| Кіріспе(проф. У.И. Кенесариев., аударған – доцент М.Е.Жоламанов)
|
|
| 1. Аурудың алдын алу жөніндегі негізгі медициналық ғылым ретіндегі гигиена. Мақсаты, міндеттері, зерттейтін тақырыбы.
|
|
| 2. Гигиенаның басқа ғылымдармен байланысы. Гигиенаның бөлімдері. Гигиеналық зерттеулердің әдістері.
|
|
| 3. Санитарлық-эпидемиологиялық қызмет және оның халықтың денсаулығын сақтау мен нығайтудағы рөлі.
|
|
| I Тарау. Гигиенаның даму тарихы(проф. У.И.Кенесариев, аударған – доцент М.Е. Жоламанов, М.Т.Адилова.)
|
|
| 1. Алғашқы қауымдық және құл иеленушілік қоғамдардағы гигиенаның дамуы.
|
|
| 2. Гигиеналық білімдердің орта ғасырлардағы (б.э.д. VIXIVжж.) және феодализм мен өндірістік капитализмге өту кезеңіндегі (б.э.д. XV-XVIII жж.) дамуы.
|
|
| 3. Гигиенаның өз алдына жеке ғылым ретінде аяғына тұруы
|
|
| 4. Кеңестік мемлекетттің құрылуы кезеңіндегі алдын алу медицинасының дамуы.
|
|
| 5. Гигиенаның және санитарлық эпидемиологиялық қызметтің Қазақстан Республикасындағы дамуы.
|
|
| 5.1. Қазақтың халық медицинасы мен гигиенасы. Қазақстан аумағында бірінші дәрігерлердің пайда болуы.
|
|
| 5.2.Қазақстанда санитарлық-эпидемиологиялық қызметті ұйымдастыру және оның соғысқа дейінгі кезеңде дамуы
|
|
| 5.3. Ұлы Отан соғысы жылдарындағы Қазақстандағы санитарлық-эпидемиологиялық қызмет.
|
|
| 5.4. 1946-1991 жылдардағы санитарлық-эпидемиологиялық қызмет пен гигиена ғылымы.
|
|
| 5.5. Қазақстан Республикасында гигиенаның 1991 жылдан кейін дамуы.
|
|
| ІІ Тарау. Қоршаған орта факторларынын гигиеналық нормалаудың ғылыми негіздері(проф. У.И. Кенесариев., аударған – доцент М.Е.Жоламанов)
|
|
| 1. Жалпы жағдайлар.
|
|
| 2. Нормалаудың бiрiншi кезектiлiгi .
|
|
| 3. Нормалау қағидалары.
|
|
| 4. Жануарларға жүргізілетін эксперимент
|
|
| 5. Жеделдетiлген нормалау .
|
|
| 6. Гигиеналық болжау.
|
|
| III Тарау. Ауа ортасының гигиенасы( доцент Р.М. Балмахаева, аударған – доцент М.Е.Жоламанов, доцент Р.М.Балмахаева, М.Т.Адилова)
|
|
| 1. Ауа ортасының гигиеналық маңызы.
|
|
| 2. Жер атмосферасының құрылымы.
|
|
| 3. Ауа ортасының физикалық факторлары және олардың гигиеналық маңызы.
|
|
| 3.1. Ауаның температурасы, ылғалдылығы, қозғалу жылдамдығы және олардың гигиеналық маңызы.
|
|
| 3.2. Барометрлік қысым және оның гигиеналық маңызы.
|
|
| 3.3. Ауа ортасының электрлік жағдайы және оның гигиеналық маңызы.
|
|
| 4. Күн радиациясы және оның гигиеналық маңызы.
|
|
| 4.1. Күн сәулесінің сипатттамасы. Жарық климаты.
|
|
| 4.2. Күн радиациясының адам ағзасына әсері.
|
|
| 5. Ауаның табиғи химиялық құрамы және оның гигиеналық маңызы.
|
|
| 6. Атмосфералық ауа ластануының гигиеналық маңызы.
|
|
| 7. Атмосфералық ауаны қорғау жөніндегі шаралар
|
|
| 8. Климат және ауа райы. Адам ағзасына әсері. Акклиматизация мәселелері.
