Ызмет көрсетудің арнайы формалары

Тұтынушыларға қызмет көрсету формалары: тұтынушыларға қызмет көрсетудің түрлерімен және әр түрлілігімен ерекшеленетін қабылдаулар. Тамақтандыру кәсіпорындарындағы қызмет көрсетудің формалары мен түрлері тағам қабылдау орындары мен тағамды тұтынушыларға жеткізу және қызмет көрсетушілердің қатысуына байланысты әр түрге бөлінеді.

Қызмет көрсету кәсіпорындарында қызмет көрсетудің негізгі формаларына:

· Ашық типті кәсіпорындарда өнімдерді тарату(мейрамханалар, барлар, асханалар, кафе және дәмханалар), сондай-ақ дайын өнім өндіретін кәсіпорындардағы асханалар мен оқыту орындарындағы асханалар;

· Жолаушыларға қызмет көрсету түрлері;

· Аспаздық өнімдерді аспаздық дүкендер арқылы тарату;

· Даяшының немесе барменнің үйде қызмет көрсетуі жатады.

Қызмет көрсету кәсіпорындарында қызмет көрсетудің келесі түрлері қолданылады:

· Өзіне өзі қызмет көрсету; Қызмет көрсетуді тездету үшін дәл осы әдіс қолданылады. Тұтынушылар өз еркілерімен сусындарды, салқын тағамдарды және ұн кондитерлік өнімдерін алады. Ал ыстық тағамдарды тартушылар жіберер алдында порциялап қоды.

· Барменнің немесе даяшының қызмет көрсетуі; Қызмет көрсетудің бұл түрі ыңғайлылықпен жайлылықты қамтамасыз ететін орындарда, яғни мейрамханаларда, барларда, кафелерде қолданылады. Мұдай кәсіпорындар тұтынушыларды тамақтандырып қана қоймай олардың демалуларынада жағдай жасайды.

· Комбинирленген әдіс; Қызмет корсетудің бұл түрінде жоғарыда көрсетілген екі әдісте қолданылады. Мысалы, күндіз кәсіпорын тұтынушылардың өзіне өзі қызмет көрсетуі әдісімен жұмыс істесе кешке даяшылардың қызмет көрсетуі әдісімен жұмыс істейді.

Қызмет көрсету — заттық нысан сипатына ие болатын және тұтынылу құны еңбектің заттық өнімінен өзгеше түрде нақты еңбектің пайдалы нәтижесінен көрініс табатын арнайы еңбек өнімі.

Қызмет көрсету аясы экономиканың “бірінші” секторына жататын ауыл шаруашылығы мен “екінші” секторына жататын өнеркәсіптен өзгеше түрде заттай тауарлар сияқты жалпы ұлттық өнім мен ұлттық табыстың құрамына кіреді. Қоғамдық өндіріс жүйесіндегі Қызмет көрсету аясының үлесі елдің экон. дамуы деңгейінің өзіндік көрсеткіші болып табылады

51.Қонақ үйде туристерге қызмет көрсетудің технологиясы

Amadeus брондау жүйесі 1987 жылы Еуропаның ірі Air France, Iberia, Lufthansa, SAS әуе компанияларымен құрылған, резервілеу жүйесінің кең таралған түрі. Жүйенің орталығы Германияда (Мюнхен маңайында) орналасқан. Қәзіргі кезде Amadeus – Еуропадағы компьютерлік брондау жүйесінің жетекшісі болып табылады.1995 жылы Sustem One брондау жүйесін қолдану негізінде, ол Aмерика нарығында белсенді алдыға жылжуда. Continantal Airlines әуе компаниясы Amadeus компаниясының иегері болды. Amadeus-тің серіктестері немістің тур қызметті брондау жүйесі Start, кез–келген Amadeus–ті пайдаланушы автоматты түрде Start-тың да пайдаланушысы болады.Халықаралық брондау көлемі бойынша бұл әлемдегі ең ірі жүйе.Оның қызметімен Еуропаның 70 %-ға жуық турагенттері пайдаланады және күніне 36 млн саяхатшы Amadeus –ті пайдаланады. Amadeus әуе компанияларымен,темір жолдары мен автомашиналарды жалға алумен, пароммен тасу,қонақ үймен байланысты қызметтің түрін ұсынады және қосымша қызметтерді де ұсынады.Мысалы туристерді сақтандыру және Amadeus өнімдерін 30 мыңнан аса турбюро (бұл дегеніміз 100 мыңнан жоғары терминалдар),400–ден аса компаниялар(бұл 60 мыңға жуық терминалдар) пайдаланады.Қaзіргі кезде Pесей нарығында сату көлемі бойынша Amadeus көшбасшы болып келе жатыр.1999 жылдан қарағанда 2000 жылы брондаудың саны 51 % өсіп 1,1 млн-ға жетті

Sabre жүйесі 1964 жылы American Airlines әуе компаниясымен ашылған, ол 1976 жылы осы жүйенің негізінен қонақ үйлердегі орындарды брондауға болатын болды. Жүйенің орталығы Оклахамада (АҚШ) орналасқан. Sabre жүйесіне 114 мыңнан аса турагент қосылған, oл әуе және теміржол билеттерін, отельдердегі орындарды және т.б. резервілеуді қамтамасыз етеді.

