Статусы мен функциялары. 3 страница

(сеніп тапсырған тұлға)-траст-келісім шартындағы көрсетілген

жағдайға сәйкес мүлікті басқару құқығын өзіне қабылдайтын

тұлға.Мұндағы мүлікке жылжитын және жылжымайтын мүліктер

де жатады. 3. Бенефициар-траст келісім шартын өзінің пайдасына

жарататын кез келген заңды және жеке тұлға. Яғни,ол трастыны

иемденүшіге берілген мүліктен түсетін табысты алып отыруға

құқылы тұлға.Сонымен,банктің траст операциясы бұл банктің

өз клиенттеріне (заңды және жеке тұлғаларына)көрсететін әр

түрлі қызметі түріндегі сенім операцияларын білдіреді

37 сурак КРтолем жуйесинин угымы. Казирги жагдайы Жане курлымы. Сенімді және қауіпсіз төлем жүйелері мемлекеттің қаржы жүйесінің тұрақтылығының артуына ықпал етеді, тұтастай алғанда, қаржы ресурстарын тиімді пайдалануды қамтамасыз етеді және қаржы нарықтарының өтімділігін жақсартады, сондай-ақ сатушылар мен сатып алушылардың арасындағы уақытылы есеп айырысуға кепілдік береді.

Бұрынғы орталықтандырылған жоспарлау жүйесінен мұра болып қалған және бұрынғы Кеңес Одағының Мемлекеттік банкі қолдау көрсететін Қазақстанның қолма-қол ақшамен жасалмайтын есеп айырысу жүйесі нарық экономикасының жаңа талаптарына сай келмеді. Соған байланысты, Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі 1991 жылы төлем жүйесіне реформа жүргізуді бастады.

Бастапқы қалыптасу сатысында Қазақстан Республикасы төлем жүйелері реформасының негізгі мақсаттары банктер мен олардың клиенттері арасында төлемдердің жүргізілуін (90-шы жылдардың басында бір төлемің өткізілуі 3-12 күнді құрайтын) жылдамдату, сондай-ақ айналысқа әр түрлі төлем құралдарын (тапсырмаларды, чектерді, төлем талаптарын) мейлінше кең ендіру болып табылды.

Төлем жүйесін реформалаудың алғашқы қадамы 1991 жылы коммерциялық банктердің филиаларалық айналымдар (ФАА) шоттарының Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің филиалдарында ашылған корреспонденттік шоттарға көшуі болып табылды, мұның өзі ФАА-ны жабуға, банкаралық есеп айырысуларды ұйымдастыруды реттеуге және коммерциялық банктерге кассалық қызмет көрсетуді орындауды қамтамасыз етуге мүмкіндік берді.

Банкаралық есеп айырысуды қамтамасыз ету мақсатында Ұлттық Банк 1992 жылы барлық аудандарда, қалаларда, облыстық орталықтардың қалалық аудандарында және Алматы қаласында есеп айырысу-касса орталықтарын құрды. 1992 жылдың ортасына таман Ұлттық Банктің 19 облыстық ЕКО және 274 аудандық ЕКО-лары жұмыс істеп тұрды.

1993 жылы техникалық құралдардың дайын болуына қарай, төлемдерді жылдамдату, сондай-ақ жалған авизоны пайдалануға жол бермеу мақсатында Қазақстан облыстарының арасындағы есеп айырысуларда электрондық төлемдерді ендіру басталды.

1995 жылы Ұлттық Банктің негізінде Қазақстандағы тұңғыш Алматы клиринг палатасы (АКП) ұйымдастырылды, ол көпжақты өзара есептесу әдісі бойынша жұмыс істеді. Түпкілікті есеп айырысулар әрбір қатысушының таза позициясы бойынша операциялық күннің аяғында бір рет жүргізілді. Осы жүйенің негізгі кемшілігі қатысушы банктерге осы күннің аяғында қағаз тасымалдауыштардағы төлем тапсырмаларымен алмасу жүргізуге тура келетін еді.Бұған «электрондық төлем тапсырмасы» деген нормативтік бекітілген ұғымның және төлемдерді электрондық тәсілмен жүзеге асыруға мүмкіндіктің болмауы себепші болды. Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасының аумағында екі ұлттық жүйе жұмыс істейді: Банкаралық ақша аударымдары жүйесі (БААЖ) және Банкаралық клиринг жүйесі (БКЖ).

38 сурак Банктік карточкалар: олардың классификациясы.

