Статусы мен функциялары. 1 страница

«Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі туралы»

Заңға сәйкес Ұлттық банк Қазақстан Республикасының

Орталық банкі болып табылады және республикадағы

банк жүйксінің жоғары деңгейін білдіреді.

Ұлттық банк - өзіндік ақша-валюта резервтері, өзге де

материалдық құндылықтар кіретін ақша резервтерін құрай

тын ерекшеленген мүлкі бар заңды тұлға. Банк қызметінен,

құнды қағаздардан түскен табыс, тиісті бюджеттерден алын

ған дотациялар мүлікті қалыптастыратын көздер болып табы

лады. Заңның 9-бабынна сәйкес Ұлттық банк республикалық

бюджеттен бөлінетін қаржы. Ұлттық банк иелігіне мемлекет

берген негізгі қорлар құны мен Ұлттық банк алған пайдадан

жасалатын аударымдар есебінен 20 миллиард теңге мөлшерін

де жарғылық қор қалыптастырады.

Ұлттық банк шын мәнісінде унитарлық орган болып табы

лады.

Ұлттық банкке мынандай міндеттер жүктеледі:

ақша айналым мен кредит салаларында мемлекет сая

сатын жасап жүргізу, Қазақстанның экономикалық да

му мақсаттарына жетуге және әлемдік экономикаға кір

уіне жәрдемдесетін банктер мен олардың клиеттері ара

сында ақша аударымдарын және валюталық қарым-қаты

настарды ұйымдастыру;

тұрақты ақша, кредит және банк жүйесін қамтамасыз ету

ге жәрдемдесу;

банк кредиторлары мен клиенттерінің мүдделерін, банк

қызметін реттейтін нормативтік-құқықтық актілер қабыл

дау және олардың орындалуын бақылау жолымен қорғау.

«Қазақстан Ұлттық банкі туралы» ҚР Заңының 8-бабы бұл

міндеттерді функциялар ретінде қарастырылады.

Қазақстан Ұлттық банкі өзіне жүктелген функцияларды жүзеге

асыруына жәрдемдесетін және қаржы рыногы инфрақұрылымы

ның бір бөлігі болып табылатын ұйымдарды құруға және олар

дың қызметіне қатысуға құқылы;

өз функцияларын жүзеге асыру мақсатында банктерден,

олардыңқауымдастықтарынан және мемлекеттік органдардан,

жеке жәнезаңды тұлғалардан қажетті ақпарат алуға құқылы.

10 сурак Улттық банктің ақша-несие

саясаты және оның құрылымы:

Жауабы: Ақша-несие саясаты – бұл

айналыстағы ақша массасын,несие көлемін

,сыйақы (мүдделендіру) мөлшерлемесін өзгер

түге және жалпы банк жүесінің қызметін рет

теуге бағытталған шаралар жиынтығы. Қазақстан

Ұлттық банкі мемлекеттің ақша-несие саясатын

жүргізуші болып табылады.Нақтырақ айтсақ

ақша-несие саясатының бағдарламасын және

қайта қаржыландыру мөлшерлемесін ҚҰБ Басқар

масы анықтайды,ал директорлар кеңесі оны жүргі

зеді және өзге ресми мөлшерлемелерді белгілейді.

Сонымен қатар АНС-ның жузеге аырылуына ҚҰБ-

нің ақша-несие саясаты жөніндегі Техникалық коми

теті тікелей жауап береді.АНС-ның мақсаты-инфля

цияны төмендету және теңгені тұрақтылығын қамта

масыз ету.2004ж бастап ҚРҰБ қолданып отырған

ақша-несие саясат-ң құралдары 2 топқа бөлінеді;

-Тікелей құралдар – (несие бағасы мен немесе сомасына

тікелей бақылауға арналған)

-Жанама құралдар – (нарыққа ықпал ету арқылы ақшаға

деген сұраныс пен ұсынысқа ықпал етуге арналған).