Sabre - бұл ЖДЖ, яғни, Жаһандық Дистрибутивтік Жүйе болып табылады. ол өзінің пайдаланушыларына ең тиімді туристік ақпаратпен, кестесімен, орындардың бар-жоғымен, бағалары мен авиакомпаниялардың ережелері туралы мәліметпен қамтамасыз етеді. Сонымен қатар Sabre авиабилеттерді, тасымалдауға қажетті құжаттарды, таллондар мен маршруттарды брондау мен безендіруге мүмкіндік береді. 'Sabre жүйесі мынадай туристік ақпараттарды - сан қилы валютаны конвертациялау, медициналық типті талаптар, визаларды алу кезіндегі ережелер, ауа-райы туралы жергілікті көрікті орындар туралы мәліметті қамтиды. Компанияның қызметі 6 континентті, 112 елді, 56 000 агенттіктердің офистерін қамтып, авиавброндаулардың жалпы жалпы дүние жүзілік көлемінен 37% табыс табады. 8900 қызметкер дүние жүзінің 45 елінде компанияның қызметін жүзеге асырады. Компанияның Ресейдегі бөлімі 1995 жылдан бастап, туристік агенттіктерге қызмет көрсетіп, консультациялар жүргізеді. 2005 ж. Аэрофлот авиакомпаниясы мен агенттік жүйе Gabrielдің Sabre ЖДЖ-на миграциясы жүзеге асырылған болатын. Аэрофлот агенттігінің миграциясы 2005 ж. 23 наурызында жүзеге асырылып, Аэрофлоттың 2, 183 агенттігін (6000 жұмыс орны) дүние жүзі бойынша қамтыған болатын. Sabre-дегі 340.000 PNR миграциясы 31 минут ішінде болды^[1].

Sabre 212 млн. адамға жұмыс беріп, былайша айтқанда әрбір 9-шы жұмысшы осы компанияда қызмет атқарады. Туризм мен саяхат бойынша дүниежүзілік кеңестің (The World Travel and Tourism Council) бағалауы бойынша, алдыңғы 10 жылда индустриямен байланысты ақша айналымдары екі еселеніп, 7,2 трлн. долларды қамтиды^].

Fidelio жүйесі қонақ үй мен мейрамхана бизнестері үшін Fidelio FO(Fidelio front office), Fidelio F & B ( Fidelio food & Beverage ) мен Fidelio eng сияқты әйгілі автоматтандырылғанжүйелердің өндірушісі болып табылатын немістің Fidelio фирмасы жасаған . Олардың бас офисі Мюнхен қаласында орналасқан. Fidelio жүйесі Amadeus, Sabre,Galileo, Worldspan глобальды компьютерлік брондау жүйелерінің құрамының бір бөлігі болып табылады. Fidelio жүйесінде ұсынылған барлық қонақ үйлер автоматты түрде осы глобальды компьютерлік брондау жүйелеріне салынады. Fidelio жүйесін Ресейде HRS (Hotel and Restourant System) фирмасы ұсынады, ол Fidelio фирмасының бағдарламалық өнімдерін өңдеп, жүзеге асырады, сонымен бірге осы жүйенің техникалық қолдау көрсетеді және пайдаланушыларға қолдануды үйретеді

52.Қазақстандағы қонақжайлық индустриясының дамуындағы Қазақстанның Қонақ үйлер мен Мейрамханалар Ассосациясының маңызы

ҚҚҮжМА – қонақ үйлер мен мейрамханалар қызмет көрсету факультеті бар ЖОО, Қазақстандағы қонақүйлер кешенін, қонақүйлердің халықаралық өкілдіктерін, қонақүй индустриясының, жеткізушілердің біріктіретін коммерциялық емес ұйым. Ол 1998 жылы құрылған.

ҚҚҮжМА:

- ҚР-ның туризм және спорт негізінде аккредиттелінеді;

- ҚР-ның статистика бойынша агенттігімен және ҚР-ның үкіметі негізінде жұмыс істейді;

- Ассосация мүшелерінің қызығушылықтарын қорғайды;

- Ұлттық экономиканың саласы ретінде қонақ үйдің дамуына үлес қосады

ҚҚҮжМА- қонақүй саласының сарапшысы болып табылады, қонақ үй бизнес индустриясы дамуы жөнінде болжам жасайды. ҚҚҮжМАдің негізгі мақсаты – Қазақстанда өркениетті қонақ үй нарығын құру.

ҚҚҮжМА-ң негізгі бағыттары:

- Қонақ үй саласындағы қызуғышылықтарды зерттеу;

- ҚР Үкіметінің ассосация мүшелерінің қызығушылықтарын қорғау туралы ведомостьтарымен жұмыс;

- Қонақүйлерде шетел азаматтарын тіркеу бөлімін ашу;

- Қонақ үй бизнесі бойынша ақпараттық банк;

- ҚҚҮжМА ң Консультациялық зерттеу орталығы

- ҚҚҮжМА басшыларының клубы;

- ҚҚҮжМА ң білім беру орталығы;

- ҚҚҮжМА кадр бөлімі

- Маркетинг ассосация мүшелерінің жарнамалары;

- Ассосация мүшелеріне берілетін жеңілдіктер

53.Қонақ үй желілерін құру және оның артықшылықтары. Қонақ үй бизнесіндегі франчайзинг

