Аржылық инвестиция

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет

Қаржылық инвестиция ― бұл субъектінің табыс алу мақсатында пайдаланатын активі, инвестицияланған капиталдың өсімі немесе алынатын басқа да олжалар. Сондай-­ақ, қаржылықинвестицияға пайдаланбай тұрған жылжымайтын мүліктер де жатады. Қаржылық инвестицияның бір түрі болып бағалы қағаздар да саналады. Барлық бағалы (құнды) қағаздар екі топқа бөлінеді ― ақшалай және күрделі болып. Ақшалай бағалы қағаздарды алған кезде ақшалай қарыздарды алғандағыдай етіп рәсімделеді. Бұл борыштық құнды қағаздар. Оларға:вексельдер, депозиттер және жинақ сертификаттар және т.б. жатады. Осы бағалы қағаздар бойынша табыс бір мәртелік сипатқа ие болады және олар өзінің номиналдық (атаулы) құнынан төмен бағаға сатып алудың есебінен қалыптасады. Ақшалай бағалы қағаздар, әдетте, қысқа мерзімге (бір жылдан аспайтын уақытқа) беріледі.

Капиталды бағалы қағаздар кәсіпорынды дамыту үшін, оның капиталын (қорын) құрастыру немесе ұлғайту мақсатында шығарылады. Инвестициялар деп өнеркәсіптің, құрылыстың, ауыл шаруашылығының және экономиканың басқа да салаларының кәсіпорындарына капитал түрінде салынып, жұмсалатын шығындардың жиынтығын айтамыз. Инвестициялық қызметтің мақсаты ― түпкі нәтижесінде кәсіпкерліктен табыс немесе пайыз алу болып табылады.

Жіктелуі

Инвестицияны мына топтарға жіктеуге болады:

1. Жұмсау мерзімі бойынша:Қысқа мерзімді; Ұзақ мерзімді: Мерзімсіз.

2. Тағайындалуы бойынша: Қаржылық; Нақты.

4. Болу формасы бойынша: Құжаттық; Құжатсыз.

5. Ұлттық тегі бойынша: Отандық; Шетелдік.

6. Қолдану түрі бойынша:Инвестициялық (капиталдық); Инвестициялық емес.

7. Иемдену қатары бойынша:Жеке; Жалпы.

8. Шығарылым формасы бойынша:Эмиссиондық; Эмиссиондық емес.

9. Меншік формасы бойынша: Мемлекеттік; Корпоративтік.

10. Айналыс сипаты бойынша: Нарықтық; Нарықтық емес.

11. Тәуекелділік деңгейі бойынша: Аз тәуекелділікпен; Мүмкін үлкен тәуекелділікпен.

Тәуекелділік түрлерін мынаған бөлуге болады:

Капиталды тәуекелдік – бұл барлық жұмсалымға арналған жалпы тәуекелділік, инвестор өзінің инвестициясын ысырапсыз қайтара алмайтын, толық босатып ала алмайтын тәуекелдік;

Уақытша тәуекелдік – міндетті түрде ысырапқа ұшырататын қолайсыз уақыттағы инвестицияны сату және сатып алуға байланысты тәуекелділік;

Заңдық өзгерістер тәуекелділігі – шығын мен ысырапқа ұрындыруы мүмкін тәуекелділік;

Өтімділік тәуекелділігі – инвестицияны өтізу барысындағы болуы мүмкін ысырапқа ұрындыратын тәуекелділік;

Нарықтық тәуекелділік – нарықтың жалпы құлдырауымен байланысты инвестиция құнының төмендеуінен ысырапқа ұрындыратын тәуекелдік;

Кредиттік және іскерлік тәуекелдік – борыштық құнды қағаздар шығарушы негізгі қарыз сомасын немесе сол бойынша сыйақы төлеуге жағдайын болдырмайтын тәуекелділік.

Проценттік тәекелділік – нарықтағы проценттік мөлшерлеменің өзгеруіне байланысты инвесторға ысырап әкелуі мүмкін тәуекелдік;

Валюталық тәуекелдік – шетелдік валютадағы инвестициямен байланысты тәуекелдік.

12. Қолма-қол табыс бойынша:Табыстық;Табыссыз.

13. Қаражатты жұмсау формасы бойынша:Борыштық – құнды қағаздардағы немесе міндеттердегі инвестиция;Иелі үлестік – нарықты субъектінің капиталындағы үлестер немесе уақытша шектеулермен байланысы жоқ мүліктегі үлес; Жеке жобалар.

14. Экономикалық мәні бойынша:Мүліктік;Міндеттік.