11 сурак КР 2 денгейдегибанктер.Все банки функцианирующие в казахстане, кроме национального бануа представляют с собой 2 уровень банковской системы. Закон от 31.08.95. Банки 2 уровня имеют право открывать свои дочерние банки. Екінші деңгейдегі банктер.
Кредиттік жүйенің төменгі буыны халық шаруашылығына тікелей қызмет көрсететін және коммерциялық негізде кең көлемді қаржылық қызмет жасайтын дербес банктік мекемелер торабынан тұрады. Бұлар коммерциялық, кооперативтік және жеке банктер, банктік заңдылықтарда коммерциялық банктер деген жалпы атпен біріктіріледі.
«Коммерциялық банк» термині банк ісінің ертеректегі даму кезеңінде, банктердің сауда, тауар айырбасы операциялары мен төлемдеріне қызмет көрсетуі барысында пайда болды. Негізгі клиенттері саудагерлер болған (міне, осында «коммерциялық банк» деген атауға ие болды). Бірақ, өнеркәсіптің және басқа салалардың дамуымен банктер экономиканың өзге де салаларына қызмет көрсете бастағандықтан да банктің «коммерциялық» деген атауы бастапқы мағынасын біртіндеп жоғалтты. Ол банктің «іскер» деген сипатын білдіреді, оның шаруашылық агенттердің барлық жұмыс түріне қызмет көрсетуі олардың қызметтерінің саласына байланыссыз болды. Коммерциялық банктер – нарық экономикасында қаржылық операциялар мен қызмет көрсететін кредиттік мекемелердің тобын білдіреді.
Бүгінгі коммерциялық банктер өз кленттеріне 200-ге жуық әралуан өнімдер мен қызмет көрсетуге әзір. Мұндай кең көлемді операциялар коммерциялық банктерге өз клиенттерін сақтай отырып, қолайсыз жағдайда өзін де пайдалы жұмыс жасауға септігін тигізеді.
Бір операциялардан болған зиян, екінші бір операциялардан түсетін пайда есебінен жабылады. Нарық экономикасы дамыған барлық елдердің коммерциялық банктері кредит жүйесінің негізгі операциялық буыны болып қалуы кездейсоқтық емес. Олар өзгермелі ақша-кредит нарығының жағдайына көндігетін қабілетінің барлығын көрсете алады.
Депозиттік-қарыздық операцияларды жүзеге асыра отырып коммерциялық банктер қаржы делдалы ролін орындайды. Банктің бұл қызметі екі жаққа да пайда әкеледі. Салымшылар үшін өздерінің депозиттері айналыс құралы қызметі мен өтімді активтер қызметін атқара отырып, кей жағдайда оның үстіне пайыз әкеледі. Қарыз алушылар кейде көптеген ұсақ қарызды пайдаланады. Бұл кезде көптеген ұсақ қарапайым клиенттердің банкке аз ғана соманы қысқа мерзімге салғанның өзінде де мүмкін болады. Мұндай кезде коммерциялық банктер іскерлік операциялар жүргізіп, уақытша бос ақша қаражатын тарту мүмкін емес.
Шынында да, банктер мұндай операциялардан пайда көреді. Олар салымдарға төлейтіндеріне қарағанда, қарыздарға біршама жоғары пайыз мөлшерлемесін белгілеп табыс алады.

12 сурак Қазақстандағы депозит нарығының дамуы.

Депозиттік операциялар-бұл заңды және жеке тұлғалардың тартылған қаржылары бойынша белгілі бір мерзімге немесе талап ету салымы бойынша банктердің операциясы. Халықаралық банктік тәжірибеде барлық депозиттер 4 топқа бөлінеді: талап етілгенге дейінгі салымдар, жинақ салымдар, мерзімді салымдар, бағалы қағаздар. Қазақстанның депозит нарығының құрылымын нарықтық инститтутардың тұрғысынан және нарықтың қаржы құралдарының тұрғысынан көрсетуге болады. Инститтуционалдық құрылымы: ҚР ҰБ және ҚР Қаржы нарығы мен қаржылық ұйымдарын реттеу және қадағалау жөніндегі агенттігі. Олар депозиттерді сақтандыру жүйесі (33 банк): жүйенің қатысушылары коммерциалық банктер; және депозиттерді сақтандыру жүйесінің құрамына кірмейтін депозит-жинақтаушы мекемелер: коммерциалық банктер, «Казпочта» АҚ, Зейнетақы қорлар. ҚР депозит нарығы күрделі динамикалық жүйе болып табыла отырып, ішкі және сыртқы факторлардың әсерін ұдайы сезінеді. Әрбіреуі өз мүддесін жүзеге асыруға ұмтылатын көптеген субъектілермен көрінсе де, ол Қазақстан экономикасында қалыптасқан негізгі ағымдардың арнасынан табылады. Депозиттер нарығын одан әрі жетілдіру мен кеңейтудің маңызды факторларының бірі – банктің басқа қаржылық ұстанымдармен салыстырғанда беделді және басқа салым түрлерімен салыстырғанда пайыздық мөлшерлердің бәсеке қабілеттілігі, сондай-ақ депозиттердің бір түрі – арнайы депозиттер аумағында банктің қызмет спекторын ұлғайту, өйткені осы депозит салымшылар мүддесін қанағаттандыруда жоғары икемділікке ие.