Қонақ үй – кең мағынасында қысқа мерзімдік уақытта тұруға
арналған жиһаздандырылған бөлмелер жиынтығы.
Қонақ үй – бұл қызметтерді өндіру және қызметтер көрсету бойынша қалыптасқан күрделі шаруашылық кешені.
ЮНВТО – ның анықтамасы бойынша қонақ үй дегеніміз – белгілі
бір нөмерлер санынан тұратын бірегей басшылығы бар және бір қатар қызметтер түрін көрсететін (кем дегенде төсек орнын ауыстыру және нөмерді жинау тағы басқа) сондай – ақ классқа, категорияға бөлінетін ұжымдық орналастыру құралы.
Қонақ үйлердің негізгі мақсаты – туристер үшін сапалы қызметтер көрсету, оларға барлық жағдайды жасау арқылы қонақ үй өзінің дең –
гейін әлемдік дәрежеде көтере алады.
Қонақ үйді басқару ерекшеліктеріне байланысты олар айрықша қонақт үйлер немесе қонақ үй желілері болып бөлінеді.

Барлық қонақ үйлердің қызметтері негізгінен 4 топта қарастырылады:
1.орналастыру
2.тамақтандыру
3.бос..уақытты..ұйымдастыру
4. тұрмыстық қызмет көрсету

Орын (койка) – бір адам пайдалынатын және тікелей соған арналған төсегі бар..жер..көлемі.
Қонақ үйдегі номерлер көлемі жағынан, жиһаздандыру жағынан, құрал – жабдығы жағынан, жарақтандырылуы жағынан және тағы басқа сипаттарымен ерекшеленеді.

Категорияға байланыссыз әр бір қонақ үйде келесідей жиһаздар мен құрал –жабдықтар..болуы..тиіс:
1.төсек

2. орындық немесе бір орындық (кресло)

3.төсектің..жанына..арналған..тумбочка
4.киім..ілуге..арналған..шкаф

5.жарық..көзі
6.қоқыс..тастайтын..себет
7. қонақ үй жөніндегі мәлімет және өрт кезінде болатын қауыпсіздік шарасының жоспары

Қонақтарды тамақтандыру жөнінен қызметтер әр түрлі комбинациядан тұруы мүмкін:
•өндірістік(ас бөлмесінде тамақтарды даярлау)
• шаруашылық (дайын өнімдерді сату, ішімдік және сусындарды сату)
• сервистік (қонақтарға мейрамханаларда, кафелерде, барларда, номерлерді официанттардың қызмет көрсетуі)

Қонақ үйдің түрлері

Қонақ үйдің халықаралық тәжірибеде төмендегідей типтері жиі кездеседі:

1. Апортамент – сиымдылығы жағынан шағын және орташа болып келеді.Бұл ірі қалалар үшін тән.Сондықтанда ол пәтерлік типтегі қонақ үй болып табылады.

2. Эконом класты қонақ үй – сиымдылығы жағынан шағын немесе орташа мөлшердегі кәсіпорын болып табылады және магистралдарға жақын орналасады.

3. Отель – бұл сиымдылығы жағынан әр түрлі мөлшерде болып келетін қалалардың көрікті ыңғайлы жерлерінде орналасатын және де қонақ жайлылықтын барлық түрі ұсынылатын кәсіпорын.

4. Мотель – автобустерге арналған қонақ үйлер.Қаланың сыртында ірі автомобиль жолдарының бойында орналасады немесе туристік орта –
лықтар құрамына кіреді.Тұрақтары, автожағармайлары,техникалық қызмет орындары бар.Ғимараттын сиымдылығы орташа және шағын деңгейге тән.Ең бастысы бұнда клиенттер өз өзіне жұмыс жасайды.

5. Кемпинг – бұл авто, мото туристерге, вело туристерге арналған қаланың сыртында орналасатын кейде мотельдердің жанында орналасатын лагер типті қонақ үйлер.Туристер жазғы айларда палаткаларда түнеп шығу үшін ғана орналасады.Электрмен, сумен, автомашиналарды жуумен және жөндеумен қамтамасыз етіледі.
Автомашиналар қоятын орындар бар.Бұл жерде қосымша қызмет
орындары болуы мүмкін.Кейбір кемпингтер қонақ үйлердің, турбаза –
лардың, мотельдердің құрамына кіреді.Кемпингтер туристік маршруттар бойында, курорттық аудандар мен туристік орталықтарда салынады.

6. Түнеу және таңғы ас типіндегі жеке меншік қонақ үйлер – бұл АҚШ – та кең таралған.Сиымдылығы жағынан орташа болып келеді.

7. Пансион – бұл қарапайым стандартты қызметі шектеулі кәсіпорын.
Бірақ бұнын басты ерекшелігінен қонақтарға толық пансион көрсетіледі, яғни 4 уақыттық ас береді.

Қонақ үйлік тізбектердің негізгі екі түрі болады – біріктірілген тізбектер, олар тіртектілік бірліктерден жасалған және қонақ үй консорциумдар олар тәуелсіз отельдерді біріктіреді. Біріктірілген қонақ үй тізбектер жүйесі және біртекті өнім өндіріп сатады. Олар франчайзингтік жүйе немесе басқаруға деген келісім–шарт бойынша тура немесе жанама түрде басқарады.