Банктік карточкаларды қолдану бойынша қатынастың негізгі субъектілері: эмитент - бұл банктік карточканы шығарған және ұстаушыға берген несиелік ұйым; карточка ұстаушы – оны қолданушы жеке тұлға; сауда ұйымы – заңды тұлға немесе жеке кәсіпкер; эквайрер – банктік карточканы қолданып жүргізілген операция бойынша сауда ұйымдарымен есеп айырысатын және ұстаушыға қолма-қол ақша қаржыларын беретін несиелік ұйым б.т.; төлем ұйымы – төлем жүйесі шегінде банктік карточкалармен операция бойынша ережелерді бекітетін заңды тұлға б.т.; есеп айырысу банкі немесе есеп айырысу агенті – төлем ұйымымен жасалған келісім негізінде эмитент пен эквайрерлер арасындағы өзара есеп айырысуды жүргізетін несиелік ұйым.

Банктік карточканы алу үшін клиент бекітілген нысанындағы өтінішті ұсынады және банк онымен келісім жасайды. Банктік карточкалар негізгі екі операцияны жүзеге асыруға мүмкіндік береді: тауарларды (қызметті) төлеу және банкоматтар-арнайы автоматтық құрылғылар немесе ҚАА – қолма-қол ақша қаржыларын алу. Банктік карточкалар екі негізгі типте болады: кредиттік және дебеттік.

39 сурак КР акша толемдер мен аударымдарды жургизу адистери. Заңның және Ереженің нормаларына сәйкес валюталық операциялар бойынша жеке тұлғалардың ақша төлемдері мен аударымдарын өткізудің мынадай тәртібі белгіленді.

1. Кіріс/шығыс төлемдерін (ақша аударымдарын) Қазақстан Республикасының уәкілетті банкі арқылы жүргізген кезде жеке тұлға – резидент және резидент емес ақша жіберуші/алушы жеке тұлғаны және төлем мақсатын сәйкестендіруге мүмкіндік беретін құжаттарды ұсынады:

жеке басын куәландыратын құжат;

салық төлеушіге тіркеу нөмірін беру туралы куәлік, не салық органының осы тұлғаның Қазақстан Республикасының салық органында тіркеу есебінде тұрмағаны туралы құжаты, егер осы құжат бұрын уәкілетті банкке ұсынылмаған не өзгерген жағдайда;

белгіленген жағдайларды қоспағанда, валюта шарты (қараңыз. төменде 3-5-тармақ);

жеке тұлғалар-резиденттер үшін - тіркеу куәлігі, жеке тұлғаның операцияларына Заңға сәйкес валюталық реттеу режимінің қолданылуына сәйкес хабарлама туралы куәлік;

жеке тұлғалар-резиденттер үшін - Заңға сәйкес мәміле паспортын ресімдеуді талап ететін Қазақстан Республикасының заңнамасымен белгіленген тәртіпте тіркелген, жеке кәсіпкердің экспорттық (импорттық) операциялары бойынша төлемдер үшін мәміле паспорты.

Шетелдік азаматтар мен азаматтығы жоқ адамдарға Қазақстан Республикасында тұрақты тұру құқығын растайтын құжат берілуі мүмкін. Осы құжат мындай жеке тұлғаларға олардың Қазақстан Республикасының резиденті ретіндегі мәртебесін айқындау үшін беріледі.

Валюта шарты ретінде жеке тұлғаның заңды және жеке тұлғалармен жасалған шарттары, шот-фактуралар, инвойстар, салық, лицензиялық төлемдер, айыппұлдар, алименттер төлеу квитанциялары және т.б. берілуі мүмкін. Жария шарттар үшін валюта шарты ретінде анықталмаған тұлғаға оферт ұсынуға жол беріледі (баспа және электрондық басылымдарға жазылу, ақпараттық жүйелерге рұқсат алу және басқа тауарлар мен қызметтерге жария оферттер). Валюта шарты ретінде құжат қабылдау үшін онда бенефициардың төлемдерді, сомаларды жүзеге асырылатын төлемдердің мақсатын сәйкестендіретін деректемелердің болуы міндетті талап болып табылады. 2. Жүзеге асырылған аударым сомасына қарамастан валюта шартын беру оған қатысты тіркеу, хабарлама, мәміле паспортын (резиденттер жүзеге асыратын аударымдар) ресімдеу талаптары белгіленген валюталық операциялар бойынша ақша төлемі және (немесе) аударымы үшін міндетті.

40 сурак ҚР екінші деңгейлі банктердің бух.есебінің жалпы

сипаттамасы.

Екінші деңгейлі банктерде келесідей құрлымдық бөлімшелер

болуы тиіс: фронт офис және бэк офис. Фронт офис-банктік

серіктестіктермен клиенттің келім шарт, контракт

жүргізумен айналысатын бөлім.Бэк офис-орындалған

операцияларды тіркеумен айналысатын яғни орындалған

операцияларға аналитикалық есеп жүргізу. [kgl]ҚР банктік

бухгалтерлік есепті реттеудің 4деңгейі бар.

