Рлық көліктері

Для текущего контроля образовательными учреждениями создаются фонды оценочных средств (ФОС).

ФОС включают в себя педагогические контрольно-измерительные материалы, предназначенные для определения соответствия (или несоответствия) индивидуальных образовательных достижений основным показателям оценки результатов подготовки (таблицы).

Оценка индивидуальных образовательных достижений по результатам текущего контроля и промежуточной аттестации производится в соответствии с универсальной шкалой (таблица).

рлық көліктері

Құрлық көлігінің құрамына теміржол, автомобиль және құбыр жолы кіретінін білесіңдер.

Автомобиль көлігінің үлес салмағы жыл сайын арта түсуде. Оған дәлел — тасжолдардың ұзындығының күрт өсуі; қазіргі кезде дүниежүзі бойынша олардың жалпы ұзындығы 25 млн км-ге жуықтады.

Темір жол

Дүниежүзіндегі теміржолдың жалпы ұзындығы 1 млн 250 мың км-ге жуық. Теміржолдың ұзындығы жөнінен де АҚШ алда келеді. Бірақ жолдардың жиілігі Батыс Еуропада өте жоғары, онда 100 км² жерге 10 км теміржол тиесілі болады. Жүк айналымындағы теміржол үлесі 15% шамасында.

Құбыр желісі

Құбыр көлігі соңғы жылдары мұнай өндірудің артуына байланысты жедел қарқынмен дамуда. Ұзындығы 4,5—5 мың км болатын мұнай және газ тасымалдайтын құбырлар Ресей, Канада, АҚШ жерінде орналасқан. Құбыр көлігінің үлесіне жүк айналымының 10%-ы тиесілі.^[1]

Теңіз көлігі

Теңіз көлігінің үлесіне елдер арасындағы жүк тасымалының 80%-ы, дүниежүзілік жалпы жүк айналымының 60%-ы тиеді. Ірі теңіз державалары арасындағы өзара бәсеке салдарынан көптеген ірі кемелер салық тұрғысынан ұтымды болатын дамушы елдердің туы астында жүзеді. Сондықтан теңіз жүк тасымалындағы жетекші елдер қатарынан Панама, Либерия, Грекия, Кипрді көруге болады. Ірі сауда кемелерінің үлесі Ұлыбритания, Жапония, Норвегия, АҚШ, Ресей, Қытай елдерінде де жоғары. Теңіз жолының ежелден белгілі ауданы — Атлант мүхиты. Ірі порттары: Роттердам (Нидерланд), Жаңа Орлеан (АЩП), Марсель (Франция), Гамбург (ГФР). Соңғы кезде Азияның жаңа индустриялық елдерінің қарқынды дамуы Тынық және Үнді мұхиттарындағы теңіз жолдарын игеруге мүмкіндік беруде

Өзен-көл көлігі[өңдеу]

Өзен-көл көлігі көбінесе жеке елдердің, сондай-ақ халықаралық жүк тасымалының да бір бөлігін қамтиды. Еуропада Рейн, Дунай, Эльба, Одер, Америкада Әулие Лаврентий, Парана өзендері мен Ұлы көлдер ірі халықаралық су жолдары болып саналады. Біздің еліміздегі Каспий теңізінің де осындай маңызы бар.^[1]

Әуе көлігі

Әуе көлігі — көліктің ең жаңа және қарқынды дамып келе жатқан түрі. Әуе көлігі көбінесе жолаушы тасымалы мен тез бұзылатын (жемістер мен көкеністер) жүктерді тасымалдауда үлкен маңыз алуда. Соңғы жылдары турбовинтті және реактивті ұшақтардың енгізілуі әуе көлігінің тиімділігін арттыруда. Олардың қатарында көбінесе халықаралық әуе тасымалын қамтамасыз ететін "Боинг— 747" (АҚШ), "Ил—86" (Ресей), "Аэробус" (ГФР— Франция — Ұлыбритания), жылдамдығы 2—3 мың км/сағ-қа жететін "Конкорд" (Франция — Ұлыбритания) ұшақтары бар.

Әуе көлігі ең күшті дамыған ел — АҚШ, ол дүниежүзіндегі жолаушылардың 50%-ын тасымалдайды. Дүниежүзіндегі ең ірі әуежайлар: "О' Хара" (Чикаго), Даллас, Лос-Анджелес, Атланта, "Хитроу" (Лондон), "Ханеда" (Токио) және т.б.^[1]

3. Lufthansa әуе компаниясы жайлы ақпарат

Люфтганза әуекомпаниясы - Германияның ұлттық әуетасымалдаушысы. Ол жолаушы саны бойынша Еуропадағы ең үлкен тасымалдаушы болып саналады. Компанияның атауы екі сөзден құралған Luft (неміс тілінен "ауа"), және Hansa (Ханзалық Лига, ежелгі ортағасырлық сауда тобы). 18 ішкі және 78 елдегі 183 бағытты қамтитын компания, жолаушылардың айналымы бойынша әлемдегі бесінші тасымалдаушы болып табылады.

Люфтганза әлемдегі ең ірі Star Alliance әуекомпаниялар одағын ұймдастырушысы болып табылады. Star Alliance 1997 жылы Thai Airways, United Airlines, Air Canada және Scandinavian Airlines Systemның қатысуымен құрылды.