13 сурак Жек тулгалардын салымдарын сактандыру.Тәжірибеде барлық депозиттер 4 топқа бөлінеді: талап етілгенге дейінгі салымдар, жинақ салымдар, мерзімді салымдар, бағалы қағаздар. Қазақстанның депозит нарығының құрылымын нарықтық инститтутардың тұрғысынан және нарықтың қаржы құралдарының тұрғысынан көрсетуге болады. Инститтуционалдық құрылымы: ҚР ҰБ және ҚР Қаржы нарығы мен қаржылық ұйымдарын реттеу және қадағалау жөніндегі агенттігі. Олар депозиттерді сақтандыру жүйесі (33 банк): жүйенің қатысушылары коммерциалық банктер; және депозиттерді сақтандыру жүйесінің құрамына кірмейтін депозит-жинақтаушы мекемелер: коммерциалық банктер, «Казпочта» АҚ, Зейнетақы қорлар. ҚР депозит нарығы күрделі динамикалық жүйе болып табыла отырып, ішкі және сыртқы факторлардың әсерін ұдайы. 16.02.2000 ж. бастап «Қазкоммерцбанк» АҚ №0000009 қатысушы куәлігімен Қазақстан Республикасы жеке тұлғаларының салымдарына (депозиттерін) міндетті ұжымдық кепілдік беру (сақтандыру) жүйесінің қатысушысы болып табылады.

23.10.2008 жылы «ҚР қаржы жүйесінің тұрақтылығы жөніндегі заңдылық актісіне толықтырулар мен өзгертулер енгізу туралы» ҚР Заңы қабылданғанын және 24.10.2008 жылы өз күшіне енгенін ескертеміз.

Аталмыш заңға сәйкес қатысушы банктің еріксіз ликвидацияға ұшыраған жағдайында өтелетін кепілдендірілген ең төменгі сома көбейтілді (жоғарыдағы Заң қабылданғанға дейін бұл сома 700 теңгеден аспаған).

Осы орайда:

2008 жылдың 24 қазанынан 2012 жылдың 1 қаңтарына дейінгі кезеңде депозиттерді міндетті кепілдендіру жүйесінің банк-қатысушысы еріксіз ликвидацияға ұшыраған жағдайда, депозиттерді міндетті кепілдендіретін кәсіпорын депозитор-жеке тұлғаларға кепілдендірілген депозит* бойынша кепілдендірілген өтемақы төлейді. Алайда бұл сома бес миллион теңгеден аспауы тиіс.

2012 жылдың 1 қаңтарынан бастап депозиттерді міндетті кепілдендіру жүйесінің банк-қатысушысы еріксіз ликвидацияға ұшыраған жағдайда, депозиттерді міндетті кепілдендіретін кәсіпорын депозитор-жеке тұлғаларға кепілдендірілген депозит* бойынша кепілдендірілген өтемақы төлейді. Алайда бұл сома бір миллион теңгеден аспауы тиіс.

ҚР «Екінші деңгейлі банктердегі депозиттерді міндетті кепілдендіру туралы» Заңның 19 бабының 4 бөліміне сәйкес (жоғарыда көрсетілген өзгерістерге сәйкес түзетулер енгізілмеген) депозит бойынша кепілдендірілген өтемақыны шетел валютасында өтеу банк-қатысушының еріксіз ликвидациясы жөніндегі соттың шешімі заңды күшіне енген күннен бастап валюта айырбастау нарық курсына сәйкес жүргізіледі.