ҚР бухгалтерлік есеп және қаржылық есеб беру туралы

заңы алғашқы рет

1995 ж 25 желтоқсанда қабылданды. 2002ж бұл

заңдарға өзгеріс енгізілді

кейін 2007 ж 27 ақпанда осы заңға бірнеше өзгерістер

енгізілді.

Бухгалтерлік есеп жүйесін реттеуде бухгалтерлік

стандарттар шоттар

жүйесі және міндетті түрде ҚР банк туралы заңы.

Банк және банк қызметі

туралы заң төлемдері және ақшаны аудару бағалы

қағаздар нарығы халқаралық

бухгалтерлік есеп стандарттары бухгалтерлік есепті

реттеу жүйесінде

пайдаланады. 1996 ж бастап ҚР алғашқы бухгалтерлік

есеп стандарты қабылданды (30 стандарты)

1997 ж аяғында банк жүйесіне арнайы бекітілген банктік

қаржылық есептілігі және

банктің табысы мен шығысы деген ұлттық стандарттар

қабылданды.2000ж банктердіңшоттар жоспары

ҚРҰБ басқармасының қаулысымен бекітіледі.

2003ж бастап банктер қаржылық есеб берудің халқаралық

стандартты қолдана бастады.Бухгалтерлік есепті реттеуде

бухгалтерлік есеб және аудит департтаменттің

нұсқауылары ережелері ұсыныстары қолданады.

Бухгалтерлік есепті реттеуде банктің есеб саясаты қарастыры

лады.Банктің есеб саясаты- бухгалтерлік есебті жүргізу әдісінің

жиынтығы. Оның ішінде банк қызметінебайланысты активтер

мен міндеттемелерді топтастырудың әдістері, бағалаулары

көрстеіледі, активтердің құндылығын өтеу, құжат айналымы,

құжат айналымынұйымдастыру тәсілі, шоттарды қолдану тәсілі,

есеб тіркемелердің жүйесі, ақпараттарды өндеу және басқа да банк

қызметінде пайдаланатын әдістер мен тәсілдер есебтік саясатта

келтірілген. Есеб саясатын қалыптастыру үшін банктің бухгалтерлік

есеб ерекшеліктерін нормативтік актілер жиынтығын қолдану керек.

41 сурак Банктік баланстын шоттар жоспарынын сипаттамасыБанктік баланс және олардың құрылу принциптері.

Барлық шаруашылық операциялар баланстық әсер етеді, оның оған әсер етуіне байланысты әр түрлі операциялар түрі қарастырылады. Жекелеген мүлік құралдарының және міндеттемелердің жеке капиталды қосқандағы өзгерістері шоттарда, яғни екіжақты жазуда ескеріледі.ҚР банктерінде бухгалтерлік есепті жүргізудің негізі – синтетикалық есепшоттардың біріңғай жүйесі, яғни ҚР-ң ҰБ бекіткен екінші деңгейлі банктергі бухгалтерлік есептің типтік шот жоспарын, Шот жоспары 4 санды кодты шоттар тізімі б.т. бұл құжат кәсіпорынның шаруашылық – қаржылық қызметінің бухгалтерлік шот жүйесінен ерекше. Қазақстандағы барлық екінші деңгейлі банктер үшін біріңғай есеп нысаны болуы банктің және оның фирмаларының қызметіне талдау жасауға мүмкіндік береді.

Шот жоспарының барлық шоттары 7 класқа бөлінеді.:

1 класс-Активтер;

2 класс-Міндеттемелер;

3 класс-Меншікті капитал;

4 класс-Табыстар;

5 класс-Шығындар;

6 класс-Шартты және мүмкін талаптар мен міндеттемелер;

7 класс-Банк балансына меморандум шоттары.Бухгалтерлік шоттар баланстық және баланстан тыс шоттар болып бөлінеді. Баланстық шоттарға 1-5 класқа – активтер, міндеттемелер, меншікті капитал, табыстар, шығындар, ал 6 және 7 класс шоттары баланстан тыс шоттарға жатады. Баланстық шоттар өз кезегінде екіге бөлінеді – актив және пассив. Актив шоттарға 1 және 5 класс шоттары жатады, пассивке – 2,3 және 4 класс шоттары жатады. Актив шотта дебет бойынша түсімдер, кредит бойынша – шығындар ескеріледі. Пассив шотта керісінше

42 сурак Банктегі құжаттама құжат айналымы және бақылау.

Банктегі бухгалтерлік есептің негізгісі есеп операциясы

болып табылады.соның ішінде:

1 Банк клиенттерімен құжат қабылдау және тексеру.