Компания Берлинде 1926 жылдың 6 қаңтарында "Deutsche Aero Lloyd" (DAL) пен "Junkers" компанияларының қосылуынан құрылды.^[2] Компания алғашында Deutsche Luft Hansa Aktiengesellschaftдеген атқа ие болды.

4. ҚР – сының көлігінің қазіргі жобасы

Қазақстандағы көлік жүйесі[өңдеу]

Airbus A319 ұшағы

Су көлігі – көлік жүйесінің ажырамас бөлігі. Ол мұнай мен мұнай өнімдерін,ағаш және құрылыс материалдарын жаппай тасымалдауға тиімді. Су көлігінің көліктің басқа түрлерімен, ең алдымен, темір жол көлігімен “тоғысатын” өзіндік ерек-шелігі бар, яғни кемелерден вагондарға және керісінше вагондардан кемелерге тиеу мүмкіндігі зор. Бүгінгі таңда су көлігі Қазақстанда өзен жәнетеңіз көліктеріне бөлінеді. Өзен көлігі кеме қатынайтын өзендерге (Жайық,Ертіс, Сырдария, Есіл, Іле, Қаратал өзендеріне, Балқаш көліне); теңіз көлігіКаспий теңізі алабында қызмет көрсетеді.

Темір жол көлігі – республиканың көлік кешеніндегі маңызды қатынас құралы, көлік инфрақұрылымындағы басты буын. Қазақстанның географиялық жағдайы (теңізге тікелей шығу мүмкіндігінің жоқтығы), оның ұлан-байтақ аумақты алып жатуы, өндірістің шикізаттық құрылымы, өндіргіш күштердің орналасуы, автожол инфрақұрылымының жеткілікті дамымағандығы себепті темір жол көлігінің ел экономикасындағы рөлі айрықша маңызды. Тасымалданатын негізгі өнімдер – көмір, астық, мұнай, кентас, минералдық тыңайтқыш сияқты автомобиль көлігімен тасымалдауға тиімсіз сусымалы және сұйық жүктер.

Автомобиль көлігі – жүктерді таяу және орта қашықтыққа жедел жеткізетін тиімді көлік құралы. Ол Қазақстанда кезең-кезеңмен дамыды. Қазақстандағы халықаралық автомобиль тасымалы, негізінен, халықаралық маңызы бар автомобиль жолдарында орындалады. Олар 7 дәлізге бөлінеді.

· 1-дәліз: Қорғас – Алматы – Ташкент. Өзбекстанды Қазақстанның оңтүстік-шығыс аймақтарымен жалғастырады және шығыста ҚХР-на шығады. Батыста автожол Өзбекстан арқылы Орталық Азия елдеріне апарады.Шымкент қаласында 1-дәлізге шыққаннан кейін Қытайға, Орталық Азия елдеріне және Түркияға шығуды қамтамасыз етеді.

· 2-дәліз: Ресей Федерациясы шекарасы – Орал – Ақтөбе — Қызылорда – Шымкент. Орталық Ресейді Қазақстанның оңтүстік аймақтарымен байланыстырады.

Автомобиль көлігі.

· 3-дәліз: Ресей Федерациясы шекарасы – Петропавловск – Астана – Алматы– Қырғызстан шекарасы. Солтүстікте автожол Оралдың өнеркәсіпті аймағына шығады. Қазақстанды орталық бөлікте кесіп өтіп, Солтүстік Қазақстанның астықты аймағын, Қарағанды өнеркәсіптік аймағын республиканың батысымен өзара байланыстырады, Қытай және Пәкстан арқылы Үнді мұхитына шығады. Бағыт Қазақстанның елордасы Астана қаласына көшірілгеннен кейін ерекше мәнге ие болды.

· 4-дәліз: Ресей Федерациясы шекарасы (Омбы) – Павлодар – Семей –Майқапшағай. Батыс Сібірдің өнеркәсіптік аймақтарының, Павлодар аймағының, Шығыс Қазақстанның Қытайға шығуын қамтамасыз етеді.

· 5-дәліз: Ресей Федерациясы шекарасы (Челябі) – Петропавл – Ресей Федерациясы шекарасы (Новосибирск). Қазақстан аумағы бойынша ұзындығы 220 км болатын маршрут – Сібір аймақтарын орталық Ресеймен жалғастыратын магистралдық автожолдың бір бөлігі.

· 6-дәліз: Ресей Федерациясы шекарасы (Қорған) – Петропавл – Есіл – Арқалық – Жезқазған – Қызылорда – Өзбекстан. Орталық Қазақстанның аймақтарын (астық өсіретін және кен өндіретін) кесіп өтеді. Солтүстік Қазақстаннан, Оралдың арғы жағынан және Батыс Сібірден Орта Азияға және Үнді мұхитына шығатын ең қысқа жол.

· 7-дәліз: Ресей Федерациясы шекарасы (Астрахан) – Атырау – Бейнеу – Түрікменбашы.

Әуе көлігі – әуе тасымалын орындайтын көлік түрі. Басқа көлік түрлерінен айырмашылығы – жылдамдығында. Әуе көлігі Америка мен Еуропаның бірқатар елдерінде 1-дүниежүзілік соғыстан кейін пайда болды.