15. Халықаралық және отандық стандарт бойынша бухгалтерлік есепте инвестиция мыналарға бөлінеді: 1Қаржылық (БЕС 8 «Қаржылық инвестиция есебі» және оған әдістемелік ұсыныс);2 Еншілес, тәуелді және бірігіп бақылау арқылы шаруашылық субъектісіндегі инвестиция (БЕС 13, БЕС 14, БЕС 15 және оған әдістемелік ұсыныс).

Табыс көзі-Инвестицияның көзі болып жаңадан қалыптасқан (құрылған) күн немесе таза табыстың жинақталған бөлігі саналады. Кәсіпкерлер (кәсіпорындар) оны өзінің табысының (таратылған) қаражаттарының есебінен жұмылдырады. Негізгі капиталды жаңартуға арналған инвестиция көзі болып кәсіпорынның меншігінде қалған табысы саналады. Бағалы қағаздардың көп түрлілігі инвестицияны жіктеудің көптеген критерийлердің алдын ала айқындайды.

Қаржылық инвестиция өзінің пайдалану мерзіміне қарай, қысқа және ұзақ мерзімді болшып бөлінеді.

Инвестиция өзінің алынған мақсаты бойынша: қаржылық және нақты болып бөлінеді.

Нақты инвестициялар ― бұл кәсіпорынның негізгі капиталын және материалдық­өндірістік қорын өсіруге салынатын салымдар.

[Бағалы қағаздар Бағалы қағаздар құқығы бойынша кімге жататындығы туралы белгілерін куіәләндыру үшін олар былайша бөлінеді:

бағалы қағазды ұсынушыға ― құқықтарын орындау үшін, бірақ олардың иелерін теңестіруді талап етпейді, ұстаушылардың атына тіркеу жасалынбайды. Ұсынушы бағалы қағазды куәландыратын құқығын басқа адамға қарапайым жолмен қолына береді.

атаулы бағалы қағаздар ― белгілі бір адамның атына жазылады. Бағалы қағаздарда куәландырылған құқықтары ондағы қойылған талапты жеңілдету үшін белгіленген тәртіппен басқа тұлғаға беріледі. Атаулы бағалы қағаздар бойынша құқық беретін адам соған сәйкес келетін талаптардың орындалуы емес, ондағы тиесілі талаптың заңды еместігіне жауап береді.

ордерлік бағалы қағаздар ― ол ең алғашында иемденушінің атына немесе оның бұйрығы бойынша жазылады. Бұл онда көрсетілген құқықтар қағазға түсірілген тәртіпке байланысты ауыспалылығын сақтайтындай етіп ― индоссаментке жазып береді. Индоссамент өзінде құқықтың болғанына ғана емес, сонымен бірге, оның жүзеге асуына да жауап береді. Бағалы қағаздардан алынатын табысқа қатысты оларды борыштық және инвестициялық деп бөлуге болады.

Борыштық бағалы қағаздар

Борыштық бағалы қағаздар пайыздары төлеуді және негізгі қарыздың негізгі сомасын графикке сәйкес жабуды эмитент өз міндетіне алады. Бұл кімнің эмитенті екендігіне қарамастан, оған барлық облигациялар, вексельдер жатады.

Инвестициялық бағалы қағаздар эмитент активтерінің бір бөлігін иемденуге құқық береді, оларға эмитенттерінің бардық типтеріндегі акциялары тұтастай жатады.

Бағалы қағаздар эмитенттік сипаты бойынша: мемлекеттік (Үкімет пен Ұлттық Банктің борышкерлік міндеттемелері), муниципалдық (жергілікті атқару органдарының борышкерлік міндеттемелері) және кооперативтік (шаруашылық жүргізуші субъктілердің жарғылық капиталын қалыптастыру немесе қаржылық­шаруашылық қызметін жүргізу үшін қажетті қаражатты тарту мақсатымен қолданыстағы заңға сәйкес шығарылатын) болып бөлінеді.

Мәмілеге байланысты шығарылатын бағалы қағаздар: фондылық (акцтялар, облигацтялар) және саудалық (коммерцтялық вексельдер, чектер, коносаменттер, кепілдік міндеттемелер және т.б.) болып бөлінеді.

Фондылық бағалы қағаздар

Фондылық бағалы қағаздар көптеп шығарылуымен (эмиссиясымен) ерекшеленеді және олар қор биржаларында айналысқа түседі.

Саудалық бағалы қағаздар

Саудалық бағалы қағаздар коммерцтялық бағытқа ие: олар негізінен сауда операциялары бойынша есеп айырысуға және тауарларды орын алмастыру процесіне қызмет көрсетуге арналған.