Франчайзинг келісім–шарт бойынша ірі фирма немесе компания өз құқықтарын сауда маркасының қолдануына береді, маркетинг өткізім және орталықтандырылған номерлерді сақтап қою жүйелеріне, франчайзердің басқарылымды шектемелеріне бағынатын франчайзинг операцияларымен басқару жүйесіне, оның қызмет көрсету және комфорт стандарттарын қолдау, келісім үшін айналымнан 3-4% көлемінде сыйақы төлеу, сондай–ақ 30% жуық бастапқы жарна енгізеді. Франчайз келісім-шарты – бір жақ (құқық иеленуші) екінші жаққа (пайдаланушы) төлемге сай және белгіленген немесе белгіленбеген уақытқа берілетін фирмалық атау, тауар белгісі, коммерциялық ақпарат, қызмет көрсету белгісі құқықтарымен уағдасылған келісім шегіндегі пайдалануға беру келісім-шарты.

Франчайзинг бойынша бір компания (франчайзер) тәуелсіз адамға немесе компанияға (франчайзиға) компаниясының өнімін және қызметін сатуға құқық береді, ал франчайзи осы өнімді немесе қызметтерді франчайзердің алдын ала бизнес жүргізу бойынша белгілейтін заңдарына және ережелеріне сәйкес сатуға міндеттенеді.

54.Қоғамдық тамақтандыру кәсіпорындарының классификациясы

Тамақтану – қонақ үй өнімдерінің негізгі құрамдас бөліктерінің бірі. Кіріс келтіру жағынан тамақ және сусындар қызметі (Food Services, Food &Beverages) нөмірлік қордан кейінгі екінші орынды иеленеді.

Көптеген қонақ үйлердің құрамына бір немесе бірнеше тамақтану кәсіпорындары кіреді. Олар - мейрамханалар, барлар, клубтар, кофеханалар.

Тамақтану үрдісі адамның қарым-қатынасына, тәрбиесіне және танымдылығына өз әсерін тигізетіндіктен, мейрамханалар адам қоғамында маңызды орын алады. Ал бұл, өз кезегінде, мейрамханаларда жоғары сапалы қызмет көрсетуді талап етеді. Бұл дәрежеге жету үшін, мейрамхана бизнесін тереңнен зерттеп, кемшіліктерін анықтап, мүмкіндігінше жою керек. Оңтайлы жақтарын одан әрі дамыту. Ол үшін мейрамхана кәсіпорындарын тиімді басқару, шығындарын минималдау, бәсеке қабілеттілігін арттыру қажет.

Мейрамхана – қонақтарға тағамдар мен сусындардың, кондитерлік бұйымдардың кең ассортименті мен дайындалу жолы күрделі фирмалық тағамдар ұсынатын тамақтану кәсіпорны. Мейрамхананың білікті аспаздары, даяршылары, метрдотельдері жоғарғы қызмет көрсетуді қамтамасыз етеді және оны қонақтың көңіл көтеруімен, демалуымен ұштастырады.

Кафе – тағамдар мен сусындардың, ұнды-кондитерлік бұйымдардың, сүт қыщқылды өнімдердің шектеулі түрін ұсынатын, көңіл көтеріп, демалып қайтуға арналған тамақтану кәсіпорны.

Бар – қонақтарға әртүрлі сусындар, десерттер, тәтті бұйымдар мен тісбасарлар ұсынуға мамандандырылған тамақтану кәсіпорны.

Буфет – суық тісбасарлар, бутербродтар, сусындар, тоқаштар мен кондитерлік бұйымдар, дайындалу жолы қиын емес тәтті бұйымдар ұсынатын және сатып алған жерде тұтынуға арналған тамақтану кәсіпорны.

Дәмханаларда дайындалу жолы қиын емес әртүрлі тағамдар мен тісбасарлар, сорпалар, ыстық және суық сусындар, ұнды-кондитерлік бұйымдар дайындалады және ұсынылады.

Асханалар – курорттық қонақ үй кешендерінің құрамында жиі кездесетін тамақтану кәсіпорындары. Асханаларда әдетте таңғы, түскі және кешкі ас ұсынылады, тамақтарды үйге алып кетуге болады. Сонымен қатар мұнда әртүрлі қосымша қызметтер де ұсынылады.

Орналасу орнына қарай мейрамханалардың жіктелуи

Ұсынылған өнім ассортиментінің кеңдігіне қарай тамақтану кәсіпорындары 2 үлкен санатқа бөлінеді:

1) толық сервистік;

2) мамандандырылған.

Тамақтану кәсіпорындарының мамандануына мысал ретінде қарапайым барлардың мамандануын келтірсе болады. Өткізілетін сусын ассортиментіне қарай барлардың мамандануы мынадай: шарап, сыра, сүт барлары, коктейль барлар және т.б.

Дәмханалар да жалпы түрдегі және мамандандырылған болып 2 бөлінеді: кәуапханалар, пиццериялар, құймақханалар, сорпаханалар және т.б.

Тамақтану кәсіпорнының ұйымдастырылу құрылымы

Тамақтану кәсіпорындарының ұйымдастырылу құрылымы еңбектің көлденең және тік бөлінуіне негізделеді. Еңбектің көлденең бөлінуі кезінде кәсіпорынның әр бөлімшесінің нақты міндеттері анықталады, ал еңбектің тік бөлінуі басқару деңгейлеріне негізделеді. Тамақтану кәсіпорындарының ұйымдастырылу құрылымының жалпылама түрі төмендегі суретте көрсетілген.

Тамақтану кәсіпорындарының бүкіл еңбек ұжымын әкімшілік пен персонал деп 2 топқа бөлуге болады.