· Қазақстанға тұңғыш ұшақ 1918 ж. ұшып келді (Мәртөк – Новосергеевка бағытында).

· 1923 ж. “Добролет” қоғамы құрылып, ол әуе поштасы мен жолаушылар тасымалдау ісін ұйымдастыруды қолға алды.

· 1924 ж. “Ю-13” ұшағымен Ташкент – Алматы, Алматы – Ташкент бағытында бірінші рет ұшу сынағы өткізілді.

· 1925 ж. Бішкек – Алматы әуе жолымен алғашқы пошта тасымалы жасалды.

· 1929 ж. Қызылорда – Мәскеу әуе жолы ашылды. Қазақстан тәуелсіздік алғаннан кейін бірнеше әуе компаниялары (“Эйр Қазақстан”, “Эйр Астана”) құрылды. Әуе компаниялары ішкі және халықаралық жолаушылар, пошта, жүк тасымалдауды, т.б. орындайды.

Құбыр желісі – көлік құралдарының бірі; сұйық, сусымалы жүктерді, мұнайды, газды құбырмен тасымалдау. Мұнда жылжымалы құрам – құбыр желілерінің өзі. Ондағы жүк қысыммен жылжиды. Әрбір 100 – 140 км қашықтықта автоматты түрде жұмыс істейтін сероп стансалары орнатылады. Құбыр желісі (мұнай құбырлары мен газ құбырлары) Қазақстанда тұңғыш рет 1970 ж. іске қосылды.

Өркениетті елдердегі тәрізді Қазақстан да көлік жүйелері мен желілерін жүйелі түрде жетілдіріп келеді. Оған 1998—2005 жылдар аралығында көлік инфрақұрылымы мен көлік түрлерін жетілдіруге бағыттайтын үкімет жобасы дәлел болады. Бұл жоба халықаралық көлік жүйесіне кіру мақсатын көздейді. Жылма-жыл бұл салаға 320 млн АҚШ доллары есебінде инвестиция тартылады. Қазақстандағы жолаушы және жүк тасымалының үлесі аса қарқынды өсіп отырған саласы — теміржол көлігі болып табылады.^[1]

5. ҚР – сының темір жол тасмалдауы

Темір жол көлігі – республиканың көлік кешеніндегі маңызды қатынас құралы, көлік инфрақұрылымындағы басты буын. Қазақстанның географиялық жағдайы (теңізге тікелей шығу мүмкіндігінің жоқтығы), оның ұлан-байтақ аумақты алып жатуы, өндірістің шикізаттық құрылымы, өндіргіш күштердің орналасуы, автожол инфрақұрылымының жеткілікті дамымағандығы себепті темір жол көлігінің ел экономикасындағы рөлі айрықша маңызды. Тасымалданатын негізгі өнімдер – көмір, астық, мұнай, кентас, минералдық тыңайтқыш сияқты автомобиль көлігімен тасымалдауға тиімсіз сусымалы және сұйық жүктер.

6. Круиз дегеніміз не

Қазіргі кезде ''теңізді айналып жүзу (круиз)'' халықаралық туризмнің маңызды түріне айналып отыр. Бұл аса жайлы кемелермен саяхаттау және құмды жағалауларда демалу, бірнеше елмен танысу мүмкіншілігінің ұштастырылуымен түсіндіріледі. Туризмнің бұл түрінің дәстүрлі аудандарына Жерорта теңізі, Кариб алабы мен Мұхит аралдары жатады.

Туристердің көп баратын нысандарының бірі — ''қалалар''. Бұл тұрғыда әсіресе тарихи ескерткіштерімен әйгілі ежелгі қалалар айрықша көзге түседі. Еуропалық өркениет пен сәулет өнерінің түрлі кезеңдерінің ескерткпптері сақталған Европа қалаларына жыл сайын дүниенің түкпір-түкпірінен туристер легі ағылады.

Франция, Италия және Испанияның әрқайсысына жылына 30 млн-нан астам туристер келіп, оларды қабылдаудан елдер қазынасына 10 млрд доллар шамасында пайда түседі.<ref name = g1/> «ҚАЗАҚСТАН ТЕМІР ЖОЛЫ» (“ҚТЖ”) – Қазақстанның ірі темір жол кәсіпорны. Реcп. мемл. т. ж. кәсіпорындары – Алматы, Тың, Бат. Қазақстан т. ж. басқармаларын біріктіру негізінде 1997 ж. 31 қаңтарда респ. мемл. кәсіпорын ретінде құрылды. 2003 жылдан ұлттық компания. Құрылтайшысы және мемл. меншік құқығы субъектілерінің міндеттерін атқарушы – ҚР Көлік және коммуникациялар мин. “ҚТЖ”-ның негізгі міндеттері – ҚР-нда т. ж. арқылы жолаушылар мен жүк тасымалдау. Ол өзінің қызметін ҚР-ның қолданыстағы заңдары мен өзінің жарғысы негізінде, басқарудың экон. әдістері мен тасымалдау процесін бір орталықтан басқаруды ұштастыра отырып жүзеге асырады. Оның қаржы және өндірістік қызметі шаруашылық негізге құрылған. “ҚТЖ” құрамында бөлімшелер құқығындағы құрылымдық бөлімшелерден басқа заңды тұлға мәртебесі берілген мемл. еншілес кәсіпорындар жұмыс істейді.

