Алган; эшләгән, кайткан, кит кән.

2) хәзерге заман сыйфат фигыль- причастие настоящего времени- Present tense participle:

а) ала торган , эшли торган, кайта торган; китә торган

ә) алучы; эшләүче, кайтучы, китүче.

3) киләчәк заман сыйфат фигыль- причастие будущего времени- Future tense participle:

А) аласы; бирәсе, сөйлисе; кабатлыйсы.

ә) алачак; эшләячәк, китәчәк; барачак.

б) алыр; бар+ыр, эшлә+р; кил+ер; яз +ар.

25.Сораулар куегыз һәм җөмләләрне укыгыз. Поставьте вопросы и прочитайте предложения. Make up questions, read the sentences.

............................................? Әнием сатып алган свитер кызыл төстә.

............................................? Син киеп караган тун бик кыйбат түгел.

............................................? Дустым базардан сатып алган киемнәр бик арзан.

............................................? Мин укый торган журналның исеме - “Лиза”.

..............................................? Безгә килүче кешеләр кием дизайны белән шөгыльләнәләр.

..............................................? Дустымның әнисе Үзәк универмагта эшли.

26.Җөмләләрне тулыландырыгыз.Дополните предложения. Complete the sentences.

Син сатып алган аяк киеме ничә ................ ? Дустың киеп караган пальто нинди .....................? Әниемнең яраткан төсе - ........................ Мин “Кольцо” сәүдә үзәгенә барырга яратам, чөнки ул ...................... Бу кибеттә эшләүче сатучылар бик ..................

+27. Мәкальләрне тыңлагыз һәм истә калдырыгыз. Прослушайте пословицы и запомните. Here are some Tatar proverbs. Listen to the proverbs and memorize.

* Ашаган белми, эшләгән белә.

* Эшләмәгән ашамый.

* Җирне сөйгән ач булмас.

28.Җөмләләрне дәвам итегез. Продолжите предложения. Complete the sentences.

Татарстанга килүче туристлар ……………………… . Америкада яшәүче дустым …………………………… Без ашый торган ризыклар ………………………… Мин сатып алган футболка ………………… Ул кигән күлмәк ………………………… Без аласы бүләк ……………… Син күрәсе кешеләр ………………………

ИГЪТИБАР ИТЕГЕЗ!

Эшләгәндә, укыгандаформасы вакытны белдерә- эта форма выражает время- a verb form expressing time

Эшләгәндә, бик игътибарлы булырга кирәк. – Когда работаешь, надо быть очень внимательным. When I work, I need to be attentive.

29.Җөмләләрне укыгыз һәм охшаш җөмләләр төзегез. Прочитайте предложения и составьте по образцу. Read the sentences and make up similar sentences.

Кибеттән кайтканда, мин дустымны күрдем. Китапханәгә барганда, ул дустын очраткан. Очрашканда, без яңалыклар турында сөйләшәбез. Танышлары белән татарча сөйләшкәндә, ул бик шатлана. Гафу ит, син сөйләгәндә, мин тыңламадым. Алар киткәндә, без хәерле юл теләдек. Мәктәптә укыганда, мин баскетбол белән шөгыльләндем. Ташламалар булганда, кибеттә товарлар арзанрак бәягә алырга мөмкин.

5.

Шартны ничек белдерәбез?Как выражаем условие?

How to express a condition?

+30.Тыңлагыз, кабатлагыз һәм укыгыз. Прослушайте, повторите и прочитайте. Listen, repeat and read.

- Әгәр син безгә килсәң, бергә кибеткә барырбыз.

- Ярый, сәгать бишкә килермен.

-

- Если ты придёшь к нам завтра, вместе пойдём в магазин. If you come to our place, we will go to the store together.

- Хорошо, я приду к пяти часам.All right, I’ll come at five.

ИСТӘ КАЛДЫРЫГЫЗ!ЗАПОМНИТЕ!MEMORIZE!

-са/-сә - шарт фигыль кушымчалары – аффиксы условного наклонения - suffixes of conditional mood.

Барса, килсә, аңласаса,сөйләсә- шарт фигыльләр – глаголы условного наклонения- conditionals.

Бармаса, килмәсә, аңламаса,сөйләмәсә - юклык формасы- отрицательная форма- negative form.

31.Укыгыз. Прочитайте. Read.

Син килсәң, без кафега барырбыз. Көн салкын булса, мин базарга бармам.

Кунаклар килсәләр, торт пешерербез. Яңа аяк киеме сатып алсам, сиңа күрсәтермен. Әгәр ашамлыклар кибетенә кермәсәк, сиңа шалтыратырбыз. Сез әйтмәсәгез, ул бу эшне эшләмәс. Яңа сүзләрне аңламасам, сүзлектән карармын. Икмәк кибетенә керсәң, ярты кило печенье ал.

32. Җөмләләрне дәвам итегез. Продолжите предложения. Complete the sentences.

Кибеткә керсәң, ............... Кирәкле үлчәм булса, мин .................... Супермаркетка барсак, без .................................... Дустың белән очрашсаң, аңа ............................. Яңа пальто сатып алмасам, ...................... Кибеттә кызыл куртка күрсәгез, ....................... Кибеттә озак йөрмәсәк, ....................

