Татар теле дәресләренә рәхим итегез!

Предисловие. 3

Протожурналистские явления в европейской Древности. 4

Древняя Греция. 4

Древний Рим.. 6

Средние века. 8

Эпоха Возрождения. 11

Начало книгопечатания. 12

Печатные листки новостей. 13

Цензура в средние века и эпоху Возрождения. 14

Рождение периодической печати в Европе Западноевропейская печать XVII века 16

Предпосылки возникновения периодической печати Первые европейские газеты.. 16

Условия функционирования и характер европейских газет в XVII веке 17

Краткий обзор европейской периодики XVII века. 20

Зарубежная журналистика эпохи Просвещения. 34

Специфика и основные тенденции развития журналистики XVIII века 34

Статус журналистов в обществе. 36

Общественное мнение как фактор развития периодической печати в XVIII веке. 37

Краткий обзор европейской периодики XVIII века. 37

Вопросы для подготовки к экзамену. 54

[1] Дело в том, что французские журналы в XVIII в. представляли собой небольшие по формату книжки-брошюры, содержавшие литературные обозрения и рецензии на книги.

[2] Фокс Чарльз Джеймс (1749─1806) ─ английский государственный деятель, известный оратор, депутат парламента, усилиями которого этот закон был подготовлен и проведен в парламенте.

ТАТАР ТЕЛЕ - КҮҢЕЛЕМ ТЕЛЕ

ТАТАРСКИЙ ЯЗЫК - ЯЗЫК ДУШИ МОЕЙ

TATAR – THE LANGUAGE OF MY SOUL

татар теленнән уку-укыту комплексы

учебный комплекс по татарскому языку

academic manual for learning Tatar

КАЗАН - 2010

КАЗАНЬ -2010

Kazan-2010

Татар теле - күңелем теле.Татар теленнән уку-укыту комплексы / К.С. Фәтхуллова. Ә.Ш.Юсупова, Э.Н.Денмөхәммәтова. Тәрҗемәче-редактор Д.Р. Шәрифуллина. - Казан, 2010.

Уку-укыту комплексы дәреслек һәм аудиокушымтадан гыйбарәт. Дәреслек 18 аралашу темасын (дәресне) үз эченә ала һәм 130-140 сәгатькә исәпләнгән. Дәреслекне татар телен укытучы җитәкчелегендә өйрәнү өчен дә, мөстәкыйль рәвештә үзләштерү өчен дә кулланып була.

Дәреслек татар теле белән кызыксынучыларга һәм өйрәнүчеләргә тәкъдим ителә.

КЕРЕШ

Введение

Introduction

Татар телен өйрәнүчеләр өчен төзелгән уку-укыту комплексы 18 дәрестән тора һәм 130 – 140 сәгатькә исәпләнгән. Дәреслек әзерлек курсы белән башланып китә (6 дәрес). Һәр дәрес берничә аралашу ситуациясен үз эченә ала һәм шуларга бәйле тел һәм сөйләм берәмлекләрен гамәли үзләштерү, коммуникатив күнекмәләрне үстерү максатын куя. Дәреслек ярдәмендә сөйләм эшчәнлегенең төрләренә -тыңлап аңлау, сөйләү, уку һәм язуга өйрәнергә, шулай ук шигырьләр һәм җырлар, татар халык авыз иҗаты үрнәкләре (мәкальләр, санамышлар, тизәйткечләр, әкиятләр) белән танышырга мөмкин. Уку-укыту комплексы дәреслектән һәм аудиокушымтадан гыйбарәт.

***

Учебный комплекс, составленный для изучающих татарский язык, состоит из 18 уроков и рассчитан на 130-140 часов. Учебник начинается с вводного курса (6 уроков). Каждый урок состоит из нескольких ситуаций общения и ставит целью практическое усвоение языковых и речевых единиц, развитие коммуникативных умений. С помощью учебника можно научиться основным видам речевой деятельности - аудированию, говорению, чтению и письму, а также ознакомиться с песнями и стихами, с образцами устного народного творчества (пословицы, считалки, скороговорки, сказки). Учебный комплекс включает в себя учебник и аудиоприложение.

