А) Мұнаралы күн электр стансасы

Олардың ішіндегі ең үлкені жобаланған қуаты 10 МВт-қа тең, Барстоуда (Америка) орналасқан Solar -1 КЭС-і. КЭС-тің алаңқайы эллипс тәріздес, оның осьтері 685 және 585 болатын, ауданы 0,31км² тең. Гелиостат аланының ауданы 0,28 км², онда 1818 гелиостаттар, айналар бетінің ауданы 73,2 мың м². Жер аумақшаларын айналармен толтырудың орташа коэффициенті – 0,26. Айнаның шағылу коэффициенті – 0,9. Цилиндрлік пішіндегі күн сәулесін қабылдағыштың бу қазанының биіктігі 13 м, диаметрі – 7,2 м сәулелендіретін бет-тақталардың ауданы – 294 м². Гелиостаттың тоқтаусыз жұмыс істеу дәрежесі – 98%. КЭС автоматты ЭЕМ көмегімен жұмыс атқарады [1, 11, 23, 29].

Бұл жүйеде күн сәлесін шоғырландыратын гелиостаттар жүйесі қолданады. Гелиостатар компьютермен басқарылатын екі осьтік бақылау жүйесі арқылы гелиостат айнасынан шағылған күн сәулесін қозғалмайтын және әрқашан мұнара басындаға қабылдағышқа-бу қазанына түсетіндей етіп жұмыс атқарады.

а) б)

11.2-сурет. а) Мұнарлы күн электрстансасы, б) оптикалық жүйесі

Бу қазанына өндірілген жылу энергиясын жинақталып оның дағдарасынан бу құбыры арқылы бу шығырына – турбинаға беріледі, соның салдарынан жылу энергиясы, механикалық энергияға, ал электр өндіргіште-генераторда электр энергиясына түрленеді. Бу қазанында будың температурасы 560⁰С-ден 1482⁰С дейін қызады.

АҚШ-тың энергетикалық компанияларының консорциумы жылу тасымалдағыш сұйық ретінде ерітілген тұздар бірнеше түрлерін пайдалануды ұсынып отар.

Мұндай жүйеде ерітілген тұз «суық» бак-күбіден температурасы 288⁰С жылу қабылдағыш арқылы өтіп, онда 565⁰С дейін қыздырылады, қайтадан «ыстық» бак-күбіге барады. Бұл қондырғының жаңа түрлерінде жылу 3-13 сағат сақталады, осыған орай станса энергияны күндіз-түні және кез келген ауа райында өндіре алады [5, 23, 33].

11.3-сурет. Мұнара тәріздес күн электр стансасы (қуыс қазанды)

11.4-сурет. Мұнара тәріздес күн электр стансасы ( оптикалық жүйесі сектор тәріздес жинақталған)

Олар CESA-1 және CRS. Қуаты 1,2 МВт CESA-1КЭС-і. Секторлы пішіндегі айналар алқабы, әрқайсысы 38 м сайын 300 Martin Marietta Aerospase (АҚШ) гелиостаттарынан тұрады. Айналардың қосынды ауданы 11,4 мың м². Айнаның шағылу коэффициенті – 0,87. Биіктігі 60 м мұнарада қуысты қазан-қабылдағыштың кіретін тесігінің ауданы – 11,6 м, ол 520⁰ қызады, ал жылу тасығыш 53% KNO₂ 40% Na NO₂ және 7% Na Nо₂ тұздар- қоспасынан тұрады [23,25].