“ҚТЖ”-на қарасты т. ж. торабының негізгі бөлігі (97,5%) Қазақстанның, қалған бөлігі (2,5%) Ресеймен шекаралас аудандардың аумағында орналасқан. Республиканың солт. және орт. облыстарының аумағынан 5732 км жол өтеді, мұның өзі “ҚТЖ”-ның қарамағындағы жолдардың бүкіл пайдалану ұзындығының 42%-ын құрайды. Елдің оңт. және шығыс аудандарында 3992 км (29,3%), батыс аударында 3577 км (26,2%) т. ж. желісі тартылған. 351 ст-да жүк операциялары жүргізіледі. 21 ст-да автоматтандырылған басқару жүйесі бар, 38 ст. сұрыптау құрылғыларымен, 6 ст. жүк және пойыз құжаттарын жөнелтетін пневматик. поштамен жарақтандырылған. Локомотив шаруашылығының техникасымен жарақтануын мақсат-міндеттеріне, тартым тұрпатына қарай топтастырылған локомотив деполары, сондай-ақ, тех. күтім жасайтын, локомотивтерді экипаждайтын, жуатын бекеттер қамтамасыз етеді. 2000 ж. “ҚТЖ”-нда 18 жөндеу, 28 айналымдық локомотив депосы, локомотивтерді жөндейтін 5 ӨК, 41 тех. күтім жасау бекеті, 61 экипаждау бекеті, 3 жуу бекеті болды. Локомотив паркі – 1863 локомотив, соның ішінде 730 тепловоз, 617 электровоз, 516 маневрлік тепловоз. “ҚТЖ”-ның вагон шаруашылығында 16 депо, 4 вагон жөндеу кооперативі, жүк вагондарына күтім жасайтын 90 бекет, пойыздардың қозғалыс қауіпсіздігін бақылайтын 56 бекет пен бақылау орны, жолда жүрген вагондардың ақауларын анықтайтын 188 бақылау орны жұмыс істейді. Жүк вагондарының паркі 2001 ж. 1 қаңтарда 85 818 вагон болды.

1997 – 2001 ж. “ҚТЖ” ақпараттық технологиялар мен диспетчерлік орт. жүйесін енгізді. 1997 жылдан бастап 100-ден астам жаңа өндірістік салалық кәсіпорындар құрылды, оларда 13 мыңнан астам адам жұмыс істейді. 2001 ж. жолаушылар айналымы 10 млрд. 383 млн. жолаушы-км, тарифтік жүк айналымы 135 млрд. 652 млн. т-км (108,5%) болды. 2001 ж. жүк тиеу көл. 165,1 млн. т (105,6%). Мемл. үшін маңызы зор өнім түрлерін тасымалдау көлемі ұлғайды: 77,9 млн. т тас көмір (105%), 19,8 млн. т мұнай және мұнай өнімдері (111,6%), 10,2 млн. т түсті кентас (169,2%), 1,3 млн. т-дан астам хим. және минералдық тыңайтқыш, 9,7 млн. т құрылыс жүгі (128,9%), 1,4 млн. т цемент (147,6%) тиелді. Қазіргі таңда “ҚТЖ”-да 130 мыңға жуық адам жұмыс істейді, жылына республикадағы бүкіл жүк айналымының 70%-ын, жолаушылар тасымалының 60%-ын қамтамасыз етеді, республиканың мемл. бюджеті мен жалпы ішкі өнімінің құралуында елеулі рөл атқарады. “ҚТЖ” мүлкінің құны 1999 жылмен салыстырғанда 2000 ж. 920 млн. долл-ға, айналымнан тыс өзге активтері – 118 млн. долл-ға, ағымдағы активтері 220 млн. долл-ға көбейді. “ҚТЖ” өзінің аумағынан өтетін халықар. т.ж дәліздерін дамытуда. ЭСКАТО-ның (БҰҰ-ның Батыс Азияға арналған экон. және әлеум. комиссиясы) жіктемесіне сәйкес олар мыналар: Трансазия т. ж-ның солт. дәлізі, Қазақстан шегінде ол Достық–Петропавл телімін құрайды; Трансазия т. ж-ның орт. дәлізі, Қазақстан шегінде ол Достық–Шеңгелді телімін құрайды; Орта Азия коридоры дәлізі – Озинки–Елек–Шеңгелді телімі; Батыс дәлізі – Ақсарай–Бейнеу–Ақтау айлағы; Солт.-Оңт. дәлізі, Қазақстан аумағында Озинки – Қандыағаш – Мақат – Бейнеу – Маңғышлақ – Өзен – Қазанжық телімі арқылы өтеді; ТРАСЕКА (Еуропа–Кавказ–Азия көлік дәлізі), Қазақстан аумағында Достық–Ақтау айлағы және Достық–Шеңгелді телімі арқылы өтеді.

