Тұрғын үй құрылысына жер учаскесін таңдау. Тұрғын үй ғимараттарының түрлері.

Тұрғын үй ғимараттарына табиғаты жағынан қолайлы: биіктеу, суаттар мен көк желектерге жақын жерлерде, шу, өнеркәсіп шығарындылары, биологиялық ластаушы көздерінен едәуір қашық орналасқан жер телімі бөлінуі қажет. Жер телімінің өлшемі жеткілікті болуы керек, себебі, тұрғын үй ғимаратынан басқа, ол жерде балалардың ойын және спорт алаңдарын ұйымдастыруға, жасыл желектер отырғызуға, тұрғындарға арналған демалатын зонаны бөлуге және қосымша құрылыстар салу үшін аумақтар қарастырылуы қажет.

Құрылыс ауданы 25 % аспау керек, ал 9-16 қабатты үйлер үшін 12,5-15% аралығында қолайлы болып табылады. Топырағы құрғақ, ластанбаған, сүзу қабілеті жоғары, грунт суларының тұрған деңгейі төмен болуы керек, өйткені, төменгі қабаттардағы бөлмелердің микроклиматы осы аталған жағдайларға байланысты болады. Тұрғын үйлер салынатын орындарға күн сәулесі жақсы түсетін және жақсы желдетілетін болуы керек, соның нәтижесінде бөлмелерде тиісті табиғи жарық пен ауа алмасуы қамтамасыз етіледі. 2-3 қабатты ғимараттардың фасадтары арасындағы қашықтығы 15 м-ден кем болмауы керек, ал биіктігі 4 қабат және одан да жоғары ғимараттардың арасындағы қашықтық 20 м-ден кем болмауы тиіс. Ғимараттардың терезелер орналасқан бүйір жақтарының ара қашықтықтары 15 м-ден кем болмауы керек. 9-16 қабатты ғимараттар мен бір және екі қабатты коттедждер арасындағы қашықтық, көп қабатты ғимараттың биіктігінен кем болмауы керек. 1-қабатында пәтерлер орналасқан тұрғын үйлерді қызыл сызықтан (көшенің сыртқы шегі) 2 м-ден кем емес шегіндіре салу қажет.

Үйлердің бірнеше түрлері бар: бір пәтерлі бір қабатты, бір пәтерлі екі-, үш қабатты (коттедждер), көп пәтерлі аз қабатты, көп қабатты, биік.

Бір немесе екі отбасыларға арналған бір қабатты немесе екі қабатты үйлер қаланың жеке адамдар үй салған аудандарына, қала айналасындағы аймақтарға, сондай-ақ, ауылдық елді мекендерге тән. Жеке бір пәтерлік үйдің түрлерінің бірі, коттедждер болып табылады, оның 2-ші немесе 3-ші қабатында мансарда орналасады. Коттедждер көбінесе шетелдерде кеңінен таралған, бірақ, көп пәтерлі үйлерге қарағанда, олардың біраз артықшылықтары болғандықтан, мұндай құрылыс түрлері біздің елімізде де көптеп салынуда.

Бұндай құрылыс түрі жақсы күн сәулесі түсуі мен ауа алмасуын, қолайлы микроклиматты, бау-бақшаны пайдалану мүмкіншілігін, ашық ауада ұзақ уақыт болуды, балаларды сауықтыру үшін қолайлы жағдайлар, тамақ рационын жаңа піскен көкөністер мен жемістермен байыту мүмкіндіктерін қамтамасыз етеді. Алайда, құрылыс тығыздығы үлкен болмаса да, мұндай үй-жайға бөлінетін жер телімінің ауданы едәуір, бұл қала жағдайында жердің ауданы азаюына байланысты барлық уақытта бірдей мүмкін бола бермейді. Бұдан басқа, жол салуға, су құбырларын, канализация, энерго-газбен жабдықтау жүйелерін салуға біраз қаражат жұмсауды қажет етеді.