***

The academic manual for the Tatar language learners consists of 18 lessons and can be used for a 130-140 academic hours curriculum. The textbook begins from an introductory course (6 lessons). Each lesson contains several communicative situations and helps to learn certain linguistic and speech units, to develop communication skills. The textbook is a tool for developing the main speech skills – listening comprehension, speaking, reading, and writing. It presents songs and poems, samples of folklore (proverbs, counting rhymes, tongue-twisters, fairytales). The academic manual includes the textbook and a CD.

Татар теле дәресләренә рәхим итегез!

Добро пожаловать на уроки татарского языка!

Welcome to the Tatar language lessons!

ЭЧТӘЛЕК.СОДЕРЖАНИЕ. CONTENT

Кереш.Введение. Introduction..........................................................................

1 - 6 нчы дәресләр.Әзерлек курсы .......................................................

1-6 уроки. Вводный курс

Lessons 1-6. Introductory course

Җиденче дәрес. Тел кешене дуслаштыра...............................................

Седьмой урок. Язык сближает людей

Seventh lesson. Language unites people

Сигезенче дәрес. Дус-тату яшибез, укыйбыз да эшлибез................

Восьмой урок. Дружно живём, учимся и работаем…………………………………………

Eighth lesson. We live, study and work together ……………………………………

Тугызынчы дәрес. Китапка рәхмәт әйтәбез ....................................................

Девятый урок. Спасибо говорим мы книге…………………………

Ninth lesson. We thank books ……………………………………………..

Унынчы дәрес. Сәламәт тәндә – сәламәт акыл..................................................

Десятый урок. В здоровом теле – здоровый дух.......................................................................

Tenth lesson. Sound mind in a sound body ………………………………………..

Унберенче дәрес. Спорт һәм ял...................................................................

Одиннадцатый урок. Спорт и отдых..............................................................

Eleventh lesson. Sports and leisure………………………………………..

Уникенче дәрес.Кибеткә барабыз.....................................................................

Двенадцатый урок. Мы идём в магазин...............................................................

Twelfth lesson. We go shopping………………………………………………………..

Унөченче дәрес. Кунакта ....................................................................

Тринадцатый урок. В гостях...............................................................

Thirteenth lesson. Visiting someone………………………………………………..

Ундүртенче дәрес. Татар милли ашлары .................................................................

Четырнадцатый урок. Татарские национальные блюда..........................................................

Fourteenth lesson. Tatar national cuisine………………………………………………..

Унбишенче дәрес. Милли бәйрәмнәрдә күңел ачабыз .....................................................

Пятнадцатый урок. Веселимся на национальных праздниках .................................................

Fifteenth lesson. We have fun at national holidays………………………………………………

Уналтынчы дәрес.Без дуслар белән көчле .............................................

Шестнадцатый урок. Мы сильны своими друзьями................................................

Sixteenth lesson. Our friends are our strength………………………………………………

Унҗиденче дәрес.И Казан, дәртле Казань!.. ..............................................................

Семнадцатый урок. О Казань, кипучая Казань!...................................................

Seventeenth lesson. Oh Kazan, cheerful Kazan!

Унсигезенче дәрес. Мин яратам сине, Татарстан!.......................................

Восемнадцатый урок. Я люблю тебя, Татарстан!..............................................

Eighteenth lesson. I love you, Tatarstan!

Белешмәлек.Справочник. Grammar reference.

Шартлы билгеләр.Условные обозначения. Reference characters

+ Аудиоязманы тыңлагыз.Прослушайте аудиозапись. Listen to the recording.

? Сорауларга җавап бирегез. Ответьте на вопросы. Answer the questions.

Диалог төзегез. Составьте диалог. Make up a dialogue.

Укыгыз. Прочитайте. Read.