14 сурак Әлемдік валюта жуйелер Мировая валютная система (МВС) является исторически сложившейся формой организации международных денежных отношений, закрепленной межгосударственными договоренностями. МВС представляет собой совокупность способов, инструментов и межгосударственных органов, с помощью которых осуществляется платежно-расчетный оборот в рамках мирового хозяйства. Ее возникновение и последующая эволюция отражают объективное развитие процессов интернационализации капитала, требующих адекватных условий в международной денежной сфере. Различаются национальная, мировая, региональная валютные системы. Исторически вначале возникли национальные валютные системы, закрепленные национальным законодательством с учетом норм международного права. Национальная валютная система является составной частью денежной системы страны, хотя она относительно самостоятельна и выходит за национальные границы. Ее особенности определяются степенью развития и состоянием экономики и внешнеэкономических связей страны. Национальная валютная система неразрывно связана с мировой валютной системой. Мировая валютная система сложилась к середине XIX века. Характер функционирования и стабильность мировой валютной системы зависят от степени соответствия ее принципов структуре мирового хозяйства, расстановке сил и интересам ведущих стран. При изменении данных условий возникает периодический кризис мировой валютной системы, который завершается ее крушением и созданием новой валютной системы (это ясно видно на примере того, как система «золотого стандарта» сменялась Бреттон-Вудской валютной системой и т.д.). Хотя мировая валютная система преследует глобальные мирохозяйственные цели и имеет особый механизм функционирования, она тесно связана с национальными валютными системами. Эта связь осуществляется через национальные банки, обслуживающие внешнеэкономическую деятельность, и проявляется в межгосударственном валютном регулировании и координации валютной политики ведущих стран. Взаимная связь национальных и мировой валютной систем не означает их тождества, поскольку различны их задачи, условия функционирования и регулирования, влияние на экономику отдельных стран и мировое хозяйство. Связь и различие национальных и мировой валютной систем проявляются в их элементах: Национальная валютная системаМировая валютная системаНациональная валютаРезервные валюты, международные счетные валютные единицыУсловия конвертируемости национальной валютыУсловия взаимной конвертируемости валютПаритет национальной валютыУнифицированный режим валютных паритетовРежим курса национальной валютыРегламентация режимов валютных курсовНаличие или отсутствие валютных ограничений, валютный контрольМежгосударственное регулирование валютных ограничений Национальное регулирование международной валютной ликвидности страныМежгосударственное регулирование международной валютной ликвидностиРегламентация использования международных кредитных средств обращенияУнификация правил использования международных кредитных средств обращенияРегламентация международных расчетов страныУнификация основных форм международных расчетовРежим национального валютного рынка и рынка золотаРежим мировых валютных рынков и рынков золотаНациональные органы, управляющие и регулирующие валютные отношения страныМеждународные организации, осуществляющие межгосударственное валютное регулирование МВС включает в себя ряд конструктивных элементов, среди которых можно назвать следующие: 1) мировой денежный товар и международная ликвидность; 2) валютный курс; 3) валютные рынки; 4) международные валютно-финансовые организации; 5) межгосударственные договоренности.

15 суракКоммерциялық банктердің ұйымдастыру құрылымы.

Банк жүйесін ұймдастыру белгілеріне қарай филиалсыз банктерге, бөлімшелері бар банктерге және банктік топтарға бөлуге болады. Көптеген елдерде банк жүйесінің бір типі берілген, ал ҚР-да дамымаған түрдегі банктік ұйымдардың барлық түрлері бар.

Ұлттық банктің рұқсатымен банктер ҚР аумағында және одан тысқары жерлерде банктерін аша алады, ал өздерінің өкілеттілігін – ҰБ-ң келесі бір хабарлауымен ашады.

Банк филиалы – бұл бас банктің берген құқықтары шегінде банктік операцияларды жүзеге асыратын мекеме.

Банк өкілдігі - депозит тартудан басқа белгілі банктік операцияларды орындайтын және өз атына, банктің тапсырмасымен жұмыс жасайтын заңды тұлға болып табылмайтын, құрылымдық бөлімше.

Еншілес банк - жарғылық қордың 50пайызынан астам бас банкіге тиесілі, заңды тұлға болып табылатын банктік мекеме.

Банктің ұйымдастыру құрылымы және соған сәйкес операциялары орталықсыздандыру дәрежесі, бірінші кезекте жалпылама түрде анықталады. Сондықтан да банктің бір-екі бөлімшесі болатын болса, онда орталықтан басқаруды жүзеге асыру тиімді.