Кышкы киемнәр сатып алырга теләсәгез, .....................................

+33. Мәкальләрне тыңлагыз һәм истә калдырыгыз. Прослушайте пословицы и запомните. Listen to the proverbs and memorize.

* Ни чәчсәң, шуны урырсың.

* Телең ни әйтсә, колагың шуны ишетер.

6.

Кире шартны ничек белдерәбез?Как выражаем уступительную модальность?

How to express the Concessive Conditional?

+34.Тыңлагыз, кабатлагыз һәм укыгыз. Прослушайте, повторите и прочитайте. Listen, repeat and read.

- Гәрчә кибеткә барсам да, бернәрсә дә алмадым.

- Ник?

- Ошаган кием булмады.

-

- Хотя я и ходила в магазин, ничего не купила. Even if I went to the store, I didn’t buy anything.

- Почему? Why?

- Не было понравившейся мне одежды. There were no clothes I liked.

35.Укыгыз.Прочитайте. Read.

Буш вакытым булса да, , бүген кибеткә кермәдем. Дустыма шалтыратсам да, җәйге ялы турында сорарга оныттым. Алар нәрсәдер әйтсәләр дә, без аңламадык. Ул дәрестә булмаса да, барлык сорауларга җавап бирә. Базарга барсак та, яхшы ит тапмадык. Син язмасаң да, без бу турыда беләбез.

ИСТӘ КАЛДЫРЫГЫЗ!ЗАПОМНИТЕ!MEMORIZE!

Барса да, килсә дә, аңласаса да, сөйләсә дә - кире шарт фигыльләр – глаголы уступительной модальности- Concessive Conditional.

Бармаса да, килмәсә дә, аңламаса да, сөйләмәсә дә - юклык формасы- отрицательная форма- negative form

36. Үрнәк буенча диалог төзегез. Составьте диалог по образцу. Make up a dialogue according to the model.

Үрнәк:

- Иртәгә вакытың булса, кибеткә барыйк әле.

- Кызганычка каршы, эшлисе эшләрем бик күп.

37. Җөмләләрне дәвам итегез. Продолжите предложения. Complete the sentences.

Гәрчә мин шалтыратсам да, дустым ......................... Син китсәң дә, алар ................................ Ул нәрсәдер белсә дә, безгә .................... Без мәктәптә бергә укымасак та, ........................... Сез кунакка чакырсагыз да, ........................

Гәрчә алар Мәскәүдә булмасалар да, ..........................

38. Фигыльләр белән җөмләләр языгыз. Составьте предложения с глаголами. Say negative form of Reverse Conditional verbs according to the model. Изм.

Килсәм дә, кайтсаң да, алса да, аралашсак та, белсәгез дә, шалтыратсалар да.

+39. Мәкальләрне тыңлагыз һәм истә калдырыгыз. Прослушайте пословицы и запомните. Listen to the proverbs and memorize.

* Соң булса да, уң булсын.

* Яхшының, үзе үлсә дә, исеме калыр.

ИСТӘ КАЛДЫРЫГЫЗ!MEMORIZE!

Әгәр - если- if, гәрчә-хотя–even if, though – теркәгечләр – союзы-conjunctions.

40. Рифмалап сүзләр куегыз һәм диалогларны укыгыз. Прочитайте диалоги, используя в рифму слова.

-Каян кайтасың?

- Кибеттән.

- Ә син каян?

-........................

*********

- Нәрсә алдың?

- Кишер.

- Ә син нәрсә?

- ...................

-

СҮЗЛЕКЧӘ.СЛОВАРИК.VOCABULARY

аяк киеме – обувь- footwear

әгәр – если- if

баш киеме – головной убор- headwear

берәмлек –единица- unit

бүрек –шапка- cap

гәрчә – хотя и..-even if, though

ерак (түгел) – (не)долеко-(not) far

ирләр киеме –мужская одежда- menswear

итәк – юбка- skirt

итек – сопоги- boots

киенергә – одеваться- to put on, dress (oneself)

килешә – подходит- (it) suits

киң – широкий- wide

кире шарт фигыль –уступительная модальность- concessive participle

кияргә – одевать- wear

куртка – куртка- jacket

күлмәк –1)платье – 2) рубашка- dress

кыска – короткий- short

озын – длинный- long

өс киеме – одежда- outerwear

пальто – пальто- coat

сыйфат фигыль – причастие- participle

таман –по размеру- (it) fits well

тар – 1) узкий- tight, 2) тесный- narrow

ташлама – скидка- discount

тукыма – материя- fabric

тун – шуба- fur coat

түләргә – платить- to pay

үлчәм – размер- size

үлчәргә – измерять- to weigh

хатын-кызлар киеме – женская одежда -womenswear

чалбар –брюки - trousers

шарт фигыль – условное наклонение- conditional

эчемлек – напитоп- drink

ярма –крупа - cereals

З-ҮЗЕГЕЗНЕ ТИКШЕРЕГЕЗ!ПРОВЕРЬТЕ СЕБЯ! .CHECK YOURSELF!