Тамақтану кәсіпорнының бөлімшелерінің классификациясы

Мейрамхана өнімі 2 түрде болады: өнімдер және қосымша өңдеуді қажет ететін кулинарлық бұйымдар. Өнімдерге тағамдар, кулинарлық бұйымдар, жартылай фабрикаттар, тоқаштар, ұнды-кондитерлік бұйымдар, сусындар жатады.

Тағам кулинарлық тұрғыдан дайын деп саналатын және қонақтарға тұтынуға жіберуге болатын азық-түлік өнімдер жиынынан тұрады. Әр астың сапасы әртүрлі. Кулинарлық бұйымдар тағамдарға қарағанда жылыту, порциялау, тұтынушыға ұсынар алдында безендіру сияқты қосымша өңдеуді қажет етеді.

Мейрамханадағы арнайы қызмет көрсету түрлері шектеулі уақыт аралығында көп қонақтарға қызмет көрсетуді жылдам жүргізу мақсатында ұйымдастырылады. Мұндай қызмет көрсету түрлері конгресс, конференция, симпозиумдар кезінде жиі қолданылады.

Шектеулі түскі үзіліс уақыты бар мейрамхана меймандарына қызмет көрсетуді жылдамдату үшін ұйымдастырылады. Мұндай залдарда көп отырғызылатын орын болмайды (40-тан 50-ге дейін). Оларға негізінен 4 адамнан тұратын персонал тобы қызмет көрсетеді. Мәзір 4 тағамнан тұратын кешенді түскі астан тұрады: суық тісбасарлар, көжелер, басты ыстық тағам және десерттер. Нанның бағасы түскі ас құнына кіргізіледі. Түскі ас кезінде зал-экспрестегі барлық үстелдер қонақтарды қарсы алуға дайын болуы керек. Түскі ас үстелдері тәрелкелермен, ас үйлік құралдармен, фужерлермен жабдықталады. Әрбір үстелге мәзір қойылады. Қонақ үстелге жайғасып отырған соң даяршы тісбасарлар мен тәттілерді (кей-кезде алдын-ала қойылады) әкеп қояды, көже, содан кейін басты ыстық ас пен десерттер әкелінеді. Әдетте мұндай түскі асқа қонақтар 15-20 минуттарын жұмсайды. Түскі астың үйреншікті бағасы қонақпен есеп айырысуды жеңілдетеді және жылдамдатады. Ақысын төлегеннен кейін берілетін кассалық чек бойынша да есеп айырысуды жүргізсе болады.

55.Қонақ үй кәсіпорынының негізгі қорларының қозғалысы мен жағдайын бағалау көрсеткіштері

Бизнес – класс нөмірлері іс – сапармен немесе жұмыс бабымен келген туристерді орналастыруға арналған. Бұл жағдайда нөмірде стандартты жағдайлардан басқа нөмірде жұмыс үшін жағдайлар жасалуы қажет (жұмыс үстелі, телефон, факс, компьютер).

Эконом класс нөмірлері– қонақтардың кең ауқымын орналастыруға арналған. Құралдардың және жиһаздардың қымбат емес түрімен жабдықталған (нөмірде – жатақ, үстел, орындық, шкаф, қосымша – душ немесе ванна, туалет, мұздатқыш, телевизор бар), сонымен қатар өзінің орналастыру бағасымен ерекшеленеді.

Апартамент – нөмірлер– екі-, үш-, төртбөлмелі нөмірлер, ережеге сай, отбасылық туристерді ұзақ уақытқа орналастыруға арналған. Апартамент – нөмірледің құрамында міндетті түрде керекті құралдармен (микротлоқынды пеш, кофе қайнатқыш, миксер) жабдықталған асхана болуы керек.

Люкс – апартаменттер - тұру алаңы 45 кв. метр болатын үш - , төрт бөлмелі нөмірлер. Бұл нөмірлердің аса қымбат түрі.

Нөмірлік қордың сипаттамасы:

· Барлық нөмірлер бір – және екіорынды;

· Көп орынды нөмірлерде 10% орынның болуы;

· Басқару пульті бар теледидар, мұздатқыш, мини – сейф, мини – бардың барлық нөмірлерде болуы;

· Санузелдің толық болуы;

Нөмірлерде міндетті түрде болуы керек:

· қауіпсіздік және өрт дабылының болуы;

· жарнама папкасы (буклеттер, жабыстырғыштар, анықтамалар және т.б. қонақ үй туралы мағлұматтар);

· бір күндік жуынуға арналған заттардың болуы – сабын, шомылуға арналған заттар (шампунь, қалпақ және т.б.);

· түкті халат;

· гигиеналық заттар, орамалдар;

· әжетхана қағазы;

· ванна бөлмесінде шаш кептіргіштің болуы;

· ванна бөлмесінде телефонның болуы;

· жазу құралдарының болуы (конверт, пошта қағазы, қалам және т.б.).

Сауда және тұрмыстық қызмет көрсету:

· жақсартылған сапамен әйелдер және ерлер залы бар шаштараз, манекюр, педикюр жасайтын косметикалық бөлменің болуы;

· сақтау бөлмесі; құнды заттарды қабылдау және сақтау;жүкті сақтау;

· парфюмерия, табак, сувенир сататын және басқа да заттар сататын дүкендердің болуы.