Монолог сөйләгез. Расскажите монолог. Tell a monologue.

Языгыз. Напишите. Write down.

Игътибар итегез. Обратите внимание. Pay attention.

Истә калдырыгыз. Запомните. Memorize.

Үз-үзегезне тикшерегез. Проверьте себя. Check yourself.

Татар алфавиты.Татарский алфавит. The Tatar alphabet.

ӘЗЕРЛЕК КУРСЫ.ВВОДНЫЙ КУРС. INTRODUCTORY COURSE

Беренче дәрес.Первый урок.First Lesson

1. Татар авазларын ничек әйтәбез? Как произносим татарские звуки?

How to pronounce Tatar sounds?

Татар хәрефләрен ничек язабыз? Как пишем татарские буквы?

How to write Tatar letters?

Татар сүзләрен ничек әйтәбез һәм язабыз? Как произносим и пишем татарские слова?

How to say and write Tatar words?

1. Ничек танышабыз? Как знакомимся?

How to get acquainted?

1. Ничек исәнләшәбез? Как здороваемся?

How to say hello?

1. Ничек сорау бирәбез? Как задаём вопрос?

How to ask questions?

Ничек җавап бирәбез? Как отвечаем?

How to give an answer?

1. Ничек инкяр итәбез? Как отрицаем?

How to express negation?

1. Ничек таныштырабыз? Как знакомим?

How to introduce people?

1. Ничек саубуллашабыз? Как прощаемся?

How to say goodbye?

1.

1. Татар авазларын ничек әйтәбез?Как произносим татарские звуки?

How to pronounce Tatar sounds?

Татар хәрефләрен ничек язабыз? Как пишем татарские буквы?

How to write Tatar letters?

Татар сүзләрен ничек әйтәбез һәм язабыз?Как произносим и пишем татарские слова?

How to say and write Tatar words?

ИСТӘ КАЛДЫРЫГЫЗ!ЗАПОМНИТЕ! MEMORIZE!

Сузык авазлар.Гласные звуки.Vowels.

+ 1. Тыңлагыз, кабатлагыз һәм укыгыз. Прослушайте, повторите и прочитайте. Listen, repeat and read.

а - а а - о а - у а - ы а - ә а - э а - и а - ө а – ү

о - о о - а о - у о - ы о - ә о - э о - и о - ө о - ү

у - у у - а у - о у - ы у - ә у - э у - и у - ө у - ү

ы - ы ы - а ы - о ы - у ы - ә ы - э ы - и ы - ө ы - ү

ә - ә ә - а ә - о ә - у ә - ы ә - э ә - и ә - ө ә - ү

э - э э - а э - о э - у э - ы э - ә э - и э - ө э - ү

и - и и – а и - о и - у и - ы и - ә и - э и - ө и - ү

ө - ө ө - а ө - о ө - у ө - ы ө - ә ө - э ө - и ө - ү

ү - ү ү - а ү - о ү - у ү - ы ү - ә ү - э ү - и ү - ө

э - э э - а э - о э - у э - ы э - ә э - и э - ө э - ү

+ 2. Тыңлагыз, кабатлагыз һәм укыгыз. Прослушайте, повторите и прочитайте.

Listen, repeat and read.

ал , ул

ил, илле

+3. Тыңлагыз, кабатлагыз һәм укыгыз. Прослушайте, повторите и прочитайте.

Listen, repeat and read.

алма , малай

мә, мәгез, милли

+4. Тыңлагыз, кабатлагыз һәм укыгыз. Прослушайте, повторите и прочитайте.

Listen, repeat and read.

Ун, он, мин, әни, эне

Уң, моң, мең, иң

+5. Тыңлагыз, кабатлагыз һәм укыгыз. Прослушайте, повторите и прочитайте.

Listen, repeat and read.

Алар, урам, урман, урын

Ир, эре, эри, мәрмәр

+6. Тыңлагыз, кабатлагыз һәм укыгыз. Прослушайте, повторите и прочитайте.

