Ызмет сферасының қазіргі экономикалық жағдайдағы мәні мен рөлі

Нарықтық экономиканы калыптастыру 3 сатыдан тұрады: өндіріс, экономика, нарық экономикасы.

Өндіріс - тауарлы шаруашылықтын пайда болуына байланысты нарық қалыптасады.

Экономика - өндірістен экономикаға ауысу. Айырбас еңбек өнімін тауарға айналдырып, ал айырбас өзін нарық жасайды.

Нарық экономикасы - өндіруші өз алдына нарық құра алмайды, нарық сатып алушылар болғанда ғана құрылады.

Нарық экономикасы – сұраныс пен ұсыныс арасындағы қатынаспен реттелетін тауарлар мен қызметтер айырбасының балансы мен шаруашылық есепке, кәсіпкерлік қызметке негізделген экономика.

Нарықтық инфрақұрылымның міндеті экономикалық құбылыстар мен процестерге ғылыми тұрғыдан талдау жасау, сөйтіп өндірістік қатынастардың мәнін ашу, басқалай көмекші жайлардан тазалау. Осындай талдаудың нәтижесі экономикалық категориялар болып табылады. Инфрақұрылым категориялар тарихи сипатта болады, яғни қоғамдық формацияның қалыптасуын, даму процесін анықтайды.

Экономикалық заңдар-адам қоғамы дамуының түрлі сатыларында өндіріс, бөлу, айырбас және материалдық игіліктерді тұтыну салаларындағы қатынастарды анықтап, оны басқарып отыратын заңдар.

Экономикалық заңдардың 2 түрі бар:

5) жалпылама заңдар;

6) ерекше заңдар

Адамдардың арасындағы қоғамдық-экономикалық қатынастар 2-ге бөлінеді:

5) ұйымды-экономикалық қатынастар;

6) әлеуметті-экономикалық қатынастар.

Адам қоғамы өзінің дамуында әртүрлі экономикалық жүйелерді қолданады. Олардың негізгі нарықтық инфрақұрылымның мәселелерді шешуде өз әдістері бар. Нарықтық инфрақұрылымның 4 формасы бар:

1.Дәстүрлік жүйе.

2.Әкімшілік-әміршілік немесе командалық жүйе.

3. Нарықтық экономика.

4. Аралас экономика.

Қазақстандағы нарықтық инфрақұрылымның даму кезендері: бастапқы кезең, жоспарлық даму кезеңі, нарықтық даму кезеңі.

Қазақстан Республикасының нарықтық қатынастарға көшуіне байланысты инфрақұрылымның мәні мен құрамын анықтауға қажеттілік пайда болды. Нарықтық бейімделуге байланысты инфрақұрылымның құрамын нарық типтеріне байланысты қарастырады.

Нарық инфрақұрылымының құрамын анықтау аз зерттелген және отандық экономикалық оқулықтарда ұсынылған мәселе болып табылады.
Көрсетілетін қызметтер сипатына байланысты көптеген экономистер нарық инфрақұрылымының құрамын әртүрлі тұрғыдан қарастырады. Бірақ оқулықтарда ұсынылған барлық көзқарастардың ішінен екеуіне ғана назар аударукерек:
- экономика салалары мен еңбек ету әрекетінің түріне байланысты;
- нарық түрлеріне байланысты.

Қазіргі жағдайда экономиканың өзінше қызмет ететін саласы бола отырып халыққа тұрмыстық қызмет көрсету ортақ мақсаттары бар бір типті сипаттағы кәсіпорындар мен ұйымдардың белгілі бір жиынтығы ретінде қызмет жасайды.

Сервис аясы экономикалық барлық салалары жұмысшыларының сапалық сипатына әсер етеді, олардың күш жігерін мамандандырылған функцияларға шоғырландыруға және еңбек ресурстарын өндірістік емес салаларда қолдану үшін босатуға мүмкіндік береді, яғни тек өзінің негізгі функцияларын орындап қана қоймай, сондай - ақ материалдық өндіріске де өз әсерін тигізеді. Ол өндірістік құралдарды мен тұтыну заттарының өндірісін дамытуға көмектесе отырып, материалды игіліктердің негізгі тұтынушылардың бірі болып табылады, ал материалдық өндірісте өз базасын таба отырып өзінің салаларын дамытуды жеделдетуге ынталы болып келеді. Екі саланың дамуының өзара байланысты үрдісінің жұмыс жасауы халықтың материалды және рухани игіліктерді үзіліссіз тұтынуымен негізделеді.