Тұрғын үй құрылысы практикасында қазіргі кезде көбінесе әр түрлі қабатты, бірақ пәтерлер жоспарланған үйлер қолданылады. Ірі қалаларда көп пәтерлі, көп қабатты ғимараттар салу, соңғы жылдары экономикалық мақсаттарға байланысты қарқынды жүзеге асырылуда. Мұндай құрылыс түрінде аумақтарды инженерлік дайындауға, жер асты коммуникацияларын жүргізуге шығын төмендейді, үлкен қалалардың маңайында барған сайын азайып бара жатқан жерлер ұтымдырақ пайдаланылады.

Алайда, көп қабатты үйлердің белгілі бір кемшіліктері бар. Онда тұрғындардың тығыздығы жоғары болады, үйдің орналасуына және ондағы ішкі ортаға көптеген сыртқы факторлар (көшелерді жоспарлау, көрші үйлер) әсер етеді, микроклиматына жасыл желектердің жайлы әсері байқалмайды. Үйдің биіктігі таза ауада ұзақ уақыт бойына жүруге мүмкіндік бермейді, бұл үйлердің тұрғындарында биіктіктен қорқу сезімдері пайда болады. Бөлмелерде жылу режимі, ауа алмасуы жиі бұзылады, дыбыс изоляциясы жеткіліксіз, бөлмелердің ауасы желдеткіш шахталар мен қоқыс құбырларынан шыққан заттармен ластанады.

Екінші жағынан, көп қабатты (5 қабаттан артық) ғимараттарда санитарлық-техникалық қолайлы абаттандырудың қажетті деңгейін қамтамасыз ету жеңілірек болады. Бұл ғимараттар орталық су құбырымен, канализациямен, қоқыс құбырларымен, лифттермен, балкондармен және лоджиялармен, орталықтан жылыту жүйесімен, табиғи желдетілуді күшейтетін құралдарымен, ал ыстық аудандарда кондиционерлермен және тұрғын үй бөлмелерін шаңнан тазартатын ваккумды қондырғылармен жабдықталады.

Кейінгі кездері, 24-30 қабатты биік үйлердің, соның ішінде, бөлмелері екі деңгейде орналасқан, лоджиялар мен балкондары, кең холлы бар люкс-пәтерлер салу кеңінен таралуда. Бұндай ғимараттардың салу тұрғын үй бөлмелерінде қолайлы жағдайларды қамтамасыз ету жөніндегі күрделі сәулеттік-жоспарлау және санитарлық мәселелерді шешуімен байланысты. Бұдан басқа, ғимараттың бұрынғы жалпы түрін сақтай отырып, оның қабаттарын едәуір көбейту, адамның қалыпты тіршілік етуіне қажетті жағдайларына қарама-қайшы келеді, гипоксия тудырады, оның психикасына теріс әсер етеді. 16-22 қабатты үйлердің алып қабырғаларымен қоршалған аулалар адамдардың демалуына арналған кеңістік ретінде кабылданбайды. Тұрғындар ондай аулаларда болғанда, өзін көңілсіз сезінеді.

Терезелері «шыңырауға» шығатын, ал балкондары мен лоджиялары жердің бетінен ондаған немесе жүздеген метр биіктікте орналасқан, биік қабаттарындағы пәтерлер тұрғындарының өмір сүруіне өзіне тән қолайсыздықтар тудыратыны әбден айқын. Мүмкін, өзінің эволюция үрдісінде жердің бетіндегі тіршілікке үйренген, адам ағзасының физиологиялық қасиеттерімен санасу керек шығар.

Қазіргі кезде әр түрлі нақты жағдайларға қолайлы болып табылатын тұрғын үй құрылысының ұтымды түрлері іздестірілуде. Мысалы, қазірдің өзінде, гимараттардың корпусы қиғаш, кертпеш түрінде салынуда, бұл кезде пәтерлер бірінің үстіне бірі, кемерленіп орналасады. Бұндай үйлердегі пәтерлердің тұрғындары, кез келген қабатта өздерін жайлы сезініп, биіктіктен қорқу сезімінен арылады, жоғарғы қабаттары төмендегі қабаттарын көлеңкелемейтіндіктен, барлық пәтерлерге күн сәулесі біркелкі түседі. Бірақ, көз жетерлік болашақта «тым биік» тұрғын үйлер салу аса қолайлы болмайды.