Қонақ үй қызметі — бұл қонақ үй персоналдары мен қонақтар арасындағы ұйымдастырылған түрде қонақтардың қалауын қанағаттандыратын қызметтер. Бұл жағдай қонақ тұрғаннан бастап қонақ үй арасында үздіксіз жүріп отырады. Барлық берілген қызмет түрлері маркетингтің спецификасын анықтайды.

Қонақ үй қызметтерінің ерекшелігі қонақтарға технологиялық қызмет көрсетумен анықталады. Қонақ үйдегі технологиялық процесс өзіне мыналарды кіргізеді:

- қонақтарды қона үй алдында күтіп алу;

- тіркеу, құжаттарды безендіру және қонақтарды орналастыру;

- номерде қызмет көрсету;

- тамақтануда қызмет көрсету;

- мәдени сұрақтарды, спорттық, денсаулық және фитнес қызметтерін қанағаттандыру;

- шығарып салуын безендіру, жолға шығарып салу.

Қызметтер нарығы және оның сипаты мен ерекшелігі. Экономика дамуындағы қызметтердің рөлі

Қызмет көрсету нарығы барлық нарықтарға ортақ схема бойынша қалыптасады. Қызмет көрсету нарығы сол немесе басқа дәрежеде тұрмыстық, коммуналдық, көліктік, мәдени, білім беру, денсаулық сақтау, делдалдық, ақпараттық және халыққа қызмет көрсету бойынша басқа қызмет түрлерін қамтып отыр. Қызмет көрсету нарығының дербес бөлігі өндірістік қызметтер, яғни өндірісте қызмет көрсету бойынша қызмет түрлері қатысады.
Таза нарықтық экономикада мемлекет тарапынан ешқандай жәрдем ақша болмауы қажет, бірақ тәжірибеде саяси, әлеуметтік сияқты, моральдық жағынан да оларсыз күн көру мүмкін емес. Әсіресе, сөз білім беру жайлы болса.
Қазіргі заман адамының өмірі, қалай дегенмен де,қызмет көрсетумен байланысты. Себебі қызмет көрсету саудасына коммуналдық игілік те, байланыс та, банктік бизнес те, көтерме және бөлшек сауда да, көлік тасымалы да, сондай-ақ сақтандыру, заңды, медициналық, білім беру қызметтері және т.б. жатады. Қызмет көрсету сапасына мемлекет табысы да, фирма пайдасы да, қолайлылық, тұтынушылардың қауіпсіздігі де, әл-ауқаты да байланысты болады.
Мұндағы байланыс тура әрі айқын: өмірді жеңілдетуге арналған сапалы қызметтерназар аудартады, оларды қолдануға ықыласын тудырады. Бөлшек саудада біртіндеп туындаған оңтайлы жағдай тұтынушыларға біреуін екіншісімен салыстыруға мүмкіндік береді, сондай-ақ подталкивает бәсекелестерді әрқашан жақсарып отыратын қызметтерді олардың сапасын қамтамасыз ете отырып, ұсынуға итермелейді.
Қызмет көрсету саласын дамыту қажеттілігі халықтық тұтыну құрылымында біршама қайта құруды, қызмет үлесінің едәуір өсуі мен материалдық тұтынудың меншікті салмағының талап етеді.

56.Қоғамдық тамақтандыру қызметтерінің технологиясы

Қоғамдық орындарда тамақтандыруды ұйымдастыру

Кез келген тамақтандыру кәсіпорны тамақтандырумен қамтамассыз етеді.
Тамақтандыру жүйесінің директоры мына іс-әрекеттерді басқарады:
• Буфет жұмысы
• Ас бөлмесінің жұмысы
• Банкеттегі қызмет көрсету
• Ресторанда қызмет көрсетуді ұйымдастыру
• Мини-барларды толтыру
• Бөлмелерде немесе демалу зоналарында қызмет көрсету
• Барларда қонақтарға қызмет көрсету және т.б.

Ас бөлмені шеф-аспазшы басқарады. Ол тамақтың жақсы, сапалы, тәтті болуына жауапты. табылады.
Көптеген қонақ үйлердің өзінің тамақтандыру орындары бар. Ал кейбір орналастыру орындарында тамақтандыру қызметі қарастырылмайды, не болмаса азаңғы ас ғана беріледі. Мұндай кезде қонақтар қонақ үйге жақын тамақтандыру орындарына барады.
Тамақтандыру кәсіпорындарының жалпы бірегей классификациясы жоқ. Бірақ көп елдерде анықталған туристтер, не болмаса жергілікті тұрғындар қолданатын тамақтандыру кәсіпорындарының типтері бар.
Ресторан - үлкен ассортименті бар қоғамдық тамақтандыру орны. Ұсынатын тағам түрі: дайындалуы қиын тағамдар, закуска, тәтті нан тағамдары, арақ-шарап, сусындар, жемістер, балмұздақ және ұлттық және тапсырыс тағамдары. Ресторан 10-15 орынды немесе 500 және оданда көп орынды болады.
Ресторанда арнайы немесе тақырыптық кештер, конференция, жанұялық мейрамдар өткізу үшін қызмет көрсетеді.
Ұлттық тағамдар ұсынатын ресторандар. Әлемде итальяндық, жапондық, грек, түрік, француз ресторандары танымал. Әдетте туристтер сол барған еленің тағамынан дәм татқысы келіп, жергілікті жердің тағамын дайындайтын ресторанға барады.
Гидтер сол қаладағы жақсы, қызығырақ, ерекше, арзан немесе қымбат ресторандарды ұсынады және жарнамалайды. Туристтерге тамақтандыруды ұйымдасттырғанда ең қызықты деген ресторанға апарады.
Мысалы, Баварияда бавар асханасымен таныстырады, Мюнхенде ең үлкен сыра «хофбрай хаусқа» апарады және т.с.с.
Ресторан әлемінде вегетерианды және экологиялық түрлері де пайда бола бастады. Ресторанды біз мамандандырылғаны бойынша ажыратамыз. Мысалы, тек ғана балық немесе ет өнімдерін ұсынушы ресторандар.