+1. Дикторның сорауларын тыңлагыз һәм пауза вакытында җавап бирегез. Прослушайте вопросы диктора и ответьте на них в паузу. Listen to the questions on the recording and answer in pauses.

Син кайсы кибеткә барырга яратасың?

.........................................................

Өс киеме бүлегендә нәрсәләр саталар?

..................................................................

Ашамлыклар кибетендә нәрсәләр саталар?

.......................................

Яшелчә һәм җиләк-җимеш кайда арзанрак?

................................................

Син ничәнче үлчәм аяк киеме киясең?

............................................

Синеңчә, иң тәмле ризык нинди?

.......................................................................................

2. Җавап бирегез. Ответьте. Answer the questions.

Кичә син кибеткә бардыңмы? Сиңа кайсы кибет күбрәк ошый? Ашамлыклар кибетендә син нәрсәләр аласыд? Сиңа ничәнче үлчәм куртка кирәк? Сиңа нинди чалбар ошый: тармы, киңме? Синеңчә, нинди итәк матуррак: озынмы, кыскамы? Танылган артистлардан, синеңчә, кем бик матур киенә?

3.Дөрес әйтегез. Скажите правильно. Say it correctly.

Кая? Аяк киеме бүлеге ...... Кайда? Ашамлыклар кибете.......... Кайчан? Шимбә көн.......... Кайдан? Үзәк универмаг.......... Кемгә? Дустым......... Ничәнче үлчәм? ......... ничә кило? ...... Ничә сум? ...... Кайсы бүлектә? Җиләк-җимеш бүлеге......

4.Җөмләләрнең башын языгыз. Допишите начало предложений. Write the beginning of the sentences.

..................... яңа футболка сатып алдым. ................... бик кыйбат. ................... шәһәр үзәгендә урнашкан. .................. мода турында сөйләштек. ................, торт пешерербез. ....................., сәламәт булырсың. ....................... бик килешә. ..................................сары төс ошый.

5.Җөмләләрне дәвам итегез. Продолжите предложения. Complete the sentences.

Кибеткә барса да, ул .......................... Озын итәк килешсә дә, дустым ...................... Ял көнне базарга барам, чөнки ........................... Аңа спорт киемнәре кирәк, шуңа күрә .................... Ул миңа шалтыратса да, ................... Дустымның абыйсы – танылган модельер, ул - ......................... Казан шәһәрендә яңа сәүдә үзкләре күп, шуңа күрә ..................................

6.Дөрес җавапны табыгыз. Найдите правильный ответ.Find the correct answer.

Ашамлыклар кибете...... барсам, балык алырмын.

1) –на 2) – нә 3) – ндә

Дустым яшелчә базары......... кызыл алмалар сатып алган.

1) – ндә 2) – на 3) – нда

Җәен яшелчәләр арзан…...... була.

1) - рак 2) – рәк 3) – да

Минемчә, бу күлмәк сез.......... бик килешә.

1) –дә 2) – гә 3) – дән

7.Дөрес языгыз. Напишите правильно.

Write it correctly.

-саяки–сә

ал…

бел…

кара…

-са даяки– сә дә

күр…

оша…

тап…

8.Төрле заманнарда дөрес әйтегез. Скажите правильно в различных временах. Say it correctly using different tenses.

Кибеткә килгәч, без төрле ашамлыклар (сатып алырга). Кичә ул кибеткә керсә дә, тәмле сыр (табарга). Дусларым Төркиядән җәйге киемнәр (алып кайтырга). Әниемнең туган көненә матур сәгать (бүләк итәргә). Кичә мин телевизордан танылган модельерлар турында кызыклы тапшыру (карарга). Дәрес башлангач, укучылар кибеткә бару турында диалог (сөйләргә). Буш вакытым булса, мин “Космополитен”журналын укырга (яратырга).

9.Супермаркетта булуыгыз турында сөйләгез. Расскажите о посещении супермаркета. Tell about how you went to a supermarket.

.

КУНАККА БАРАБЫЗ.ИДЁМ В ГОСТИ. VISITING SOMEONE

Унөченче дәрес.Тринадцатый урок. Fourteenth Lesson

1. Кунакларны ничек чакырабыз? Как приглашаем гостей? How to invite guests?

2. Кунакларны ничек каршылыйбыз? Как встречаем гостей? How do we welcome guests?

3.Табынга нәрсәләр куябыз? Что ставим на стол? Which dishes do we serve for guests?

4.Кунакта үзебезне ничек тотабыз? Как ведём себя в гостях? How to behave oneself at somebody’s place?

5.Мөмкинлекне ничек белдерәбез? Как выражаем возможность? How to express possibility?

6.Телефоннан ничек сөйләшәбез? Как говорим по телефону? How to speak on the phone?

Кунакларны ничек чакырабыз?Как приглашаем гостей?

How to invite guests?

+1.Тыңлагыз, кабатлагыз һәм укыгыз. Прослушайте, повторите и прочитайте. Listen, repeat and read.