Listen, repeat and read.

Өй, йөри

Ай, май

+7. Тыңлагыз, кабатлагыз һәм укыгыз. Прослушайте, повторите и прочитайте.

Listen, repeat and read.

Бу, бала, бабай, абый, бер, әби, бәби

Апа, пар, ипи, керпе

+8. Тыңлагыз, кабатлагыз һәм укыгыз. Прослушайте, повторите и прочитайте.

Listen, repeat and read.

Авыл, авыр, Вәли, Вәлиулла, вагон, ваза

Фаил, Фаяз, фән, фәнни, фил

+9. Тыңлагыз, кабатлагыз һәм укыгыз. Прослушайте, повторите и прочитайте.

Listen, repeat and read.

Анда, монда, дүрт, ундүрт, дәфтәр

Булат, ат, алты, алтын, матур, әти, иртә

+10. Тыңлагыз, кабатлагыз һәм укыгыз. Прослушайте, повторите и прочитайте.

Listen, repeat and read.

Азат, аз, утыз, зур, әз, без, сез, сүз, сүзлек

Салават, су, дус, рус, син, песи

+11. Тыңлагыз, кабатлагыз һәм укыгыз. Прослушайте, повторите и прочитайте.

Listen, repeat and read.

Гали, галим, гаилә, тугыз, гафу итегез, Гүзәл, сигез, инглиз

Туксан, кырык, кыз, көз, күп, күке, күбәләк, ике, сиксән

+12. Тыңлагыз, кабатлагыз һәм укыгыз. Прослушайте, повторите и прочитайте.

Listen, repeat and read.

Жәл, жәлләргә, журнал

Аш, кыш, баш, биш, алтмыш

ИГЪТИБАР ИТЕГЕЗ!ОБРАТИТЕ ВНИМАНИЕ! PAY ATTENTION!

Ж хәрефе рус сүзләрендә генә кулланыла.

Буква ж используется только в русских словах.

The letter ж is used only in Russian words.

+13. Тыңлагыз, кабатлагыз һәм укыгыз. Прослушайте, повторите и прочитайте.

Listen, repeat and read.

Җылы, җыр, кәҗә, җәй, җир, җиде, җитмеш

Чын, тычкан, чәч, өч, унөч, кич, кичә, кичен

+14. Бармак уенын тыңлагыз һәм яттан өйрәнегез. Прослушайте и выучите наизусть игру “Пальчики”. Listen to the recording and learn the game “Fingers’ by heart.

Бу бармак- бабай,

Бу бармак – әби,

Бу бармак - әти,

Бу бармак - әни,

Бу бармак – нәни бәби,

Аның исеме – чәнти!

2.

Ничек танышабыз?Как знакомимся?

How to get acquainted?

+15. Тыңлагыз, кабатлагыз һәм укыгыз. Прослушайте, повторите и прочитайте.

Listen, repeat and read.

Мин Алсу.Я Алсу. I am Alsou.

Мин Булат. Я Булат. I am Bulat.

Мин Әнисә ханым. Әнисә Батталова.

Я Аниса ханум. Аниса Батталова

I am Mrs. Anisa. Anisa Battalova.

Мин Әнәс әфәнде. Әнәс Билалов. Я Анас эфенди. Анас Билалов. I’m Mr. Anas. Anas Bilalov.

Мин Динә. Динә Кәримова.Я Дина. Дина Каримова.

I am Ms Dina. Dina Karimova.

(Рис. 5 человек)

+ 16.Тыңлагыз һәм үрнәк буенча диалог төзегез. Прослушайте и составьте диалог по образцу. Listen and мake a dialogue according to the model.

– Таныш булыйк мин – Алсу. Ә син кем?

– Мин Мансур.

– Мин бик шат.

– Мин дә бик шат.

17. Диалогны тулыландырыгыз. Дополните диалог. Complete the dialogue.

– Таныш булыйк. Мин ___________ . Ә Сез кем?