Бағалы қағаздар әрекет ететін орны бойынша ақша нарығының бағалы қағаздары және капиталдық бағалы қағаздары болып бөлінеді.

]Инвестициялық қоржынЕгер инвестор әр тараптандыру (диверсификациялау) принципін ұстанатын болса, онда ол инвестициялық портфель деп аталатын бағалы қағаздардың жиынтығымен байланысты болады. Қоржындық (портфелдік) инвестициялаудың объектілері ретінде әртүрлі бағалы қағаздар: акциялар, облигациялар, бағалы қағаздардың шартты түрлері әрекет етеді. Қоржынның бір бөлігі ақша түрінде ұсынылуы мүмкін. Инвестор инвестицтялық мақсатына тәуелді белгілі бір типтерді қалыптастырады. Келесі типтерін бөліп көрсету қабылданған: бірінші тип ― өсім қоржыны, екінші тип ― табыс қоржыны.

]Инвестициялардың мақсаты:жаңа технологияларды, алдыңғы қатарлы техниканы және ноу-хауды енгізу;ішкі нарықты жоғары сапалы тауарлармен толтыру және қолайлы қызмет көрсету;

отандық тауар өндірушілерді мемлекеттік қолдау және ынталандыру;

экспортқа бағытталған және импортты алмастырушы өндірістерді дамыту;

Қазақстан Республикасының шикізат көздерін тиімді және кешенді пайдалану;

қазіргі заманғы менеджмент пен маркетингтің әдістерін енгізу, жаңа жұмыс орындарын құру;

жергілікті мамандардың үздіксіз оқу жүйесін енгізу, олардың біліктілік деңгейін көтеру;

өндірістің жедел дамуын қамтамасыз ету;

қоршаған табиғат ортасын жақсарту болып табылады.

]Шетелдік инвестиция

Қазақстан Республикасының экономикасын көтеруде және оны одан әрі дамытуда шетелдік инвесторлардың атқарар ролі зор. Шетелдік инвестициялар-ға табыс алу мақсатында кәсіпкерлік қызметтің объектілеріне инвесторлар салып отырған мүліктік құндылықтар және оған қоса олардың құқықтары, яғни интеллектуалдық меншік құқығы да кіреді.

Шетелдік инвестициялар Қазақстан Республикасының заңды тұлғаларының жарғылық капииалына қатыса отырып, ондағы қабылданатын шешімдерге өз үлестерін және құқықтарын қорғауына болады.

Шетелдік инвесторлар заңға қайшы келмейтін кез келген қызметпен, атап айтқанда: бірлескен кәсіпорындарды құруға және олардың шетелдік филиалдарын ашуға, мүліктік құқын сатып алуға, қарыз, несие беруге т.б. қызметтермен шұғылдануына болады.

Шетелдік инвесторлар өздерінің қызметінен алған табысын өз қалаулары бойынша пайдалануға құқылы, Қазақстан аймағында қайта қаржыландыру үшін, тауарлар алуға және басқа да мақсаттар үшін, яғни Қазақстан Республикасының заңдарында тыйым салынбаған кез келген қызметпен айналысуына болады

3. Долгосрочные инвестиции.Долгосрочные инвестиции, состоят из ценных бумаг других компаний, приобретенных с целью обеспечения постоянного источника дохода для инвестора. Они не включают в себя ценные бумаги, приобретаемые для краткосрочных операций, в связи с тем, что установленный срок погашения их составляет период менее одного года. Довольно часто долгосрочные инвестиции занимают промежуток времени 3-5 лет. Обычно долгосрочные инвестиции делят на финансовые и реальные долгосрочные инвестиции. Финансовые долгосрочные инвестиции — это финансовые вложения в ценные бумаги или другие финансовые инструменты на период более одного года. Реальные долгосрочные инвестиции — это финансовые вложения в сам бизнес, т.е. в здания, в оборудование, в землю… В основном, инвесторы, делающие финансовые вложения в долгосрочные инвестиции предпочитают небольшой, но стабильный и постоянный доход. Долгосрочные инвестиции не дают краткосрочной прибыли. Установить эффективность долгосрочных инвестиций в акции с позиции сегодняшнего дня весьма затруднительно. Очень упрощенно, конечно, это можно сделать. Определяется уровень недооценки обращающихся фондовых активов на основе сопоставления расчетной и рыночной стоимости. В качестве расчетной стоимости может быть принята ликвидационная стоимость акций. Прирост балансовой стоимости долгосрочных инвестиций, возникающий при переоценке инвестиций, следует относить на счет капитала как увеличение стоимости инвестиций в результате переоценки. Переоценка долгосрочных инвестиций применяется для определения их рыночной стоимости. Затраты на создание, увеличение размеров, а тж. приобретение внеоборотных активов длительного (свыше одного года) пользования, не предназначенных для продажи, за исключением долгосрочных финансовых вложений в государственные ценные бумаги и уставные капиталы других организаций. Д.и. связаны: с осуществлением капитального строительства и форме нового строительства, а тж. реконструкции, расширения и технического перевооружения действующих предприятий и объектов непроизводственной сферы; с приобретением зданий, сооружений, оборудования, транспортных средств и других отдельных объектов (или их частей) основных средств; с приобретением земельных участков и объектов природопользования; с приобретением и созданием активов нематериального характера (патентов, лицензий, программных продуктов, прав пользования земельными участками, природными ресурсами, результатами НИОКР и т.п.).

