Ауіп дәрежесі бойынша науқастарды стратификациялау.

Қазіргі кезде АГ науқастардың болжамы келесі жағдайларға тәуелді екені айқын дәлелденген:

· АҚ деңгейіне;

· Қауіп факторының болуына;

· Нысана ағзаларының процесске қатысу дәрежесіне;

· Ассоцияланген клиникалық жағдайлардың болуы.

Осыған байланысты көптеген елдердің қазіргі кездегі жіктеуіне, жеке болжамды сапалы түрде бағалауға мүмкіндік беретін (қауіп жоғары болған сайын, болжамы нашарлай түседі), қауіп дәрежесіне қарай науқастарды стратификациялау енгізілді.

4 Таблица. Қауіпті стратификациялау критерилері.

5 Таблица. Қауіп категориялары.

5 кестеде берілгендер қазіргі кезеңдегң зерттеу бағдарламасымен емдеу науқастардың АҚ деңгейіне емес, қауіп категориясына байланысты құрылуы қажеттілігін көрсетеді.

Төменде ұсынылған минимальды міндетті зерттеу көлемі АГ науқастарды әдебиет деректері мен өзіндік зерттеулер нәтижелеріне негізделген.

Диагностикасы симптомды гипертонияларды шектеп ГА өзін дәлелдеуге бағытталған. Гипертензиялардың диагностикасын жеңілдету үшін артериалды гипертензиясы бар науқастарды екі этапты зерттеу жүйесі ұсынылған. Диагноз қою үшін жанұясында тұқым қуалауға бейімділікті анықтау маңызды. Диагнозды дәлелдеу үшін объективті тексеру барысында жүрек жағынан объективті белгілерді (сол жақ қарынша гипертрофиясы, ЭКГ бойынша), мида (неврологиялық тексеру, көз түбі қан тамырларының жағдайы, олардың гипертония ауруында өзгеруі), бүйрек (зәр құрамы, зәр салыстырмалы тығыздығының ауытқуы, шумақтық фильтрация, креатинин, мочевина құрамы). АҚ жағдайын дұрыс бағалау үшін таңертеңгі ұйқыдан кейін базальды (бастапқы) қысымды, тәуліктік АҚ ауытқуын ескеру, АҚ жатқызып, тұрғызып және отырғызып екі қолында бірдей өлшеу, күш түсіру сынамаларын жүргізіп, кейін қан қысымын өлшеу. Аурудың диагностикасы үшін аспапты тәсілдер (реография, поликардиография, динамокардиография және т.б.) қолданылады, осы тәсілдердің бәрі аурудың жеке түрлерін және жүрек гемодинамикасын нақты анықтауға бағытталған симптомды гипертензияларды дәлелдеудің екінші этаптарында биохимиялық тәсілдер (катехоламиндерді, қан және зәрдегі электролиттерді және т.б. зерттеу) көрсеткіштері бойынша инвазивті емес диагностикалық тәсілдерді қолдану арқылы жүргізіледі.

Гипертония ауруы кезіндегі лабораторлы көрсеткіштер: Көптеген науқастарда қалыпты лейкоциттер, тромбоциттер санында және спленомегалия жоқтығында эритроциттер, гемоглобин және гематокрит көрсеткіштері жоғарылауға бейім болады. Көп жағдайларда гемотокрит көрсеткішінің жоғарылауы шамалы сипатта болады және ол эритроциттердің қалыпты массасы сақталуы кезіндегі плазма көлемінің азаюына байланысты (гемоконцентрацияға). Егер гипертензия 2 жылдан жоғары болмаса, сары судағы белок өнімдері қалыпты кезінде шамалы гиперпротеинемия қалыпты протеинограммамен, аурудың бастапқы кезеңінде жалпы липидеграмма қалыпты жағдайдан ауытқымайды. Кейінірек қандағы липидтер біртіндеп жоғарылап, гиперлипидемия дамиды (холестерин, триглидцеридемия), гипертензия қалпына келуі барысында жеке факторлар деңгейі (VІІІ, ІХ, акцелерин, проконвертин, фибриноген, антикоагулянттар белсенділігі жоғарылайды (қандағы гепарин құрамы, фибринолиз интенсивтілігі). Атеросклероздың үдеуіне байланысты тромбогенді потенциал жоғарылайды.

Рентгендік зерттеу:Гипертония ауруының І сатысында жүрек және ірі қантамырларда айқын өзгерістер болмайды, ІІ сатысында сол жақ қарыншаның айқын гипертрофиясы байқалады, жүрек қолқалық конфигурацияға еніп, қолқа атеросклерозының рентгендік белгісі байқалады.

Электрокардиографиялық зерттеудесол жақ қарынша гипертрофиясына тән, сирек жағдайда миокардтың гипертрофиясына байланысты қанмен қамтамасыз етудің жеткіліксіздігімен байланысты миокард ишемиясы өзгерістері тіркеледі.

ГА ерте сатысында электрокардиограммада (ЭКГ) өзгерістер байқалмайды. Гипертония ауруының үдеуінде жүректің электр осі солға қарай ығысады. Көп тіркемелерде QRS комплексі вольтажының күшеюі, кеуде тізбектерінде R және S тісшелері амплитудалары қатынасының өзгеруі, сол жақ қарыншаға күш түсу белгісінің пайда болуы (SТ сегментінің депрессиясы және Т толқындарының деформациясы).

Көз түбі: Көз түбі суретін зерттеу – ГА бар науқастарды зерттеудің міндетті белгісі. Кейс-Баркер жіктеуі бойынша ангиоретинопатияны 4 сатыға бөледі:

1 сатысы – артериялар және артериолдардың шамалы сегментарлы немесе жайылмалы тарылуы.