7. Cyber Train нені білдіреді

8. Халқаралық теміржол тасмалдауы

“ҚТЖ” өзінің аумағынан өтетін халықар. т.ж дәліздерін дамытуда. ЭСКАТО-ның (БҰҰ-ның Батыс Азияға арналған экон. және әлеум. комиссиясы) жіктемесіне сәйкес олар мыналар: Трансазия т. ж-ның солт. дәлізі, Қазақстан шегінде ол Достық–Петропавл телімін құрайды; Трансазия т. ж-ның орт. дәлізі, Қазақстан шегінде ол Достық–Шеңгелді телімін құрайды; Орта Азия коридоры дәлізі – Озинки–Елек–Шеңгелді телімі; Батыс дәлізі – Ақсарай–Бейнеу–Ақтау айлағы; Солт.-Оңт. дәлізі, Қазақстан аумағында Озинки – Қандыағаш – Мақат – Бейнеу – Маңғышлақ – Өзен – Қазанжық телімі арқылы өтеді; ТРАСЕКА (Еуропа–Кавказ–Азия көлік дәлізі), Қазақстан аумағында Достық–Ақтау айлағы және Достық–Шеңгелді телімі арқылы өтеді.

9. ҚР – сының көліктік қызметі

10. Европада тез жылдамдықта жүретін темір жол көліктері

Для дальних поездок, между странами и крупными городами, в Европе существуют скоростные поезда: комфортабельные, оборудованные всем необходимым и совершенно бесшумные.
Самые скоростные поезда Европы и Азии

1. Поезда итальянской железнодорожной сети, связывающей Рим с Флоренцией и Миланом. Действует уже два десятилетия. Максимальная скорость: 300 км/час.

2. 2. TGV – поезд французской высокоскоростной сети, охватывающей всю страну. Скорость: 320 км/час.

3. 3. AVE – поезд “Мадрид – Барселона”. Когда его запустили, трафик испанских авиалиний упал на 20%. Создатели этого поезда вдохновились французским TGV. И у него почти такая же скорость – 300 км/час. Сейчас он ходит также в Валенсию и Севилью.

4. 5. Поезд “Лондон – Париж”, Идет от центра одной столицы до центра другой всего три часа. Скорость: 300 км/час.

5. Поезд маршрута “Кельн – Франкфурт”. Полюбоваться пейзажами из его окна не сможете, поскольку будете мчаться со скоростью 320 км/час.

6. Thalys – европейский поезд, доставляющий пассажиров из Брюсселя в Париж за полтора часа. Такой же поезд ходит между Кельном и Амстердамом. Скорость: 300 км/час.
Теміржол турларының категориялары

11. Эйр Астана жайлы не білесіз

Air Astana — Қазақстан Республикасының негізгі әуекомпаниясы. Компанияның негізгі акционерлері Қазақстан Үкіметі мен БритандықBAE Systems, оның 51% Қазақстан Үкіметіне, ал 49% BAE еншісінде. Ұшу қауіпсіздігі және жолаушыларға жоғарғы сапалы қызмет көрсету әуекомпанияның басты қағидалары болып табылады. Эйр Астана — ХӘКА-ның (Халықаралық Әуе Көлігі Ассоциациясы) толық мүшесі, Азия-Тынық мұхит аймағының қауымдастығының (AAPA) толық құқықты мүшесі, Қазақстандағы ЕАҚА (Еуропалық Авиация Қауіпсіздігі Агенттігі) JAR-145 куәландырған ұшақтарға техникалық қызмет көрсететін жалғыз әуекомпания. Негізгі хабы Алматы болса,Астана және Атырау әуежайлайлары қосымша хаб қызметін атқарады.

12. ҚР – ң Темір жол турларының дамуы

13. Андалузиялық экспресс жайлы мәлімет

14. Вагон мейрамхана дегеніміз не

Вагон-мейрамхана[өңдеу]

Вагон-мейрамхана - ұзақ жол жүретін пойыздардағы жолаушыларға арналған кәсіпорын. Олар тұтынушыларзалымен, өндіріс бөлмесімен, жуу бөлмесімен, сервизді бөлмесімен, бармен жабдықталған. Қызмет көрсетуді даяршы және буфетші жүзеге асырады.

15. Алматы маршруты қай жылы жұмыс істей бастады

отандық туризмнің пайда болуы Верный қаласында «Орыс географиялық қоғамы» құрылған 20 ғасырдың басында-ақ бастау алады. «Қоғам» бөлімі 1927 жылға дейін жұмыс жасап келді.

20 жылдардың соңында энтузиасттар саяхаттаудың барынша белсендірек түрлерін ұйымдастыра бастады. Олардың қатарында Іле Алатауына жаяу саяхат жасаған тау туризмінің танымал тұлғалары Г.И. Белоглазова, Ф.Л. Савина және В.М. Зиминдер бар еді. [4,5].

Сәл кейінірек 1931 жылы туризмді ұйымдастыру барынша биік деңгейге қойылды: сол кездегі Алма-Ата қаласындағы Жетісу Губерниялық музейінде туризм мен экскурсияның пролетарлық қоғамының бүкілодақтық мүшелері болып табылатын он адамнан құралған топ ұйымдастырылды. Осыған байланысты Алма-Атада Қазақтың Алматылық өлкетану кеңесі құрылды. Оның бірінші төрағасы болып Әліби Жангелдин тағайындалды. Ал, 1932 жылы Алматы қаласы және оның айналасындағы жерлер бойынша туристік маршруттар көрсетілген жол сілтегіш жасалып, басылып шықты. Қазақстандағы туризмнің дамуына турбаздардың, приюттердің және демалыс орындарының ашылуы көп ықпал етті. Мысалы, 1936 жылы Алма-Атаға жақын жердегі Горельник рощасында 50 адамға арналған туристік база ашылды. Алматы мен оның айналасында туристер слеті өткізіле бастады мұндай ( алғашқы слет1939 жылы Көкжайлау асуында өткізілді, оған 200-ге жуық адам қатысты), сонымен қатар, 1935 жылы Комсомол шыңында бірінші рет альпиниада өткізілді [6].