4. Инвестициялық қызметті мемл реттеу.Инвестициялық қызмет - «Заңды тұлғалардың, азаматтардың және мемлекеттің инвестицияларды жүзеге асыру жөніндегі практикалық іс-әрекеттердің жиынтығы» болып табылады. Олар төмендегідей сфераларда жүзеге асырылады:

· Күрделі инвестиция;

· Инвестициялық сфера;

· Қаржы капиталын пайдалану сферасы;

· Қозғалатын және қозғалмайтын мүлік нарығында мүліктік құқықтарды жүзеге асыру сферасы.

Инвестициялар әр түрлі меншік түрлеріндегі кәсіпорындардың айналым активтерінде де жұмсалады. Кәсіпорындардың айналым активтері өндіріс сферасындағы,айналым сферасындағы айналым қорларынан тұрады.

Инвестиция туралы шешім қабылдаудағы негізгі мәселе –инвестициялық жобаларды объективті бағалау. Жобаларды бағалау оңай шаруа емес,себебі сөз жалпы экономикалық мақсаттарға қол жеткізу үшін мемлекет деңгейінде жүргізілетін жобалар туралы болып отыр. Инвестициялық жобалардың тиімділігін бағалауға таза ағымдағы құн, рентабельділік,ішкі табыстылық,өтелу мерзімі сияқты көрсеткіштерді есептеумен қатар,ақшаның қазіргі және келешек кезеңдегі құнының айырмасын да анықтау керек. Қазақствнда соңғы 10 жылда күрделі құрылысқа жұмсалған инвестициялардың жалпы көлемінде мемлекеттік кәсіпорындар мен ұйымдардың үлесі өте азайған, керісінше мемлекеттік емес кәсіпорындар мен ұйымдардың үлесі жоғарылаған. Бұндай жағдайдың қалыптасуына, әрине, жекешелендіру нәтижесінде көптеген мемлекттік емес кәсіпорындар мен ұйымдардың жеке меншікке өткендігі себеп болып отыр.

Отандық және шетелдік инвесторлар үшін инвестициялық қызметті тартудың негізгі қағидаларының тұрақты болуы өте маңызды.Олардың арасында инвестициялық қызметтің экономикалық және әлеуметтік қағидасы басшылыққа алу – яғни инвестициялық жобаның жоғары рентабельділігімен,тікелей инвестициялар мен инвестициялық несие берудің қолайлы жағдайларымен ,жоғары бәсекелестігімен ерекшеленуі.

Шетел инвестицияларды тартудың тағы бір негізгі қағидасы –ол келісілген істің екі жаққа да пайдалы болуы. Халықарлық тәжірибеде көрсеткендей,біржақты табыс алуды қуалау тек елдер арасындағы инвестициялық қарым-қатынасты қиындатады,нәтижесінде екі жақта ұтылып қалуы мүмкін мемлекеттің инвестициялық қызметінің негізігі бағыттары төмендегідей болғаны жөн:

· Шетел инвесторларына кепілдік беретін сақтандырушылық құқықтық,қаржылық механизмдердің жетілдірілуі;

· Олардың инвестициялық келісімдерде көрсетілген міндеттемелерін толық орындауын бақылау;

· Басыңқы салалар мен аймақтарды артықшылықпен дамыту үшін инвестицияларды тартудың әр түрлі әдістері мен жолдарын кеңінен қолдану;

· Отандық және шетелдік инвесторлардың импортты алмастыратын өнімді дайындаушы өндірістерге, экспорттық әлеуетті жоғарлатуға қаржы жұмсауын ынталандыратын механизмдерді әзірлеу және іс жүзінде қолдану;

· Басыңқы салалардың, әлеуметтік және экономикалық жағынан артта қалған аудандардың дамуына қаржы жасайтын инвесторларға жеңілдетілген салық тәртібін орнату, несие беру;

· Экономиканың аграрлық және инфрақұрылымдық салаларына қаржы жұмсайтын заңды және жеке тұлғаларға материалдық-техникалық, қаржы-бюджеттік, салықтық, несиелік қолдау [14. 3б].