– Мин ____________

– Мин бик шат.

– ______________

3.

Ничек исәнләшәбез?Как здороваемся?

How do we say hello?

+18. Тыңлагыз, кабатлагыз һәм укыгыз. Прослушайте, повторите и прочитайте.

Listen, repeat and read.

-Исәнме, Алсу! - Здравствуй, Алсу!

- Исәнме, Динә! - Здравствуй, Дина!

Hello, Alsou!

Hello, Dina!

(Рис. 2 девушки здороваются).

+ 19.Тыңлагыз, кабатлагыз һәм укыгыз. Прослушайте, повторите и прочитайте. Listen, repeat and read.

Исәнмесез! Исәнме! Здравствуйте! Здравствуй! Hello!

Хәерле иртә! Доброе утро! Good morning!

Хәерле көн! Добрый день! Good afternoon!

Хәерле кич! Добрый вечер! Good evening!

Сәлам! Привет! Hi!

20.Диалогларны тулыландырыгыз. Дополните диалоги. Complete the dialogues.

- Исәнме, ______________!

- Хәерле көн, ______________!

***

- Фәрит абый, хәерле ______________!

- Хәерле иртә, _____________!

***

- Хәерле __________, Рәшидә апа!

- Исәнме, __________!

***

- Сәлам, ___________!

- Сәлам, ___________!

4.

Ничек сорау бирәбез?Как задаём вопрос?

How to ask questions?

Ничек җавап бирәбез?Какотвечаем?

How to give an answer?

+21. Тыңлагыз, кабатлагыз һәм укыгыз. Прослушайте, повторите и прочитайте.

Listen, repeat and read.

- Сез Динәме?

- Әйе, мин - Динә.

- Вы Дина? Are you Dina?

- Да, я Дина. Yes, I am Dina.

- Ә Сез Алмаз әфәндеме?

- Әйе.

- А Вы Алмаз эфенди? Are you Mr. Almaz?

- Да. Yes.

***

- Сез Алсу ханыммы?

- Әйе. Мин – Алсу ханым.

- Вы Алсу ханум? Are you Mrs. Alsou?

- Да, я Алсу ханум. Yes, I am Mrs. Alsou.

22.Диалогларны тулыландырыгыз. Дополните диалоги. Complete the dialogues.

- ________________?

- Әйе. Мин - Әнәс.

***

- _______________?

- Әйе. Мин - Алсу ханым.

ИГЪТИБАР ИТЕГЕЗ!ОБРАТИТЕ ВНИМАНИЕ! PAY ATTENTION!

-мы/ -месорау кисәкчәләре вопросительные частицы is an interrogative particle.

It is used to make yes/no questions.

5.

Ничек инкяр итәбез?Как отрицаем?

How to express negation?

+23. Тыңлагыз, кабатлагыз һәм укыгыз. Прослушайте, повторите и прочитайте.

Listen, repeat and read.

- Гафу итегез, Сез Динәме?

- Юк. Мин Динә түгел. Мин - Алсу.

- Извините, вы Дина? Excuse me, are you Dina?

- Нет, я не Дина. Я Алсу. No. I’m not Dina. I’m Alsou .

ИСТӘ КАЛДЫРЫГЫЗ!ЗАПОМНИТЕ! MEMORIZE!

юк –нет - no; түгел –не - not

24.Диалогларны тулыландырыгыз. Дополните диалоги. Complete the dialogues.

- Исәнмесез!

- ________________!

- Сез Фәрит әфәндеме?

- Әйе, _____________

***

-Хәерле көн!

- ____________!

- Син Камиләме?

- Юк. Мин _______________

***

- Хәерле кич!

- _______________!

- Гафу итегез, Сез ____________?

- Әйе, мин _____________

6.

Ничек таныштырабыз?Как знакомим?

How to introduce people?

+25. Тыңлагыз, кабатлагыз һәм укыгыз. Прослушайте, повторите и прочитайте.

Listen, repeat and read.