16. Тур фирма темір жол басқармасы мен келісім шартқа отырғанда нені есептеу керек

17. Қазақстан Темір жол тарихы

Қазақстан жеріндегі тұңғыш теміржол магистралі 1894 жылдың 25 қазанында Покров слободасы (бүгінде РФ Саратов облысындағы Энгельс қ.) - Орал тар табанды темір жол телімінің құрылысы аяқталғаннан кейін ашылды. Осы жолдың 130 шақырымы қазіргі Қазақстан жері арқылы өткен. Арада 4 жыл өткеннен кейін Урбах-Астрахан тар табанды темір жол іске қосылды. Мұның да 77 шақырымы қазақ даласын басып өтті.

Солтүстік Қазақстанның дамуы үшін 1891-1896 жылдары салынған Транссібір магистралінің, дәлірек айтқанда, оның «қазақстандық» 190 шақырымының маңызы зор еді. Бұл жол қазақ пен орыс халықтарының экономикалық және мәдени жақындасуына үлкен үлесін қосты.

1901-1906 жылдары Қазақстан жерінің 1660 шақырымдық аумағын алған, Орта Азия мен Ресейдің орталығын қосатын, Орынбор-Ташкент темір жолы салынды.

1914-1917 жылдары болашақ Түрксібтің бір бөлігі Жетісу жолының Арыс-Пішпек телімі салынды.

1915 жылы Челябинскі-Троицкі-Қостанай (Қазақстан арқылы 166 км.) магистралі салынды.

1915-1917 жылдары соғылған Алтай темір жолының (Новосибирск-Семей) 122 шақырымы Қазақстан жері арқылы өтті. Бұдан басқа 1918 жылға дейін 117 шақырымдық Екібастұз-Ермак тар табанды темір жолы жұмыс істеп тұрды. 1918 жылға қарай Қазақстан аумағындағы шойын жолдың жалпы ұзындығы 2,6 мың шақырымға жетті.

Кеңес заманының алғашқы темір жолы 1920-1922 жылдары салынған Петропавл-Көкшетау телімі болды. Қазақстанның түкпірдегі аймақтарын дамыту және астықты шығару қажеттілігіне байланысты 1926-1931 жылдары Бурабай-Курорты және Ақмола стансалары арқылы Қарағандыға дейін жалпы ұзындығы 700 шақырымнан асатын жол салынды. 1924 жылы Құлынды-Павлодар теміржол желісі құрылды. Ембідегі мұнай кәсіпшілігінің дамуына 1926 жылдан басталған Гурьев-Доссор тар табанды жолы ықпал етті.

1927-1930 жылдар аралығында салынған ұзындығы 1444 км Түркістан-Сібір (Түрксіб) магистралінің аяқталуы заманалық оқиға болды. Ол Қазақстанды Сібірмен байланыстырып, республиканың экономикалық дамуына және шөлді жерлердің игерілуіне әсер етті.

Орталық Қазақстан өңірінің өндірісі үшін 30-шы жылдары салынған Ақмола-Қарағанды, Қарағанды-Балқаш (490 км), ал оңтүстік үшін Шымкент-Ленгір жол телімдері зор маңызға ие болған. Алтай тау кен өндірісінің дамуында 1930 жылы салынған Локоть-Защита (235 км), сосын Лениногорскіден Зыряновскіге дейін созылған жол шешуші рөл атқарды.

1936-1939 жылдары Қазақстанды Орталық Ресеймен байланыстырған, Саратовқа шығатын жол телімі - Орал-Елек салынды.

1936-1944 жылдары соғылған, Ембінің мұнай кәсіпшілігін Оралмен байланыстырған, Ресейдің бірқатар аймақтарының арасындағы қатынасты жақсартқан Гурьев (Атырау)-Қандағаш-Орскі магистралі өзінің стратегиялық маңыздылығын Ұлы Отан соғысы кезінде дәлелдеді.

1939-1943 жылдары салынған Ақмола-Қарталы желісі Қарағандының көмірін Оңтүстік Оралға жеткізуді қамтамасыз еткен маңызды нысан болып табылады. Сол жылдары Көксу-Текелі-Талдықорған және Атасу-Қаражал телімдері іске қосылды. Қазақстандық шойын жолдың ұзындығы 10 мың шақырымға жеткізілді. Ұлы Отан соғысы кезінде теміржолдың бойында жол шаруашылығын және жылжымалы құрамды жөндеу жөніндегі өндірістік база құрылды.

1950 жылға қарай салынған Мойынты-Шу (440 км) жол телімі соғыстан кейінгі жылдардың өзекті оқиғасы болды. Осылай Транссібір магистралі Түркістан-Сібір жолымен бірігіп, еліміздің барлық жерінен өтетін Петропавл-Көкшетау-Ақмола-Қарағанды-Шу трансқазақстандық темір жолдың меридианды желісін құрайды.

