Формы сучаснай архітэктуры. Гістарычныя формы.

У працесе эвалюцыі ў архе-ры вылучыліся гістар-ныя формы, што даюць уяўленне аб адметнасці развіцця культуры пэўнага рэгіёна. У розныя гіст-ныя перыяды мастацкія вобразы архе-ры вызначалі абарончае і царкоўнае дойлідства, грамадскія будынкі, формы якіх выпрацоўвалі ў свядомасці людзей каштоўныя адносіны да гісторыка-культурнай спадчыны, фарміравалі ідэалы і стэрыятыпы. Гэта акалічнасць атрымала яскравае адлюстраванне ў суч-най архе-ры, у якой атрымалі распаўсюджанне сферычныя(шарападобныя), перамідальныя, вежавыя, арачныя формы. Архетык-на-мастацкія формы,якия склалися гістарычна,атрымалі новю трактоўку у адпаведнасці з культурным зместам сучаснай сусветнай цэвілізацыі.

З часоў першабытнага грамадства сферычныя(шарападобныя) формы (гігандскія абсідзіянавыя і гранітныя шары цывілізацыі майя) існавалі як неад’емны атрыбут архет-ры на працягу ўсёй гістарычнай эвалюцыі.У архет-ры др.паловы 20- пач. 21 ст. сферычныя ці шаравадобныя формы, выкананыя ў металаканструкцыіях або з выкарыстаннем вогнеўпорных пластмас, асімілюлюць гістарычныя архетыпы і набываюць новыя якасці. Сферычная форма, што мае найбольш кароткія ўнутраныя сувязі, ўжываецца ў сучаснай архер-ры ў якасці купальнага завяршэння аб’ёма (купал Рэйхстага щ Берлини, арх.Н. Фостэр, 19995-199), самастойнай(павельён ЗША на выставе “ Экспа-67” у Монрэале, арх. Б. Фулер, 1967г) або кампазітнай формы(планетарный цэнтр мастацтва і навукі ў Валенсіі, Іспанія, арх. С. Калатрава,1991-2006г).

Форма сферы стала кульмініцыяй выражэння ідэі праслаўлення подзвігаў народа ў праекце залы перамогі музея ВАВ у Мінску ( арх. В. Крамарэнка, В. Нікіцін, А. Грэшан пры ўдзеле К. Ціхамірава, А. Жыеда, Я. Папкова, А. Крамарэнкі, В. Яўсеева, 2010-2013).У праекце будынка музея зала перамогі, вырашаная шкляным купалам, размешчана ў верхяй метцы, што дазваляе адкрыць агляд на панараму гораду.Кампактная, лаканічная сферычная форма залы сематычна суадносіцца з падобным праектам галоўнай залы рэканструяванага будынка Рэйстага ў Берліне. Над абодвума заламі ўзняты дзяржаўныя сцягі як сімвалы магутнасці краіны.

Форма піраміды,якая ўжывалася ў архет-ры старажытных цывілізацый( стражытнаегіпедскія грабніцы,зікураты Месапатаміі, храмы Майя) з мэтай акуммуліравання энергіі космаса, атрымала новую інтэрпрэтацыю ў сучасным дойліцтве. Выканная з выкарыстаннем металу і шкла, святлопаветранная, “лекгая” пірамідальная форма актыўна выкарыстоўваецца ў сучасная будаўнічай практыцы ў значэнні светлавога ліхтара, што пазначае дамінуючую прастору пабудовы( вялікая шкляная піраміда Луўра ў Парыжы, арх. І. Мінг Пэй, 1983-1993).

Форма піраміды стала асновай выражэння такіх кампазіцыйных якасцей грамадскіх будынкаў, як устойлівасць, трываласць “ магутнасць”. Цікавым па архетыктурна-вобразным вырашэнні з’яўляецца бел-кі НДІ глебазнаўства і аграхіміі па вул. Казінца ў Мінску ( арх.Н. Шпігельман, А. Беразоўскі, Н. Якушко, 1980.

Вежавыя формы, вядомыя са старажытных часоў калі яны выконвалі сігнальную функцыю(маяк) ці ўзводзіліся як мемарыяльныя знакі (абеліск) і атрымалі распаўсюджванне ў эпоху Сярэднявечча звыкарычтаннем у абарончых мэтах (данжон), эвалюцыяніравалі ў сімвалы культуры індустрыяльнай эпохі. Арка як самастойная архет-ная форма найбольшае пашырэнне атрымала ў културы антычнага Рыма і ў архет-ры ампіра, дзе яна атаясамлівала пафас гераічнай эпохі. У мове суч-ай архет-ры вежы і арка выступаюць як рэмінісценцыі гіст-ых форм ( Вялікая арка Дэфанса ў Парыжы, арх. Дж. О. Спрэкельсэн, 1982-1989), якія дазваляюць звязваць вобразы гісторыі сучаснаці.

Пад уплывам рэстраспектыўнай тэндэнцыі постмадэрну водгалас традыцый абарончага дойлідства закрануў вобразныя вырашэнні жылых і грамадскіх будынкаў рознага характару. Арыгінальнае мастацка-вобразнае вырашэнне атрымаў будынак Бел-га феліяла навукова- даследчага і праеутнага інстытута галургіі па вул М. Багдановіча ў Мінску ( арх. М. Барсукоў, В. Нікіцін,1983). Лінія фасаднай сцяны будынка ўтварае паўгруг.Пры гэтым абрысы пабудовы паўтараюць лінію вуліцы, уздоўж якой размяшчаецца інстытут. Арыгінальная форма пабудовы падкрэсліваецца круглым у плане не высокім аб’ёмам будынка рэстарана “Белая Вежа”, што імітуе матывы сярэднявечнага данжона. Плаўныя абрысы аб’ёмаў вяыўляюць адзін з прынцыпаў “ арганічнай архт-ры” – пластычнасць кампазіцыі.