|
|
| IV Тарау. Су және сумен қамтамасыз ету гигиенасы
(проф. Ж.Д. Бекмагамбетова, аударған – доцент М.Е Жоламанов, б.ғ.к. У.Б.Аскарова)
|
|
| 1. Су көздерінің жалпы сипаттамасы.
|
|
| 2. Судың адам ағзасы үшін және оның өмір сүруін қамтамасыз етудегі рөлі
|
|
| 3. Адамның шаруашылық қызметі нәтижесінде жер беті және жер асты сулардың ластануы
|
|
| 4. Судың сапасының адам денсаулығына әсері
|
|
| 5. Су факторымен байланысты аурулардың алдын алу
|
|
| V.Тарау. Топырақ гигиенасы және елді мекендерді тазарту
(доцент Р.М Балмахаева, аударған – доцент М.Е Жоламанов,
б.ғ.к. А.Ж Молдакарызова, доцент Р.М Балмахаева)
|
|
| 1. Топырақ және топырақ түзуші факторлар.
|
|
| 2. Топырақтың гигиеналық маңызы
|
|
| 2.1. Топырақтың қасиеттері мен механикалық құрамының гигиеналық маңызы
|
|
| 2.2. Жұқпалы және паразиттік аурулардың таралуындағытопырақтың рөлі.
|
|
| 2.3. Топырақтың табиғи химиялық құрамының гигиеналық маңызы
|
|
| 2.4. Топырақтың химиялық заттармен ластануының гигиеналық маңызы.
|
|
| 2.5. Топырақтың өздігінен тазарту үрдістері және олардың қалдықтарды залалсыздандырудағы рөлі
|
|
| 3. Топырақтың ластану дәрежесін гигиеналық бағалау. Топырақтың санитарлық жағдайының көрсеткіштері.
|
|
| 4. Топырақты санитарлық қорғау
|
|
| 4.1. Топырақты санитарлық қорғау жөніндегі шаралар
|
|
| 4.2. Елді мекендерді тазартудың гигиеналық негіздері
|
|
| VI Тарау. Елді мекендерді абаттандыру мен жоспарлаудың гигиеналық негіздері (проф. Н.Ж.Жакашов, аударған–доцент М.ЕЖоламанов, М.Т Адилова)
|
|
| 1. Урбанизацияның гигиеналық маңызы.
|
|
| 2. Қала құрылысы мен қалаларды сауықтырудың гигиеналық қағидалары. Елді мекендерді орналастыруға жер таңдау.
|
|
| 3. Қалалар мен ауылды елді мекендерді жоспарлауға қойылатын гигиеналық талаптар.
|
|
| 3.1. Қаланы жоспарлау және салу.
|
|
| 3.2. Ауылдық елді мекендердің жоспарлануы және құрылыс салынуы ерекшеліктері.
|
|
| 4. Қалалық шу. Шудың тұрғындарға қолайсыз әсер етуінің алдын алу
|
|
| VII Тарау. Тұрғын үй гигиенасы
(проф. Н.Ж.Жакашов, аударған–доцент М.ЕЖоламанов, М.Т Адилова)
|
|
| 1. Тұрғын үй құрылысына жер учаскесін таңдау. Тұрғын үй ғимараттарының түрлері.
|
|
| 2. Тұрғын үйлердің ішкі жоспарлануы
|
|
| 3. Тұрғын үйлердің ішкі ортасын ұйымдастыру
|
|
| 3.1. Микроклимат жағдайлары.
|
|
| 3.2. Ауа ортасының сапасы
|
|
| 3.3. Желдету
|
|
| 3.4. Жарықтандыру
|
|
| VIII Тарау. Тамақтану гигиенасы
(доцент Р.М Балмахаева, доцент М.Е.Жоламанов,аударған –
доцент М.Е.Жоламанов)
|
|
| 1. Рационалды тамақтану туралы түсінік. Негізгі қағидалар.
|
|
| 2. Халықтың әртүрлі топтарына арналған тамақтық заттар мен энергияның физиологиялық қажеттілік нормалары.
|
|
| 3. Тағамның құрам бөліктері. Тағамдық азықтардың тамақтық және биологиялық құндылығы түсінігі
|
|
| 4. Тамақтық заттардың биологиялық ролі. Қабылдау нормалары. Тамақтық заттардың көздері - азықтар.