Ал 1953 жылы Оңтүстік-Сібір магистралінің негізгі буынының бірі Ақмола (Астана)-Павлодар (546 км) жолы салынды. Оның іске қосылуы Екібастұз көмір бассейнінің және осы жерге жақын аймақтардың тез дамуына жағдайлар жасады. (Тек 1953-1956 жылдардың өзінде Солтүстік Қазақстандағы тасымалдың көлемі 4 есеге артты).

1950 жылдары тың жерлердің игерілуіне байланысты Қазақстанның солтүстік және орталық өңірлерінде темір жол құрылысы екпінді қарқынмен жүргізіліп жатты. 1955-1961 жылдары Есіл-Арқалық (224 км), 1959 жылға қарай Қостанай-Тобыл, 1960 жылы Тобыл-Жетіқара желілері салынды. 1950 жылдары Қазақстан теміржол жүйесінің тығыздығы екі есеге артты.

1958 жылдың 1 шілдесінде КСРО-дағы ең ірі Қазақ темір жолы құрылды. Ұзындығы 11 мың шақырымнан асатын ол 15 бөлімшелерден құралды және Қазақстанды Сібір, Орал, Волга жағалауы, Қырғызстан және Орта Азиямен қосып, барлық кеңістікті және меридионалды магистральдарды біріктірді.

1960 жылы шөлді өлкенің дамуына себепші болған Мақат-Маңғышлақ және Маңғышлақ- Өзен (жалпы ұзындығы 900 км) телімдері салынды. Қазақстан мен Ресей байланысының жандануына осы кезеңде салынған Гурьев-Астрахан желісін пайдалану зор ықпал етті.

1964 жылы Қазақстанда бірінші болып жолдың Целиноград (Астана)-Қарағанды бөлігі электрлендірілді. Осы кезден бастап темір жолды электрлендіру жұмысы алға басты. Олар негізінен, республиканың солтүстік және орталық облыстарында жүргізілді. 1969-1970 жылдары Қарағанды-Магнитогорскі (1180 км) телімі электр тартымына ауыстырылды. 1980 жылдан бастап оңтүстіктегі Мойынты-Шу, Шенгелді-Арыс, Арыс-Түлкібас жолдарында электрлендіру өріс алды. Бұл жолдардың жалпы ұзындығы 4 мың шақырымға жетті.

1977 жылы Қазақ темір жолының негізінде үш жол құрылды: Тың, Алматы және Батыс-Қазақстан.

Осы жылдары ондаған жаңа вокзалдар қайта тұрғызылды. Байланыс және белгі беру жүйелерінің, жол техникасының, электровоздар мен тепловоздардың жаңа түрлері іске қосылды. 1980 жылдан бастап автоматика және ақпараттық есептеу жүйелері өндіріске белсенді енгізілді.

Қазақстан теміржол көлігі тарихының елеулі оқиғаларының бірі: 1986 жылғы 20 ақпанда, әлемде бірінші болып, жалпы салмағы 43,4 мың тонна және ұзындығы 6,5 шақырым болатын жылжымалы құрамға 440 вагон тіркеліп, Тың темір жолы арқылы өткізілді.

1950 жылдардың ортасында Қытай Халық Республикасына қатынайтын теміржолдың дамуына үлкен назар аударылды. 1959 жылы Ақтоғай-Достық телімі салынды. 1956-1960 жылдары қазақстан әрі қытай жақтан екі елдің темір жолын қосатын магистральдың құрылысы жүргізілді. Бұл жұмыстар 1988 жылы кеңес-қытай келісімінен кейін қайта жаңғырды. 1990 жылы болған темір жолдардың түйісуі қазақстандық Достық стансасы мен қытайлық Алашанькоу стансасын қосатын шекара өткелін жасады. Осы жылдан кейін онда жүк құрамдарының қозғалысы басталып, Трансазиялық теміржол магистралінің Солтүстік дәлізі іске қосылды. Сол кезеңде Достық стансасының қайта тиеу және тасымалдау қуаты артты.

Республика тәуелсіздігі мен Теміржол көлігі жөніндегі кеңес кезіндегі Қазақстан теміржол көлігінің өткен жолын шартты түрде үш кезеңге бөлуге болады.

Бірінші кезең (1992-1996 жж.) – саланың КСРО-ның таралу салдарына және мүлдем жаңа экономикалық жағдайларға бейімделуі.

Екінші кезеңнің (1997-2001 жж.) маңызы үш қазақстандық магистралды өзінде біріктірген, қиыншылық кезден өте алған, саланың ары қарай дамуына негіз салған, бірінші қазақстандық теміржол кәсіпорны «Қазақстан темір жолы» РМК-нің құрылуы мен дамуы болды.

Үшінші кезеңде (2001 жылдан бастап осы уақытқа дейін) саланы қайта құрылымдау басталды. Атап айтқанда, «Қазақстан темір жолы» ұлттық компания» ЖАҚ құрылуы осы реформалардың жүзеге асырылуының бастамасы болды. Олар еліміздің теміржол көлігін қазіргі заманға сай әрі жоғары тиімді салаға айналдыруға бағытталған және әлемдік тасымалдау жүйесіне үйлесімді кіріге отырып, дамыған нарықтық, бәсекелестік жағдайында тұтынушылардың талаптарына барынша сәйкес келетін кәсіпорын дәрежесіне жеткізу болды.