Банктің ұйымдастырылу құрылымы басты екі әдіспен анықталады – банктің басқарылу құрылымы және оның функционалдық бөлімшелері мен қызметтерінің құрылымы. Банктің ұйымдастырылуына, ондағы жетекші мен бағыныштыларының қарым-қатынасына оның барлық қызметі тәуелді. Банкті басқарудың құрылымын анықтау, басқару органдарын бөліп қарауды, олардың банк операцияларын жүзеге асырудағы құзіретін, жауапкершілігін және өзара байланысын бекітуді алдын ала қарастырады

16 сурак 2 денгейлік банктерге койлатынминималдык резервтік талаптар. 2 денгейдеги ягни комерциялык банктерге арнап белгилейти, кайта каржыландырудын молшерлемеси деп аталатын базалык немесе есептик %; -га токтала кетейк. Ол орталык банк пен укиметтин акша несие саясатынын ен манызда куралдарынын бири болып табылады. Банк %-ы акша колеми туринде алга шыгады ари акша айналымын, ком есеп айырысуды реттеудин куралы ретнде пайдаланады жане ол карыз алушы мен несие берушиге экономикалык тургыдан асер етудин куралы болып табылады. Коптеген елдерде %-ык саясаты мемлекет реттеп отырады. Пайыздык саясат максаттарга кол жеткизуге мумкиндик береди: несиеге томенги % молшерлемесин кою жолымен экономиканы осиреди; улттык валюта кунын камтамассыз етеди.

17 сурак банктін несие алушылар мен несиелік карым катнастарын үйымдастыру Коммерциялық банктің несие саясаты.

Кез-келген банктің нарықтық жағдайдағы ұзақ келешегінің тұрақтылық пен тіршілік қабілеті көбіне оның несие саясатына байланысты.Банктің несие саясатының мәні ресурстарды шоғырландыру мен қарыз алушыға несие берудегі оның стратегиялық және тактикалық көзқарас болып табылады. Кез-келген банктің несие саясатының мазмұнын анық және жеткілікті сипаттауға өте маңызды мән беріледі. Бұл жағдай әсіресе, банкаралық бәсекелестік күшейген кездегі нарықтық жағдайды енгізу мен тереңдетудің кезеңінде ерекше көкейтесті. Қалыптастырылатын банктің несие саясатында несие берудің барлық негізгі рәсімдерінің мазмұны мен осы рәсімдермен байланысты банк қызметкерлерінің міндеттері ашылуы керек. Несие саясатының қатаң сақталуының ережелері банкке банк қызметінде алға қойылған мақсаттарға жетуге септігін тигізетін осындай несие қоржынын қалыптастыруға мүмкіндік береді. Бұл мақсаттар банктің табыстылығын қамтамасыз етуге, тәуекелдікті басқаруды бақылауға, инвестициялар мен банктік қызмет саласындағы әрекет етуші заңдарды сақтауға бағытталған.. Банктің несие саясаты меморандумының шамамен құрылымы мынадай:

Жалпы ережелер

Банктің несие саясатының мақсаттары мен міндеттері;

Несие саясатын жүзеге асыру механизмдері;

Несие саясатындағы өзгертулер.

Несие саясатының ұстанымдары мен басымдылықтары

Несие саясатының негізгі ұстанымдары;

Несие саясатының басымдылықтары;

Несие саясатының жағрафиялық басымдылықтары;

Сыртқы несие ресурстарын тарту мен қолдану;

Ішкі несие ресурстарын бөлу;

Банк клиенттерін таңдау.

Несие саясатының өлшемдері

Қарыз алушының біріне берілетін несие мөлшері мен несиелердің шоғырлануы бойынша шектеулер;

Хабарланған капитал мен резервтер сомасына қатынас жөніндегі несие қоржынына шектеулер;

Қарыз алушы-банктердің («шк» банктік несиелер бойынша) қаржылық жағдайына қойылатын ең аз талаптар;

Қарыз алушы-кәсіпорындардың қаржылық жағдайына қойылатын ең аз талаптар;

Несие бағасын анықтау.

Несие шешімдерін қабылдау

Несие ұсыныстарын бағалау рәсімдері;

Несие өкілеттігі;

Несие құжаттануларын дайындау;

Несиені қамтамасыз ету.

Несиелерді басқару

Жобаны жүзеге асыруды бақылау;

Несиелерді жіктеу және несие қоржынын талдау;

Даулы несиелермен жұмыс;

Тексерулер (провизия);

Ішкі аудит.

Несие саясаты негізгі ережелер мен несие берудің шарттарын, сондай-ақ несие беру мүмкіндіктері туралы материалдарды дайындау барысында банк жұмыскерлері басшылыққа алуы тиіс стандарттар мен өлшемдерді анықтайды.