Жоғарыда айтылған мемлекеттің инвестициялық қызметінің бағыттары тек негізгі болып саналады, олардың нақты құрамы экономика дамуының тиісті кезеңіне сәйкес жүргізілетін мемлекеттің экономикалық саясатына байланысты анықталады.

Государственное регулирование инвестиционной деятельности осуществляется органами государственной власти РФ и субъектов РФ в соответствии с ФЗ «Об инвестиционной деятельности в РФ, осуществляемой в форме капитальных вложений». В главе III данного Закона раскрываются формы и методы государственного регулирования, порядок принятия решения, а также проведения экспертизы инвестиционных проектов.
В соответствии с Законом государственное регулирование включает:

1. регулирование условий инвестиционной деятельности (косвенное регулирование);
2. прямое участие государства в инвестиционной деятельности.

Косвенное регулирование включает разнообразные методы и рычаги воздействия, стимулирующие развитие инвестиционной деятельности, а именно: налоговую, амортизационную политику, защиту интересов инвесторов и другие меры экономического воздействия. Его задачей является создание благоприятных условий для развития инвестиционной деятельности, осуществляемой в форме капитальных вложений, путем:

1. совершенствования системы налогов, механизма начисления амортизации и использования амортизационных отчислений;
2. установления субъектам инвестиционной деятельности специальных налоговых режимов;
3. защиты интересов инвесторов;
4. предоставления субъектам инвестиционной деятельности льготных условий пользования землей и др. природными ресурсами, не противоречащих законодательству РФ;
5. расширения использования средств населения и иных внебюджетных источников финансирования жилищного строительства;
6. создание и развитие сети информационно-аналитических центров, осуществляющих регулярное проведение рейтингов;
7. принятие антимонопольных мер;
8. расширение возможностей использования залогов при осуществлении кредитования;
9. развития финансового лизинга в Российской Федерации;
10. проведение переоценки основных фондов в соответствии с темпами инфляции;
11. создание возможностей формирования субъектами инвестиционной деятельности собственных инвестиционных фондов.

Прямое участие государства в инвестиционной деятельности заключается в осуществлении за счет средств федерального бюджета и бюджетов субъектов РФ капитальных вложений в соответствии с федеральными и региональными целевыми программами. Конкретными формами такого участия являются:

1. разработка, утверждение и финансирование инвестиционных проектов, осуществляемых Российской Федерацией совместно с иностранными государствами, а также проектов, финансируемых за счет федерального бюджета и бюджетов субъектов РФ;
2. формирование перечня строек и объектов технического перевооружения для федеральных государственных нужд и финансирования их за счет средств федерального бюджета;
3. предоставление государственных гарантий на конкурсной основе за счет средств федерального бюджета и бюджетов субъектов РФ;
4. размещение средств федерального бюджета и средств бюджетов РФ на конкурсной основе на условиях срочности, платности, возвратности;
5. закрепление в государственной собственности части акций создаваемых акционерных обществ;
6. проведение экспертизы инвестиционных проектов в соответствии с законодательством РФ;
7. защита российских организаций от поставок морально устаревших и материалоемких, энергоемких и не наукоемких технологий, оборудования, материалов;
8. разработка и утверждение стандартов, и осуществление контроля за их соблюдением;
9. вовлечение в инвестиционный процесс временно приостановленных и законсервированных строек и объектов, находящихся в государственной собственности;
10. предоставление концессий российским и иностранным инвесторам по итогам торгов в соответствии с законодательством РФ.

Қазақстандағы «Тікелей инвестицияларды мемлекеттік қолдау туралы» заң (28 ақпан 1997ж) қабылданған. Онда инвестицияның қызметі –инвестицияларды жүзеге асыру процесімен байланысты кәсіпкерлік қызмет деп көрсетілген.Тікелей инвестицияларды мемлекеттік қолдау ең алдымен кемсілерден тұрады:

1. -инвестициялық қызметті қамтамасыз етудің заң шығарушы кепілдері;

2. -жеңілдіктері мен артықшылықтары жүйесін белгілеу;

3. -Қазақстан Республикасының мүддесін инвесторлар алдында көрсетуге өкілетті, біріңғай мемлекеттік органның болуы.Заңда тікелей инвестицияларды мемлекеттік қолдаудың мақсаттары мен міндеттері белгіленген.