2004 жылы Қазақстан темір жолы өзінің айрықша межесіне – 100 жылдығы мерейтойына жетті.

Қазақстанның Тәуелсіздік күні мерекесінде Астана вокзалы алдында тарихи экспонат – Эш 4161 сериялы паровозы орнатылды. Алғашқы бесжылдықтың белгісі, Ұлы Отан соғысының естелігі, соғыстан кейінгі қайта қалпына келтіру кезеңіндегі басты рөл атқаратын Қазақстанның шойын жолы тарихындағы ерен ерліктердің куәсі іспетті мақтаулы жерден орнын алды.

Алтынсарин -Хромтау

Павлодар - Екібастұз

Бүгінгі таңда Қазақстан Қытай арасындағы мемлекеттік шекаралық өткелі Достық стансасының маңызы зор. 2004 жылы Достық стансасы арқылы 9,5 миллион тонна жүк тасылды. Бұл жылы станцияның әлеуетін арттыруға 3,5 миллиард теңге бөлінді. Осындай қаржы бөлу арқылы 300 метр жол, 64 көтергіш құрал, вагондарды алмастыру орыны жарақталды. Достық-Ақтоғай жол телімінде 102 шақырымдық жолдың үстіңгі қабаты жақсартылып, пойыздың жылдамдығы сағатына 80 шақырымға дейін жеткізілді. Сол жылы Достық стансасында теміржолшылар мен олардың отбасы мүшелеріне арнап 11 мың шаршы метр тұрғын үй пайдалануға берілді.

2012-2014 жылдары "Жезқазған-Бейнеу" және "Арқалық-Шұбаркөл" жолдары салынып 2014 жылы тамызда ашылды. Жолдардың басты нүктелері - Маңғыстау облысындағы Бейнеу стансасынан, Ақтөбе облысының Шалқар стансасынан, Қызылорда облысының Сексеуіл стансасынан және Жезқазған қаласынан тікелей қосатын жаңа жолдар ашылды. 500 млрд теңге жұмсалып 1200 км жол салынды.Назарбаев Жезқазғанда 500 млрд теңгеге салынған теміржол желісін ашты

18. Экскурсиялық танушылық теміржол тасымалдауды ұйымдастыру

Экскурсия (лат. excursіo – сапар) – ғылыми, білім беру, танымдық, мәдени-ағарту, демалу, т.б. мақсаттарда белгілі бір орындарға ұйымдастырылатын ұжымдық сапар немесе жорық. Э-ның мазмұны зерттеу нысанына (табиғат, музей, өндіріс, тарихи оқиғалар болған орын, т.б.) байланысты. Тақырыбы бойынша мәдени-тарихи, ғыл. жаратылыстану, өндірістік, өлкетану, т.б. Э-лар болады.Жылжу тәсіліне қарай келесі түрлерге бөлінеді:

1. Жаяу;

2. Әр түрлі транспортты қолдану арқылы жүргізу.

19. Поездар типтері

Пойыз — бір немесе бірнеше локомотивке тіркелген вагондар тізбегінен құралған темір жолдағы жылжымалы құрамның жалпы атауы. Пойыздар тасымал түріне қарай жүк және жолаушылар пойызы болып бөлінеді. Олар жолға шығу ретіне қарай кезексіз түрде және өз кезегімен жолға шығатын пойыздар болып та бөлінеді. Кезексіз түрде жолға шығатын Пойыздарға өрт сөндіруші, қар тазалаушы, жол жөндеуші Пойыздар жатады. Ал өз кезегімен жолға шығатын Пойыздарға жүру кестесі бойынша жүретін жолаушы және жүк Пойыздары, пошта Пойызы мен шаруашылық Пойыздары жатады. Пассажирские поезда дальнего следования делятся на скорые и пассажирские (в зависимости от скорости движения).

Скорые поезда, по сравнению с пассажирскими, в пути следования меньше останавливаются, а остановки — короче. В скорых поездах в тсоимость включена доплата за скорость. Уровень комфортности пассажирских и обычных скорых поездов одинаков.

Скорый поезд может иметь собственный стиль (уникальное оформление) и название, — тогда он называется фирменным. Фирменные поезда отличаются от остальных более удобным расписанием, повышенным сервисом и комфортом.

Скорость обычного скорого поезда в среднем составляет 55–60 км/ч, ускоренного – до 140 км/ч. Скоростной поезд движется со скоростью до 200 км/ч.

Пассажирские поезда имеют следующую нумерацию:

· скорые пассажирские (круглогодичного обращения): 1—148;

· скоростные: 151—168;

· ускоренные: 171—198;

· скорые пассажирские (сезонного обращения): 201—298;

· пассажирские летние: 301—399;

· пассажирские разового назначения: 400—499;

· разового назначения летние: 500—599;

· местные: 600—699;

· ускоренные в дальнем и местном сообщении повышенной комфортности: 800—848;

· ускоренные в дальнем и местном сообщении без предоставления дополнительных услуг: 851—898;

· почтово–багажные, грузопассажирские: 900—999;

· пригородные: 6000—6999.

20. Темір жол көмегімен жолаушыларды тасмалдау қандай түрлерге бөлінед