2 сатысы – артериялар және артериолдар саңылауының өте айқын тарылуы, шамалы қабырғаларының қалыңдауы, көк тамырлардың тығыздалған артериолдармен қысылуы (айқасу феномені – Салюс-Гунн симптомдары), көк тамырлардың сиректелуі және кеңеюі.

3 сатысы – артериолдардың айқын склерозы және тарылуы, көру нервтері емізікшелерінің ісінуі, оптикалық дискінің көтерілуі және оның шетінің жағылуы, көз торшасының ісінуі, кейде оның ысырылуы.

Артериалды гипертензия атеросклерозға және миокард инфарктіне әкелетін ең негізгі факторлардың бірі. Гипертония ауруымен ауыратын науқастарда миокард инфаркті, кардиосклероз дамуы, гипертония ауруының қатерлі түрге ауысуы жүрек жеткіліксіздігіне әкелуі мүмкін. Жүрек – қантамыр жүйесі жағынан ең қауіпті асқынуларға қолқаның қабаттанып жыртылуы жатады. Қолқаның қабаттанып жыртылуының (гематоманың) 94% жағдайдағы себебі гипертония ауруы. Гипертония ауруының клиникалық симптоматикасында бас ми қантамырларының функционалды немесе органикалық сипатта өзгеруі ерекше орын алады. Бұлар ГА ең алғашқы көрінісінің бірі және аурудың ағымы мен болжамын анықтайды. Аурудың клиникасында церебральды симптоматикасы басымырақ кездессе, ол гипертония ауруының (Г.Ф. Ланг бойынша) милық түрін бөлуге көмектеседі. Бұндай науқастардың клиникалық көрінісінде гипертензиялық энцефалопатия симптомы, динамикалық және өте тұрақты қантамырлар бұзылысы, ошақты симптоматикалар дамиды. ГА қатерлі асқынуларының бірі ми заттарына қанталау (геморрагиялық инсульт) барлық жедел бас ми қан айналым бұзылсының 1/5 жатады.

ГА бүйрек зақымдалуының клиникалық симптоматикасы көп жылдар бойы болмауы мүмкін. Бүйрек қан тамырларының зақымдалуы қан тамырлардың тоникалық жиырылуынан, бүйрек қан ағысының төмендеуі бүйрек ішіндегі қан ағысы кедергісінің жоғарылауы, қан тамырлардың плазманы сіңірілуімен басталады. Шамалы протеинурия, эритроцитурия байқалады, шумақтық фильтрация және түтікшелік реабсорбция төмендейді.

Аурудың кеш сатысында гипертензивті нефроангиосклероз белгісі (бүйректің бірінші реттік бүрісуі) бүйрек жеткіліксіздігі көрінісі дамиды. Тыныстау қызметі бұзылып, кіші қан айналымының гипертензиясы байқалады. асқазан – ішек трактісі жағынан, эндокринді ағзалар жағынан өзгерістер байқалады, бірақ бұл өзгерістер ГА соншалықты айқын болмағандықтан бірінші орынға шықпайды.

Артериалды гипертензияларды емдеу (АГ): Артериалды гипертензиясы бар науқастарды емдеу мақсаты – жүрек-қантамыр аурулары мен өлімге қауіп төндіруші себептерді максималды төмендету, бұл тек АҚ ғана төмендетуді ұйғармайды, сонымен қатар басқа да барлық аталған қауіпті факторларды қалпына келтіру болып табылады.

Емдеудің мақсаты АҚ оптималды немесе қалыпты көрсеткішіне жеткізу (<140/90 мм. сн. бб.) эксперттік бағалау кезінде АҚ қалпына келтіру сапасы ретінде АҚ 150/90 мм. сн. бб. деңгейі алынған. Орта және жас науқастарда артериалды қан қысымы деңгейін 130 және 85 мм. сн. бб. дейін төмендету жүрек-қантамыр ауруларын төмендетуі мен қауіпсіздігінің кепілі. Қантты диабеті бар науқастарда АҚ (130 және 85 мм. сн. бб. төмен) ары қарай төмендету жақсы нәтиже беретіндігі анықталған.

Алкоголь қабылдауды азайту.Изотоникалық физикалық күшті жоғарылату.Диетаны комплексті жинақтау.

Диуретиктерге жатады:

Гидрохлортиазид (гипотиазид, дихлотиазид, эзидрекс). Таблетка түрінде 25, 50 және 100 мг. шығарылады.

Клопамид (____). Таблетка түрінде 0,01 және 0,02 шығарылады.

Гендапамид – антигипертензивті диуретик, таблетка түрінде 2,5 мг. шығарылады.

____ диуретиктер: Фуросемид (лазикс) таблетка түрінде 5, 20, 40, 80 мг. және инъекцияға арналған ерітінді түрінде 10 мг/мл (ампулалар 2 мл-ден).

Этакринді қышқыл (урегит) әсері ішке қабылдағаннан 30 минуттан кейін және көк тамырға енгізгеннен 15 минуттан кейін басталады.

Калийді қорғаушы диуретиктер: Триамтерен (птерофен) капсула түрінде 50 және 100 мг., сонымен қатар қосарланып тіркелген препараттар:

· Триампур композитам (25 мг. триамтерен; 12,5 мг. гидрохлортиазид);

· Диазид (50 мг. триамтерен; 25 мг. гидрохлортиазид);

· Максзид (75 мг. триамтерен және 50 мг. гидрохлортиазид).