Зерттеу объектісінің мінездемесі.

Практикалық бөлімді зерттеудің мақсаты: алынған негіздегі қорытынды бойынша ІІБ қызметкерлерінің экстремалды жағдайдағы ресурстық күй ерекшеліктерін көрсету.

Тапсырмалар:

1. Семантикалық диференция және сұхбат әдісінің негізінде берілген ж инақтар үшін әдістемелерді өңдеу.

2. Қолданылатын әдістер және әдістемелер адекваттылығын жүзеге асыру.

3. Өңделген әдістемелерді қолдана отырып,зерттеу өткізу.

4. Берілгендерге статистикалық өңдеу өткізу.

5. ІІБ қызметкерлердің экстремальды жағдайдағы ресурстардың күйінің ерекшеліктерін суреттеу.

Жоспарлау :

Ресурсық жағдайлардың ерекшеліктері бұл жағдайлардың мінездемесін ауызша суреттеп санаудюа мына ерекшеліктерді ұсынуды жоспарлайды. Қаншалықты зерттеуге қатысушылар әртүрлі қызметтегі ІІБ қызметкерлері болып табылады.

Біздің зерттеуіміздегі әрбір зерттеуші респондент болып табылады, сонымен қатар, ұсынылған әдістемені сем антикалық дифференция типі бойынша толықтырады.

Бұл жұмыс 35 адамнан тұратын зерттелушімен өткізіледі. Бірінші кезеңде зерттелушімен сұхбат алады. «Психикалық жеке тұлғаның индивидуалды ерекшеліктерін тығыз байланыстырады.. Бұл деректі есепке ала келе біз респонденттің ойынан осы әдіс арқылы, яғни, сұхбат өткізу арқылы хабардар боламыз. Бізді қызықтыратын ақпарат алу қажет, сондықтан да жобаға сай сұрақтарды өңдеу қажет. Экстремальды жағдайдағы мінездеменің күйін айөқындау үшін,бізге зерттелушіні осы жағдайда «жүктеу» қажет. Баяндама өлшемі бойынша зерттелушіге оқиғалы жағдайдағы өзінің сезімін,уайымдауынкүй-жағдайын сипаттауды ұсынамыз. Біз зерттелушіні бпаяндаудың қатты құрылымын емес, экстремальды жағдайғдағы және адамның сол жағдайда болуындағы болжамдарын дамытуды түсіндіреміз. Бұл ашылған сұрақтарды қолдануда иә-жоқ жауаптар емес, ашық жауаптар беру қажет. Сұхбатқа сәйкес жоспарды №1 қосымшадан қарастырамыз.

Сұхбаттан алынғандарды берілген сапалы анализ әдісі (контент – анализ нұсқауының бір түрі) бойынша өңдеу. Дәл осы « сапалы анализ жаңа модельді қалыптастыру мақсатында респондент логикасына үлгі құруды рұқсат етіп, материалды маңызды мінездемесін беруді зерттейді» [38.93-109 б]. Сапалы кезеңді зерттеу саны компонентінде ( біздің жағдайымыздай) сенімділікті күшейтеді. Бұл екі кезең жолында ауыспалы валидизация заты ретінде қажет [39.59 б]. Майерс [1998] пікірінше, сапалы кезең жолы феноменнің үйретуіндегі мынадай аспектісі,қатысушының көзқарасын түсіндіруін сандық зерттеудегі берілген квантификация нәтижесінде контент ерекшеліктерін ашады. Тағы бір қажетті сапалы кезең ақпараттың дискретті мінездемесімен, мақсатқа жетудегі түсінікті игереді. Сонымен, сұқбат қорытындысы ресурстық мінездеменің мазмұнын суреттеу мақсатында қолданылып жоспарланады. Сұхбат процессінде зерттелуші өзін екінші кезеңдегі экстремальды жағдай жұмысындағы есті қалпына келтіреді.

Жұмыстың екінші кезеңінде біз берілген жинақ бойынша зерттелушіге семантикалық дифференция негізіндегі әдістерді өңдеуді ұсынамыз.

Психосемантикалық подход біздің таңдауымыздағы зерттеу үшін кездейсоқтық емес. Біздің таңдауда негізделген мақсат тарихқа жүгінеміз. Семантикалық дифференция әдісі 1955 жылы Ч.Осгудтың және американдық топтардың жүргізуінде коннототивті мағынасы ұсынылды. Егер біз сұхбаттан зерттелушіні экстремалды жағдайдағы танымдық күйін алсақ, онда семантикалық дифференция әдісі зерттелушіні бұл жағдайда танымдық қарым-қатынастың тууына әкеледі. Екі әдістің үйлесімділігі бізге «көлемді» ІІБ қызметкерлерінің экстремальды жағдайда ресурстық күйінің ерекшеліктерін максималды анық мүмкіндіктерін тудырады.