Мәзір. Ресторандарда арнайы дайындалған папкада ұсынады. Мәзірдің қызмет көрсету формасына байланысты негізгі бірнеше түрі бар.
«А ля карт» - бұл мәзерде әр тағам бағасымен көрсетіліп қояды. Бұл мәзірді әдетте француздық сервисті қолданатын қымбат ресторандарда пайданылады. «А ля карт» қызмет көрсету жүйесі клиенттерге тағам түрін

еркін таңдауды ұсынады.
«Табельдот» - тағамдар жалпы бірігей, алдын-ала бекітілген бағада ұсынады. Бағаға закускадан бастап десертке дейін кіреді. Таңдауға бірнеше нұсқасы ұсынылады. «Табольдот» қызмет көрсету жүйесі барлық клиентке бірдей қызмет көрсетуді ұсынады. Клиент тағам түрін ауыстыра алмайды. Мұның жақсы жері клиенттердің айтуы бойынша бұл экономды болып табылады екен.
«Дю жур» - кезектегі тағамдар: күндізгі, танымал, арзан, тез дайындалатын т.с.с. түрлер.
Қазіргі таңда «шведский стол» деген қызмет көрсету кең тараған. Мұнда тағамның түр-түрі болады және клиент өзі керегін алып жейді. Мұндай тамақтандыру Израиль, Германия ресторандарында қолданылады.

Американдықтар ресторандарды үлкен 2 топқа бөледі:
Толық сервисті – тағамның көп түрлерімен сипатталады.
Арнайы сервисті – белгілі бір бағытта мамандандырылған, мысалы, тездетілген, жанұялы т.б. қызмет көрсету.

Тамақтану орындарында клиентті өзіне көптеп тарту үшін маркетингтік зерттеу, қызмет көрсетудің жаңа түрлерін қолдану, сапалы өнім сатып алу сияқты іс-әрекеттер жүзеге асыруда.
Қоғамдық тамақтандыру кәсіпорнының негізі - өндірістік-техникалық бірлік болып табылады, ол дайындалатын өнімнің жалпылығын анықтайды немесе оны өндіру процестері болып табылады.
Кәсіпорын технологиялық біртекті немесе әртекті процестерден тұрады: өнімдерді бірлесіп шығару нәтижесінде өндірілетін өнімді шығаратын цехтардан, бөлімдерден тұрады. Бұл процестер бірлік өндірістік процестерден тұрады.
Әрбір жұмыс істеп жатқан кәсіпорындардың Паспорты болу керек. Паспорт кәсіпорын жұмыс құруда және оны социалды және экономикалық тұрғыда дамыту үшін қолданылады. Ол қызмет көрсету мәдениетін, қосымша өнім өндіру резервтерін, қызмет көрсетудің түрін және жұмыс сапасын көтеруді жылдамдату үшін қажет. Паспортта объектінің жалпы көрсеткіштері, негізгі шаруашылық-финанстық көрсеткіштері, берілген материалды-техникалық базалары және т.б. анықтамалар көрсетіледі.

57.Қонақ үй кешенінің түсінігі және оның ерекшеліктері (қосымша қызметтер)

Қонақ үй – кең мағынасында қысқа мерзімдік уақытта тұруға
арналған жиһаздандырылған......бөлмелер жиынтығы.
Қонақ үй – бұл қызметтерді өндіру және қызметтер көрсету бойынша қалыптасқан күрделі шаруашылық кешені.

Қонақ үй қызметтерінің ерекшелігі қонақтарға технологиялық қызмет көрсетумен анықталады. Қонақ үйдегі технологиялық процесс өзіне мыналарды кіргізеді:

- қонақтарды қона үй алдында күтіп алу;

- тіркеу, құжаттарды безендіру және қонақтарды орналастыру;

- номерде қызмет көрсету;

- тамақтануда қызмет көрсету;

- мәдени сұрақтарды, спорттық, денсаулық және фитнес қызметтерін қанағаттандыру;

- шығарып салуын безендіру, жолға шығарып салу.

Қызметтер нарығы және оның сипаты мен ерекшелігі. Экономика дамуындағы қызметтердің рөлі.