|
|
| 4.1. Ақуыздар
|
|
| 4.2. Майлар.
|
|
| 4.3. Көмірсулар.
|
|
| 4.4. Минералды заттар.
|
|
| 4.5. Дәрумендер.
|
|
| 5. Тамақтану режимі. Тоқтық сезімі және тағамның сіңімділігі.
|
|
| 6. Алиментарлық аурулар.
|
|
| 7. Азық-түліктердің тағамдық және биологиялық құндылығы. Адамда ауру дамуындағы ролі
|
|
| 7.1.Ет және ет өнімдері.
|
|
| 7.2. Балық және балық өнімдері.
|
|
| 7.3. Сүт және сүт өнімдері
|
|
| 7.4. Жұмыртқа.
|
|
| 7.5. Дәнді дақылдар мен бұршақ тұқымдастар.
|
|
| 7.6. Көкөністер, жемістер, жидектер.
|
|
| 7.7. Тағамдарды консервілеу әдістері. Банкідегі консервілер.
|
|
| 8. Тағамдық азықтарды санитарлық-эпидемиологиялық сараптау.
|
|
| 9. Тамақтан уланулар
|
|
| 9.1. Микроб текті тамақтан уланулар
|
|
| 9.2. Табиғаты микробтық емес тамақтан уланулар
|
|
| 9.3. Этиологиясы анықталмаған тамақтан уланулар
|
|
| 10. Ұйымдастырылған ұжымдарда тамақпен қамтамасыз етудің ұйымдастырылуын медициналық бақылау.
|
|
| 10.1. Ұйымдастырылған ұжымдарда тамақпен қамтамасыз етудің ұйымдастырылуын медициналық бақылаудың негізгі бағыттары.
|
|
| 10.2. Емдік және емдеу-алдын алу жөніндегі тамақтану
|
|
| 10.3. Ауруханалардың ас блоктарын орналастыруға, жоспарлауға және жабдықтауға қойылатын гигиеналық талаптар.
|
|
| 10.4. Азықтарды аспаздық өңдеуге қойылатын талаптар
|
|
| 10.5. Асхана және ас үй ыдыстарын жуу және дезинфекциялау
|
|
| 10.6. Қызметкерлердің денсаулығы мен жеке басының гигиенасы.
|
|
| IX Тарау. Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы (доцент Р.М Балмахаева, аударған – доцент М.Е. Жоламанов, Р.М Балмахаева, Г.Т Рузуддинова)
|
|
| 1. Балалардың әр түрлі жас кезеңдеріндегі өсуі мен даму ерекшеліктері.
|
|
| 2. Балалар мен жасөспірімдер денсаулығы және оған себепші факторлар.
|
|
| 3. Балалардың дене дамуын зерттеу және бағалау әдістері.
|
|
| 4. Секулярлық тренд және қазіргі кезеңдегі балалардың өсу және даму ерекшеліктері
|
|
| 5. Балалар мен жасөспірімдердің денсаулық жағдайын бағалау. Денсаулық топтары.
|
|
| 6. Күн тәртібі мен оқу–тәрбие үрдісінің гигиеналық негіздері.
|
|
| 6.1 Күн тәртібінің физиологиялық негіздері.
|
|
| 6.2 Емшектегі және мектепке дейінгінің алдындағы (бөбектік) жастағы балалардың күн тәртібі.
|
|
| 6.3 Мектепке дейінгі жастағы балалардың күн тәртібі мен оқу–тәрбиелеу үрдісінің гигиеналық негіздері.
|
|
| 6.4 Балалардың мектепте оқуға функционалдық дайындығы
|
|
| 6.5 Мектеп оқушыларының күн тәртібі мен оқу – тәрбие үрдісінің гигиеналық негіздері.
|
|
| 7. Балалар мен жасөспірімдердің дене шынықтыру тәрбиесі
|
|
| 7.1. Дене шынықтыру тәрбиесінің гигиеналық негізі ретіндегі қимыл белсенділігі. Дене шынықтыру тәрбиесінің қағидалары.
|
|
| 7.2 Мектепке дейінгі және жалпы білім беретін мекемелердегі дене шынықтыру тәрбиесін ұйымдастыру..
