Кпе карциномасының клиника-морфологиялық классификациясы

(А.М.Струков, 1956 жыл)

Дамыған орынына қарай:

1) түбірлік (орталыќ, центрлік) карцинома. Түпкі, бµліктік немесе сегменттік бронхыныњ бастапќы бµлімінен µнеді; 2) шеттік (перифериялық) карцинома. Сегменттік бронхылардың шеткі бµлімі мен оның ±саќ тарамдарынан жєне альвеолалыќ эпителийден µнеді; 3) аралас (кµлемді, үлкен) карцинома.

¤су сипатына ќарай:

1) экзофиттік (эндобронхылық) карцинома; 2)эндофиттік (экзобронхылыќ, перибронхылыќ) карцинома.

Макроскопиялыќ бейнесіне ќарай:

1) түйметєрізді; 2) полипті (бүртікті); 3) эндобронхылық диффузды; 4) түйінді; 5) тармақты; 6) түйін-тармақты.

Микроскопиялыќ түрлері:

1) жалпақклеткалы (эпидермоидтық) карцинома; 2)аденокарцинома; З) жетілмеген анаплазиялық карцинома: ±сақклеткалы, ірі клеткалы клеткалы; 4) безді-жалпақклеткалы карцинома; 5) бронхылар безінің карциномасы: аденоидты-кисталы, мукоэпидермоидтық.

Сµйтіп, әдетте үйымалы-геморрагиялы немесе геморрагиялы плевритті өрістетеді. Түбірлік карциноманың гистологиялық бейнесі көбінесе жалпақклеткалы, анда-санда безді (аденокарцинома) немесе жетілмеген карциномадан қалыптасады.

Шеттік карциноманыњ үлесіне өкпе карциномасының 50—55%-ы тиеді. Ол сегменттік бронхының шеткі бөлігінің, оның ±сақ тарамдары мен бронхиолалардың кілегейлі қабықшасынан басталады. Перифериялыќ карцинома экспансиялы түрде, баяу µсіп, ±лғая келе 5—7 см жетеді. Карциноманың б±л түрі бірден плевраға (плеврит) немесе түбірлік және сегменттік бронхыларѓа жайылап, оларды қыса қоймайды, сондықтан бронхылардың кәріздік єрекеті б±зылып, компрессиялық немесе обтурациялық ателектаз қалыптасқанша білінбейді. Ол єдетте науқас адамды басќа ауруына байланысты зерттегенде, кездейсоқ қана анықталады. Карцинома көбінесе өкпенің тыртыќ жайлаған, плевраѓа жуық жерлерінде (туберкулез ошақтарын шектеген қабықтарда, беріштенген инфарктіде, т.с.с.) дамып, кейде плевраѓа жайылады. Плевра қалыңдап, кеуде ќуысына ±йымалы-геморрагиялы жалқық жиналып, µкпені қысып тастайды. Перифериялыќ карциноманың алғашқы клиникалық бейнесі кейде оныњ гематогендік метастаздарынан басталады. Шеттік карциноманыњ гистологиялыќ бейнесін аденокарцинома, кейде жалпақклеткалы немесе жетілмеген карциномалар қалыптастырады.

¤кпе карциномасының 2—5%-ы аралас (кµлемді, ‰лкен) карцинома. Ол әдетте өкпені немесе оның бір бөлігін түгел жайлайды. Оның ткані жұмсақ, ақшыл түсті, ыдырауға бейім. Б±л карциноманың бастау көзін анықтау мүмін емес. Көлемді карцинома көбіне жетілмеген немесе аденокарциномадан қ±рылады.

¤кпе карциномасының микроскопиялыќ бейнесі әртүрлі. Б±л жағдай оның даму тегінің (бронхының жамылғы немесе безді эпителийі, пневмоциттердің II түрі немесе эндокриндік клеткалар) әртүрлілігімен және ісіктің жетілу деңгейімен байланысты. Өкпенің жетілген карциномасы єдетте µзі µнген тканьніњ белгілерін саќтайды: аденокарцинома болса, шырыш бµліп, жалпаќклеткалы болса, кератин т‰зеді.

