылысын дамытуға арналған Мемлекеттік бағдарламаны жүзеге асырудың екі жылында ғана тұрғын үйдің 11 миллион шаршы метрі енгізілді...Бағдарлама 30 пайызға озып, алда жүруде. Біз осы Бағдарламаны жасап, тұрғын үйді кімнің алатынын анықтадық». Бағдарламада қолжетімді тұрғын үй мен жылжымайтын мүлік нарығы дамуының саласындағы саясаттың тізбектілігіне ерекше назар аударылды. Әрине бұл мәселелер Қазақстандағы тұрғын үйді ипотекалық несиелеудің қазіргі жағдайына байланысты туындап отырғаны анық.[ 1 ]
Халықтың барлығына қолжетімді тұрғын үй құрылысының тұрақты дамуын қамтамасыз ету, оның құнын арзатпайынша, тұрғын несиесі мерзімінің ұзартылмайынша және несиелеу мөлшерлемесі төмендемейінше мүмкін емес. Мұндай мақсатқа тек тұрғын үйді ипотекалық несиелеу жүйесін дамытып, жетілдіру арқылы ғана қол жеткізуге болады.
Ипотекалық несие – бұл тұрғын үй құрылысына инвестиция тартудың ең тиімді тәсілі. Ипотекалық несиенің халықтың тұрғын үй жағдайының жақсаруына, банктердің тиімді және пайдалы жұмыс жасауына, сондай–ақ еліміздегі құрылыс кешенінің қарқынды дамуына мүмкіндік жасайтынын әлемдік тәжірибе дәлелдеп берді.
Жылжымайтын мүлік бағасының шамадан тыс өсуіне, тұрғын үй құрылысына инвестиция жұмсау деңгейінің төмендігі жағдайына байланысты орташа табысы бар әлуетті қарыз алушы ипотекалық несие алу мүмкіндігінен айырылып қалуда.
Мұндай мәселелерді шешуде Қазақстан жұмыс жасап отырған қазіргі тұрғын үй ипотекалық жүйесін дамыту мен жетілдірудің маңыздылығы теориялық және тәжірибелік тұрғыдан арта түседі. Қазақстан Республикасының экономикасындағы ипотекалық несиелендірудің тиімді пайдалануы барысындағы жоғарыда аталған мәселелердің бүгінгі күнге дейін жете зерттелмей келуі, әлемдік дәрежедегі ипотекалық дағдарыс, бұл дипломдық жұмыстың тақырыбын таңдауға себеп болды.
Тұрғын үй ипотекалық несиелеу жүйесі мәселелерін теориялық тұрғыдан оқып–білу, оның Қазақстандағы 2005-2007 жылдарға арналған тұрғын үй Мемлекеттік бағдарламасын дамытуға байланысты талаптарына қаншалықты жауап беретіні туралы өзекті мәселелер, өз кезегінде дипломдық жұмысының мақсаты мен міндеттерін анықтап отыр.
Дипломдық жұмыстың мақсаты – Қазақстан Республикасы экономикасындағы ипотекалық несиелеудің мәселелері мен даму перспективасына баға беру.
Көзделген мақсатқа жетуде мынадай міндеттерді шешуді қажет етеді:
Тұрғын үйді ипотекалық несиелеуге· байланысты экономист ғалымдардың көзқарастарын зерттеу және талдау;
· Тұрғын үйді ипотекалық несиелеу жүйесінің құрылымдық элементтерін жүйелі түрде теориялық жағынан қарастыру;
Шетел тәжірибесіндегі· тұрғын үйді ипотекалық несиелеу үлгілерін оқып–үйреніп, олардың тиімді жақтарын отандық тәжірибеде пайдалануға ұсыну;
Тұрғын үй ипотекалық· несиелендіру жүйесінің жүзеге асырылуына дейінгі ҚР тұрғын үй ахуалы;
· Ипотекалық несиелеу нарығының қазіргі жағдайы мен дамуын бағалау;
· ҚР–ғы екінші деңгейлі банктердің және ипотекалық компаниялардың тұрғын үйді ипотекалық несиелеу тәжірибесіне талдау жүргізу және ондағы мәселелерді айқындау;
Қазақстандағы 2005-2007 жылдарға арналған· тұрғын үй Мемлекеттік бағдарламасының жүзеге асыруына баға беру;
· Тұрғын үйді ипотекалық несиелеуді жетілдіру жолында қаржыландыру көздерін және қаржы құралдарын қолдануға байланысты ұсыныстар жасау.
Зерттеу нысаны – Қазақстандағы тұрғын үйді несиелендіру жүйесі.
Зерттеу пәніне Қазақстан Республикасының тұрғын үй құрылысын дамытудың Мемлекеттік бағдарламасымен байланысты ипотекалық несиелеу талдаулары жатады.
Дипломдық жұмыстың теориялық және әдістелемік негізіне қазіргі кездегі отандық және шетелдік экономистердің тұрғын үйді ипотекалық несиелендірудегі орын алатын мәселелері туралы және оның тиімді қызмет етуінің әлеуметтік–экономикалық дамудағы рөлін сипаттайтын зерттеу жұмыстары пайдаланылды.
Статистикалық және ақпараттық базасы ретінде Қазақстан Республикасы статистика жөніндегі агенттігі, екінші деңгейлі банктер мен Қазақстан Ипотекалық компаниясы АҚ–ның нормативтік құжаттары, ғылыми–тәжірибелік конференция материалдары, сондай–ақ ипотекалық несиелендірудің дамуы жайлы сұрақтарды қамтитын жергілікті және шетелдік басылымдардағы мақалалар және т.с.с. пайдаланылды.
Құқықтық негізде ҚР Президентінің заңдар мен заң күші бар жарлықтары және әр түрлі әдістемелік нұсқаулар жатады.
Дипломдық жұмыстың құрылымы кіріспеден, 3 бөлімнен, қорытындыдан, қолданылған әдебиеттер тізімі мен қосымшалардан тұрады.
Берілген жұмыстың теориялық маңыздылығы Қазақстандағы ипотекалық несиелендіру жүйесінің қалыптасу мен даму процессі толықтай қарастырылды.
Жұмыстың тәжірибелік маңыздылығы жұмысты орындау кезіндегі алынған білім өте бағалы, келешекте кәсіби қызмет атқаруда пайдасы тиері анық
Осылайша, жоғарыда айтылғандарды және ипотекалық нарық дамуының тенденцияларын ескере отырып, мемлекетіміздің тұрақты экономикалық өсімді қамтамасыз етуде ипотекалық несиелендірудің маңызы күннен күнге өсіп жатқандығын белгілей аламыз.