Сутектік байланыс

Сутектік байланыс сутек атомы өте теріс электрлік атоммен, мысалы оттегі, фтор, азот, хлор және т.б. атомдармен байланысқан кезде пайда болады. Осындай атом электрондарды тартып алады да, теріс зарядталады, ал электроны кетіп қалған атом оң зарядталады. Сутектік байланыс зарядтардың электростатикалық тартылуына негізделген.

Мысал ретінде, су молекулалары арасындағы сутектік байланысты алайық (4–сурет). Судың бір молекуласындағы оттек атомдары мен басқа молекуласындағы сутек атомдары арасында орныққан байланысын кішкене диполь ретінде алуға болады ( оттегінің заряды, ал - сутегінің заряды). Осы зарядтар арасындағы тартылыс сутектік байланыстың пайда болуына алып келеді, ол 4-суретте нүктелермен кескіңделген. Тартылыстың болуына сутегі атомы өлшемінің аздығы себеп болады, ол өзіне теріс электрлік атомның жақындауына жағдай тудырады.

Сонымен қатар, бұл ара қашықтық тең, бұл су молекуласының өзіндегі коваленттік байланыс ұзындығы -дан да көп үлкен, ол -ге тең. Бұл заңды да, себебі коваленттік байланыс энергиясы сутектік байланыс энергиясынан бірнеше дәрежеге жоғары. Су үшін ол .

Сутектік байланыс сұйық молекулаларының (су, қышқыл, спирт және т.б.) тұтқырлығын арттырады, қайнау нүктесін жоғарлатады, қыздырған кезде көлемнің аномальды өзгеруін және т.б. тудырады. Осыған мысал ретінде, кәдімгі суды алуға болады. Егер су молекулалары арасында сутектік байланыс болмаса, ол қалыпты қысымда -де емес, ал қайнар еді, тығыздығы бір дәрежеге төмен болар еді. Суды -ден жоғары температурада қыздырғанда сутектік байланыстар бұзылады, су молекулалары бір-бірінен жеткілікті дәрежеде алыстайды ( ). Осындай құрылым бұзылса, ол судың тығыздығының артуына алып келуі керек.