|
|
| 8. Балалар мекемелерінің орналастырылуына, жоспарлануына, жабдықталуына және балалардың күнделікті қолданатынзаттарына қойылатын гигиеналық талаптар.
|
|
| 8.1. Мектепке дейінгі және жалпы білім беретін балалар мекемелерін орналастыруға қойылатын гигиеналық талаптар.
|
|
| 8.2. Мектепке дейінгі балалар мекемелерінің (МДМ) жобалауға және жоспарлауға қойылатын гигиеналық талаптар.
|
|
| 8.3. Жалпы білім беретін мекемелерінің (ЖББМ) жоспарлануына қойылатын гигиеналық талаптар.
|
|
| 8.4 Балалар мекемелерінің ішкі ортасын ұйымдастыруға қойылатын гигиеналық талаптар.
|
|
| 8.5. Балалар мекемелерінің жабдықталуына қойылатын гигиеналық талаптар
|
|
| 8.6. Балалар ойыншықтарына, оқулықтарыны және киіміне қойылатын гигиеналық талаптар.
|
|
| 9. Балаларды еңбекке тәрбиелеу және үйрету. Жасөспірімдерді мамандыққа бағыттау және мамандық түріне дәрігерлік кеңес беру.
|
|
| 9.1. Балаларды еңбекке тәрбиелеу және үйрету
|
|
| 9.2. Жасөспірімдерді мамандыққа бағыттау және мамандық түріне дәрігерлік кеңес беру.
|
|
| Χ Тарау. Емдеу – алдын алу мекемелерінің гигиенасы.(проф. Н.Ж.. Жакашов доцент Р.М.Балмахаева., аударған - доцент М.Е.Жоламанов, С.Ш. Сламкулова)
|
|
| 1. Ауруханың жер телімін таңдауға және оны жоспарлауға қойылатын гигиеналық талаптар.
|
|
| 2. Аурухана құрылысы жүйелерінің гигиеналық сипаттамасы
|
|
| 3. Аурухананың негізгі құрылымдық бөлімшелері. Стационардың негізгі функционалдық элементі ретіндегі -палата бөлімі
|
|
| 3.1.Қабылдау бөлімі.
|
|
| 3.2. Ауруханалардың емдеу-диагностикалық бөлімдері.
|
|
| 3.3. Стационардың негізгі функционалдық элементі ретіндегі -палата бөлімі.
|
|
| 4. Аурухана ішілік инфекциялар және олардың алдын алу (жұқпалы аурулар бөлімі мысалында).
|
|
| 5. Аурухананың мамандандырылған бөлімдерінің ішкі ортасының жоспарлануына және ұйымдастырылуына қойылатын гигиеналық талаптар.
|
|
| 5.1 Хирургиялық бөлім.
|
|
| 5.2. Акушерлік бөлім
|
|
| 5.3. Балалар бөлімі.
|
|
| 5.4.Емхана бөлімі.
|
|
| 6. Ауруханалардағы қорғану режимін ұйымдастыру.
|
|
| ХІ - Тарау. Еңбек гигиенасы(проф. К.К.Тогузбаева, доцент Р.М.Балмахаева, аударған – доцент М.Е.Жоламанов, м.ғ.к. М.К.Желдербаева )
|
|
| 1. Өндірістік факторлар туралы түсінік. Кәсіптік зияндылықтар және адам денсаулығы. Еңбек жағдайының жіктелуі.
|
|
| 2. Өндірістік факторлардың қолайсыз әсерінің алдын алу.Кәсіпорындардың жұмысшыларына емдеу- аурудың алдын-алу көмегін ұйымдастыру.
|
|
| 3. Ой еңбегі мен дене еңбегінің гигиенасы
|
|
| 4. Өндірістік микроклимат, қолайсыз микроклиматтық жағдайларымен байланысты аурулардың алдын алу.
|
|
| 5. Зиянды фактор ретіндегі, өндірістік шаңның қолайсыз әсерінің алдын алу.
|
|
| 6. Өндіріс жағдайындағы шу, инфрадыбыс, ультрадыбыс.
|
|
| 7. Зиянды және қауіпті өндірістік фактор ретіндегі діріл.
|
|
| 8. Иондаушы емес электромагниттік сәулеленулер мен өрістер, олардың адам ағзасына әсері.