Жалпаќклеткалы (эпидермоидтыќ) карциноманыњ µте жетілген, шала жетілген жєне µте тµмен жетілген т‰рлері бар. ¤те жетілген карциноманыњ ќ±рамындаѓы клеткалардыњ біразы кератин т‰зіп, рак інжуін ќалыптырса (жалпаќклеткалы ќасањданѓан карцинома) орташа жетілген карциноманыњ клеткаларына митоз бен полиморфтылыќ тєн, кератин олардыњ кейбіреуінде ѓана болады, ал µте тµмен жетілген карциномада полиморфты, ядролары митозды клеткалар тіпті кµп, сондыќтан кератин бірен-саран клеткалардан ѓана ±шырасады.

¤кпедегі аденокарциноманыњ жетілу дењгейі де єрт‰рлі. ¤те жетілген аденокарциноманыњ клеткалары шырш т‰зіп, ацинустар, т‰тіктер немесе б‰ртікті ќ±рылымдар ќ±раса, орташа жетілген аденокарциноманыњ ќ±рамында безді-солидті ќ±рылым болып, митоз кµп ±шырасып, клеткаларыныњ біразы ѓана шырыш т‰зеді, ал µте тµмен жетілген аденокарцинома солидтыќ ќ±рылымдардан ќалыптасып, оныњ полигональді клеткалары ѓана шырыш бµледі. Аденокарциноманыњ ерекше т‰рі – бронхиола-альвеолалыќ карцинома.

¤кпеніњ жетілмеген карциномасы ±саќклеткалы не іріклеткалы. ¦саќлеткалы карцинома ядролары гиперхромды лимфоцит тәрізді ұсақ клеткалардан не сұлы пішінді клеткалардан қ±рылады. Бұл клеткалар табақшалар мен тізбектер түзеді. Кейде АКТГ, серотонин, кальцитонин және басқа да гормондар бөледі. Электронды микроскоппен ісік клеткаларының цитоплазмасынан нейросекретті түйіршіктерді көруге болады. Үсақклеткалы карциноманыњ біразы артериялық гипертония дамытады. Б±л деректер ±сақклеткалы (с±лыклеткалы) карциноманы ќатерлі апудомалар тобына жатќызуға мүмкіндік берді. Іріклеткалы карциноманыњ қ±рамына полиморфты ірі клеткалар мен көпядролы алып клеткалар кіреді. Бұл клеткалар шырыш түзе алмайды.

Өкпенің безді-жалпаќклеткалы карциномасы аралас карцинома деп те аталады, өйткені оның құрамына ісіктің екі гистологиялык түрі кіреді: аденокарцшома және жалпақклеткалы карцинома. Ал карцинома бронхылыќ бездерден өнсе, аденоидты-кисталы не мукоэпидермоидты қ±рылымдар түзеді; өте сирек кездеседі.

Өкпе карциномасының зардаптарына оның метастаздары мен өкпеде өрістеген қосымша процестер жатады. Метастаздар ісіктің өршіп, меңдегенін көрсетеді. ¤кпе карциномасына шалдыққандардың 70%-ында метастаздар байқалады. Олар лимфогендік немесе гематогендік жолмен жайылып, алдымен бронхылық және бифуркациялық лимфалық түйіндерді зақымдап, кейін мойындағы, т.б. жерлердегі түйіндерге өрістейді. Гематогендік метестаздар көбінесе бауырдан, мидан, сүйектерден (әсіресе омыртқалардан) және бүйрек үсті бездерінен табылады.

Түбірлік карцинома өз метастаздарын көбіне лимфогендік жолмен, ал шеттік карцинома гематогендік жолмен жаяды. Шеттік карциноманың көлемі кіші болады да, ±зақ уақыт білінбей µседі. Сондықтан оның алғашқы клиникалыќ белгілері гематогендік метастаздар арқылы ѓана байқалатыны жайлы жоғарыда айтылған.

Өкпеде дамитын екінші ретті өзгерістер. Түбірлік карцинома түпкі бронхыны бітеп, көбінеса ателектазѓа ±шыратады. Ісікте некроз дамып, қуыс қалыптасып, қан кетеді, кейде ісіктің ткані іріњдейді, басқа да процестер қосарланады.

Өкпе карциномасымен сырқаттар, єдетте, метастаздардың зардабынан, өкпеде дамыѓан екінші ретті процестерден немесе кахексиядан өледі.