Кеңестік психологиядағы ыдыратылмаған жекелік ммән және аффективті баяу коннототивті мағына анологына жақын [40.304 б]. Бізді дәл осы жекелік мән және эмоционалды күй аспетісі қызықтырады. Семантикалық дифференция әдісі аз мөлшерде бұрмалауға әкеледі. Зерттелушінің имплицитті семантикалық теориясын біз адамның экстремальды жағдайдағы күйінен білеміз.

Біздің өңдеген әдісіміз 11 объект және 21 дескриптордан тұрады. Объекттері түрлі рөлдік позицияларда ұсынылған. Олар шартты 3 блокқа бөлінеді. Жекелік блок мынадай объектіні: « мен экстремальды жағдайға дейін», «мен экстремальды жағдайда», «мен болашақта» дегенді қосады. Келесі төрт объект: «қорқақ», «ұшқалақ», «жаңылушы» және «өте кернеулі» проблемді блокқа қосады. Үшінші блок – ресурстық: «өзінің жағдайын иемденетін» , «тапсырманы жақсы орындпайтын» , «өзінің бар ресурстарын мобильдейтін». Бағаланып отырған барлық объектілер зерттелушінің ІІБ қызметкерлерінің экстремальды жағдайдағы күйінің толық көрінісін құру жиынтығында күтіледі.

Бірінші және екінші бағалаудағы мамандандырылған объектілер. Мамандандыру зерттеушінің жалпы терминдерді және адамның күйін бағалауды түсіндірудегі абстактілі мақсат экстремальды жағдайды бақылауда қолданылады. Біз абстрактілісіз қияли объектіні емес, адамның шынайы күйінің бағасын алуға үміттенеміз.

Дискриптор сапасы ретінде біз орыстың халықтық мақал және мәтелдерді қолданамыз - «Жеңіс қамқорлықты сүйеді». Мақал мәтелдердің тізімі бізге ІІБ қызметіндегі 9 қызметкердің есебінен қалыптаст: олардың кейбіреулері бізге ұсынылған тізімді қолдады, ал басқалары оны толықтырды. Осы үлгімен біз 21 мақал –мәтелдерден тұратын тізімді алдық. Оның метофорасы бізге дескриптор ретінде қолданылды. Әрбір метофора – бұл тереңдетілген модель М. Блэк [1990]. Балли [1961] пікірнше фразеологиялық бірлікте элементтердің толық ұқсастылығы; әрбір сөздің мағынасын бөлу – яғни, оның түсінігімен идеясын бірге көрсету қарастырылады. Бұл бір сөз психологиялық, бір лексикалық бірлік. Осыған ұқсас ойды О. Есперсен [1958] фразеологизмді тілдік формула деп атады. Сонымен , тұтас құрылымды құрушы фразеологияның элементтері және тұтас мағына жиынтығын құрады.

Фразеологияның келесі ерекшелігі «метофоралық үлгілі мінездеме абстрактыдан нақтыға өтетін іс-әрекеттің тілдік емес рефлексия формасындағы фрозеологизм болып табылады. Олар сезімдердің вербальды эмоционалды бағасы, эмоционалды әсері адамның нақты және ашық мінездемелері және одан әрі «психологтардың әртүрлі этнографиялық және мәдениеттілік мтериалдарға айналуы. [41.289 б]

Берілген фрозеологизмдер қаншалықты кей жағдайларда суреттеуді бастауыштар болып табылса, рөлдік позиция өз алдына мәндік, үлгі ,пікірлердің құрылу типін: менің экстремальды жағдайдағы күйіме «тыныш жүрсен – тыныш барасын», мәтелі үйлеседі, сондықтан да бұл жағдай менің өзіме тән қауыпсіздік күйімді көрсетеді.

Зерттелушінің тапсырған біршама әдістерінің бланкасында семантикалық дифференция типі бойынша №3 қосымшада орнаттық.

Берілген семантикалық дифференция әдісі бойынша келесідей статистикалық өңдеу әдістерін жоспарлады: факторлық анализ және корреляционды анализ. Фактордың анализ нәтижесі бізге қажетті экстремальды жағдай күйіндегі маңызды мінездемелерді көрсетуге келіседі. Бұл модель болашақта ресурстық күй модельін құру үшін негіз болып табылады.

Корреляционды анализ нәтижесі барлық объектінің арасындағы өзара тәуелділікті қайтарады, біздің ұсынысымыз бойынша бұл тәуелділіктегі анализ қорытындысы ІІБ-ң қызметкерлерінің экстремальды жағдайдағы ресурстық күй қажеттіліктерінің көрінісін толықтырады.

Осы үлгіде, статистикалық әдістер бізге ІІБ қызметкерлері экстремальды жағдайдағы ресурстық күй қажеттілігінің негізін көрсету үшін, ал сапалы контент – анализ оқылып отырған күйдің мазмұнының мінездемесін тереңдетуге және нақтылауға негіз береді.