Банктің несие саясатын жүзеге асыруды талдауды жүйелі жүргізу, оның ішінде несие қоржынының құрылымдарын талдау және берілген несиелерді жіктеу, оларды мақсатты қолдану, өз уақытында қайтару мүмкіндіктерінің әлеуеті, даулы несиелердің мониторингі және т.б. тәжірибеге алы

18 сурак Комерциялык банктердін несиелдік портфельінін жіктелуі .Несиенің түрлері мен формалары.

Банк несиелерінің жіктелуі.

Қарыз алушыларға ұсынылған банктік қарыздарды көп түрлі белгілері бойынша жіктеуге болады:

Кредиторлар бойынша

Орталықтандырылған, бюджеттік, банктік, банктік емес қаржылық ұйымдар, коммерциялық, сыртқы;

Қарыз алушылар категориясына қарай:

Мақсатты қорларға;

Банктерге;

Қаржылық несиелік мекемелерге.

Қаржылық емес агенттерге берілетін несие:

Өнеркәсіп салаларына;

Ауылшаруашылығына;

Саудағы;

Дайындау ұйымдарына;

Жабдықтар сату ұйымдарына;

Жеке кәсіпкерлерге.

Тұтыну мақсаттарына берілетін несиелер:

Мерзіміне қарай: қысқа,ұзақ,орта;

Тағайындалу және пайдалану сипатына қарай: негізгі қорларға жұмсалатын; айналым қаражатына жұмсалатын;

Қамтамасыз ету дәрежесіне қарай: қамтамасыз етілген, қамтамасыз етілмеген, сақтандырылған;

Қайтару дәрежесіне қарай: стандартты несие – бұл қайтарылу уақытына жетпеген, бірақ қайтуында ешқандай күмәні жоқ несиелер; күмәнді несиелер-банк үшін тәуекел туғызатын несиелер; үмітсіз несиелер;

Валютамен берілуіне қарай: шетел валютасымен, ұлттық валюта;

Берілу шартына қарай: тұтыну несиесі; ипотекалық несие; овердравт; овернайт; онкольдық; банкаралық; лизингтік; ломбарттық; сенім несие, маусымдық несие; консорциондық несие

Несиенің қажеттілігі, маңызы, қызметтері.

Несиелеу принциптері негізінде несиелік процесс, яғни банктік несиелердің берілуі, пайдалануы және қайтарылуы жүзеге асырылады. Қазіргі несиелік қатынастарды ұйымдастыру принциптері екі топқа бөлінеді:

1топ Жалпы экономикалық тәртіптер принципі:

Несиенің мақсаттылығы;

Несиенің диференциялдылығы.

2топ Несиенің мәнін бейнелейтін принциптер:

Несиенің мерзімділігі;

Қайтарымдылығы;

Төлемділігі;

Несиенің қамтамасыз етілуі.

Несие – арнайы мақстақа қайтарымды, ақылы және мерзімді қағидаға сүйеніп, жеке және заңды тұлғаларға берілетін ақша көлемі. Несие банктерден және басқа да несие мекемелерден арнайы мақсаттарға берілетін ақша. Мысалы: тұрғын үй құрылыс мақсатына, пәтер сатып алуға – ипотека, тұтыну несиелері.

Несиеде өзгермейтін, тұрақты болып қалатын жәйт-құрылым. Өзге экономикалық категориялар сияқты несие де бір-бірімен өзара әрекетке түсетін бірнеше элементтен тұрады. Ондай элементтерге ең алдымен несиелік қатынастың барлық субьектілері, сондай-ақ бұл субьектілерге несие беруші мен қарыз алушылар жатады. Несие беруші – несиелік мәмленің қарыз ұсынатын жағы. Мұны іске асыру үшін онда ақшалай қаражаттың белгілі бір қоры болуы керек. Қарыз алушы – несиелік қатынастар жағы, несиені алып, алған қарызды қайтаруға міндетті жағы. Несие –кеңейтілген қайта өндіру мақсатында жеделдік, төлемдік, қайтару талаптарына сай оларды ақшаны бөлу және халықтың, экономиканың бос ақшалай қаражаттардың жұмылдырылуын қамтитын несие капиталының қозғалысы себепті экономикалық қарым-қатынасты көрсетеді.