|
|
| 8.1 Статикалық электрлік өрістер (СЭӨ
|
|
| 8.2 Тұрақты магниттік өрістер.
|
|
| 8.3 Радиожиілікті диапазонындағы электромагниттік сәулеленулер
|
|
| 8.4. Өнеркәсіптік жиіліктегі электрмагниттік өрістер (ӨЖ ЭМӨ).
|
|
| 8.5. Лазерлі сәулелену.
|
|
| 8.6. Иондаушы емес сәулеленулердің адам ағзасына қолайсыз әсерінің алдын алу.
|
|
| 9. Өндірістік канцерогенді факторлар.
|
|
| 10. Өнеркәсіптік улар
|
|
| 10.1 Жалпы түсініктер.
|
|
| 10.2 Өнеркәсіптік уларды токсикологиялық бағалаудың негізгі қағидалары.
|
|
| 10.3 Негізгі өнеркәсіптік улардан кәсіби уланулар және олардың алдын алу.
|
|
| Қорғасын.
|
|
| Сынап және оның бейорганикалық қосылыстары. Метал сынап
|
|
| Хром және оның қосылыстары
|
|
| Марганец және оның қосылыстары
|
|
| Бериллий және оның бейорганикалық қосылыстары
|
|
| Кадмий және оның қосылыстары
|
|
| Органикалық еріткіштер.
|
|
| Көміртегі тотығы
|
|
| Тітіркендіргіш әсерлі газдар.
|
|
| 11. Компьютерлермен жұмыс істеу кезіндегі зиянды факторлар және олардың қолайсыз әсерінің алдын алу.
|
|
| 12. Медицина қызметкерлерінің еңбек гигиенасы.
|
|
| 13. Ауылшаруашылығы еңбек гигиенасының негізгі мәселелері.
|
|
| 14. Өндірістік жарақаттану және оның алды алу.
|
|
| XII- Тарау. Радиациялық гигиена(проф.Ж.Д.Бекмагамбетова, доцент М.Е.Жоламанов, аударған –доцент М.Е.Жоламанов, Г.М. Гиниятова)
|
|
| 1. Иондаушы сәулеленулер және олардың сипаттамасы
|
|
| 2. Радиациялық гигиенаның пайда болуы мен дамуының негізгі алғы шарттары, оның бағыттары мен міндеттері
|
|
| 3. Радиациялық гигиенада қолданылатын негізгі атаулар, анықтамалар, түсініктер, өлшем бірліктер
|
|
| 4. Адамға әсер ететін иондаушы сәулелену көздері.
|
|
| 4.1. Табиғи радиациялық фон (ТРФ) туралы түсінік
|
|
| 4.2. Табиғи жағдайларда адамды сәулеленудің әсеріне ұшырататын көздері
|
|
| 4.3. Иондаушы сәулеленудің адамға әсер ететін жасанды көздері
|
|
| 4.4. Халықты иондаушы сәулеленуге ұшырататын қосымша көздер
|
|
| 5. Иондаушы сәулеленудің ағзаға әсері
|
|
| 5.1. Иондаушы радиацияның биологиялық нысандарға әсер ету механизмі туралы жалпы мәліметтер
|
|
| 5.2. Адамның иондаушы сәулеленуге ұшырауының биологиялық эффектілері және салдары.
|
|
| 6. Халықтың радиациялық қауіпсіздігінің негіздері.
|
|
| 6.1. Иондаушы сәулеленулердің ашық және жабық көздерінің әсер етуі кезінде кәсіби топтағы адамдар мен халықты қорғау жөніндегі гигиеналық шаралар.
|
|
| 6.2. Дозиметрлік және радиометрлік бақылау.
|
|
| XIII -Тарау. Жеке бас гигиенасы (доцент Р.М. Балмахаева.,
аударған – доцент М.Е.Жоламанов, доцент Р.М. Балмахаева.)
|
|
| 1. Тері және ауыз қуысының гигиенасы.
|
|
| 1.1. Тері гигиенасы
|
|
| 1.2. Ауыз қуысы гигиенасы
|
|
| 2. Киім және аяқ киім гигиенасы.
|
|
| 2.1. Киім гигиенасы.
|
|
| 2.2. Аяқ киім гигиенасы
|
|
| Мазмұны
|
|