2 Есептеме де құжаттардың бөлінісін дайындау.

3 Төмендегі орындарды бақылыу.

4 Аналитикалық және синтетикалық есепті енгізу.

5 Кассалық, несиелік, валюталық және де банк ішіндегі

Операцияларды дайындау.

Банктегі есеп – операциясын жұмыс күрделі және жан – жақты ,

көптеген құжат түрлерін қабылдау мен есеп айырысу тәсілдері,

несиені беру және оны өшіру бойынша төлем жүргізу ерекшелігі,

операциялық жұмысты орындаумен байланысты және бухгалтерлік

есеп енгізуді «операцмялық жұмыс» - деп атайды, ал сал есеп операция

сының апаратын шет ел жұмысыты орындайтын жұмысшылар шот

менеджері» - деп атайды.«Есеп операция апаратын банктің

бас бухгалтері»Бас бухгалтер шот менеджер арасындағы

ауыртпашылықтарды бөледі және арнайы кітапшаға тіркейді.

Бас бухгалтердің ескертулерін менеджер қарастырады және

атқарылатын жұмыстағы жетіспеушілікті жоюы тиіс.

Банктің есепті саясаты-бұл банктің ең бір маңызды, ішкі

құжат болыптабылады. Бұл құжатта бухгалтерлік

есептің тәсілдері мен әдістері

белгіленеді. Құжаттарды қайта өндеу және ақпараттық

есептеме саясаты,есептеме ерекшелігі болады.

Есептеме саясаты-банкте өткізілетін операция

ның нақты тізбелік есеп тәсілдерін ұсынады.

Ол банктегі бухгалтерлік есептің барлық бөлімшелерінде

бухгалтерлік өткізбелерімен алғашқы

құжатты дұрыс безендірудіқамтуы тиіс.

Екінші деңгейлі банктерде келесідей құрлымдық

бөлімшелер болуы тиіс:фронт офис және бэк офис.

Фронт офис-банктік серіктестіктермен клиенттің

келім шарт, контракт жүргізумен айналысатын бөлім.

Бэк офис-орындалған операцияларды тіркеумен айналысатын яғни

орындалған операцияларға аналитикалық есеп жүргізу.

44 сурак. Алдын ала және кейінгі толем тәртібіндегітауарлы және тауардан тыс операциялар толем боинша тапсырмалармен есеп айырысу. Алдыңғы және кейінгі төлем тәртібімен тауарлы және тауарлы емес операциялар бойынша төлем тапсырмасын есептесу есебі.

Төлем құжаты ақшы жөнелтушінің қызмет көрсетуші банкке, тапсырмада көрсетілген соманы, оның ақшасын бенефициар есебіне аудару туралы берген тапсырмасы. Аударымды жүзеге асыру үшін жөнелтуші өзіне қызмет көрсетуші банкке бекітілген үлгідегі төлем тапсырмасын ұсынады. Жөнелтушінің төлем құжатын орындаудағы банк міндеттемесі төлем құжатының акцепті деп аталады. Акцепт кезінде алушы банкке жөнелтушінің банктік шотынан төлем тапсырмасында көрсетілген мөлшерде, сондай-ақ оны орындаумен байланыстарады шығындар үшін ақша алу құқы беріледі. Акцептелген төлем құжаты бойынша төлем келесі тәртіппен жүргізіледі: жөнелтуші өзі мен алушы банк арасында жасалған келісімге сәйкес, акцептелген төлем тапсырмасының сомасына алушы банкке төлем жүргізуге және санкцияланған төлем тапсырмасын іздестіруге немесе орындауға байланысты шығындарды қалпына келтіруге міндетті.

45 сурак Толемді талап ету – тапсырма бойынша есептеу, кужат айналымы, есебі, бакылау. Төлемді талап ету – тапсырма бойынша есептесу, құжат айналымы, есебі және бақылау.

Төлем талап-тапсырмасы – қызмет көрсетуші банкке жолданған есеп айырысу және тиеу құжаттары негізінде жеткізілген өнім, орындалған жұмыс, көрсетілген қызмет келісімі бойынша құнын төлеу туралы бенефициардың жөнелтушіге талабы. Төлем талап-тапсырмасын бенефициар бланкке жазып бенефициар банкіне немесе жөнелтуші банкке тізіліммен (реестр) бірге 4 данада ұсынады, егер төлем электронды жолмен жүзеге асырылса, 2 данада. Инкассалаушы банк міндеттемесі төлем талап-тапсырмасын инкассаға алумен байланысты, бенефициармен жасалған келісім немесе қолданыстағы заңдылық негізінде пайда болады. Төлем талап-тапсырмасы тек жөнелтуші шотында ақша болған жағдайда ғана қабылданады.