Қызмет көрсету нарығы барлық нарықтарға ортақ схема бойынша қалыптасады. Қызмет көрсету нарығы сол немесе басқа дәрежеде тұрмыстық, коммуналдық, көліктік, мәдени, білім беру, денсаулық сақтау, делдалдық, ақпараттық және халыққа қызмет көрсету бойынша басқа қызмет түрлерін қамтып отыр. Қызмет көрсету нарығының дербес бөлігі өндірістік қызметтер, яғни өндірісте қызмет көрсету бойынша қызмет түрлері қатысады.
Таза нарықтық экономикада мемлекет тарапынан ешқандай жәрдем ақша болмауы қажет, бірақ тәжірибеде саяси, әлеуметтік сияқты, моральдық жағынан да оларсыз күн көру мүмкін емес. Әсіресе, сөз білім беру жайлы болса.
Қазіргі заман адамының өмірі, қалай дегенмен де,қызмет көрсетумен байланысты. Себебі қызмет көрсету саудасына коммуналдық игілік те, байланыс та, банктік бизнес те, көтерме және бөлшек сауда да, көлік тасымалы да, сондай-ақ сақтандыру, заңды, медициналық, білім беру қызметтері және т.б. жатады. Қызмет көрсету сапасына мемлекет табысы да, фирма пайдасы да, қолайлылық, тұтынушылардың қауіпсіздігі де, әл-ауқаты да байланысты болады.
Мұндағы байланыс тура әрі айқын: өмірді жеңілдетуге арналған сапалы қызметтерназар аудартады, оларды қолдануға ықыласын тудырады. Бөлшек саудада біртіндеп туындаған оңтайлы жағдай тұтынушыларға біреуін екіншісімен салыстыруға мүмкіндік береді, сондай-ақ подталкивает бәсекелестерді әрқашан жақсарып отыратын қызметтерді олардың сапасын қамтамасыз ете отырып, ұсынуға итермелейді.
Қызмет көрсету саласын дамыту қажеттілігі халықтық тұтыну құрылымында біршама қайта құруды, қызмет үлесінің едәуір өсуі мен материалдық тұтынудың меншікті салмағының талап етеді.
Қызмет көрсету экономикада әрқашан да маңызды роль атқарып келді. Бір қызметтердің экономикадағы ролі өндірістің салаға қызмет көрсетумен, өндіріс жүйесінің үздіксіздігін қамтамасыз ететін материалдық өндіріс өнімдерін бөлу және тұтыну процестерімен тығыз байланысты. Басқа қызметтердің ролі – жұмыс күшін дамытуды қамтамасыз етумен, білім беру және мәдени-технологиялық деңгейдің артуымен, денсаулықты нығайту және еңбекке қабілеттілікті дамытумен, демалысты қамтамасыз етумен байланысты. Соңғы 10-20 жылдары әлемде осы саладағы қызмет ететіндер саны жылдам өсе бастады, оған себептердің қатарында өндірістегі жетілдіру жұмыспен қамтылғандардың аз санымен көп мөлшерде тауар өндіруге мүмкіндік бергендігімен түсіндіріледі. Бұл түрлі тектегі қызмет көрсетумен айналысқан қызметкерлердің едәуір бөлігін босатуға мүмкіндік туғызды.
Басқа маңызды фактор – сирек кездесетін немесе бірнеше онжылдық бұрын мүлдем болмаған, компьютер қолдануға негізделген қызмет түрлеріне өмір берген технологиялық прогресс. Сонымен қатар қызмет көрсету саласының аса қарқынмен өсуі өндірушілерге бұрын өздері айналысқан қызмет көрсету түрлерін бөтен фирмаларға “беруге” мүмкіндік туғызды. Бұл факторлар жиынтықта тұрып қызмет көрсету саласында еңбекпен қамтылғандар санының артуына әкеп соқтырды.
Қызмет көрсету саласы, халық шаруашылығы мен басқа секторларынан босаған еңбек ресурстарын абсорбциялау қызметін атқара отырып, және жұмыс орындары мен еңбек ресурстарын тұрақтандыруға ықпал жасай отырып, біздің еліміздің экономикасында дамушы роль атқарады.
Қызмет көрсету саласына капитал салу және сауда-делдалдық операциялар ақшаны тез қайтару кезеңділігімен және айналымның бастапқы жоғарғы мөлшерлемелерімен қызмет көрсету саласының кеңеюін алдын-ала анықтап берді. Ел экономикасының ашықтығымен байланысты, қызмет көрсету саласына сауданың қарқынды даму процестері қатты әсерін тигізді: бұл саладағы айналымның артуы қызмет көрсету секторын кеңейтіп отыр.
Қызмет көрсету саласында қазіргі кезде көкейкесті болып осы секторды басқарудағы құрылымдық өзгерістермен байланысты мәселелер саналады. Бұл өзгерістер – экономиканың ілгері трансформациялану нәтижесі және шаруашылықтың нарықтың әдісіне көшу. Сонымен қатар, олар қызмет көрсету саласындағы экономиканың көпқырлылығындағы өзгерістерді әкеледі.

58.Қонақ үй шаруашылығының қызметінің өзіндік құны және оның шамасына әсер ететін факторлар

Қонақ үйдің басты көзі – турист болғандықтан, қонақ үйде көрсетілетін қызметтердің сапасы әлемдік деңгейде әр түрлі болуы қажет. Тек сонда ғана қонақ үй саласы өркендеп, өз дамуын одан әрі жалғастырады.

Қызметтің өзіндік құнының әдісіне әсер ететін негізгі факторлар ретінде мыналарды атауға болады:

- қызмет типі;

- қызметтің күрделілігі;

- көрсетілетін қызметтің номенклатурасы мен сипаты;

- өндіріс циклының ұзақтылығы;

- аяқталмаған өндірістің қолда бары, құрамы және көлемі.

Өнеркәсіп салаларында қызметтің өзіндік құнына бұл факторлардың тигізетін әсері бірдей емес, сондықтан өнімнің өзіндік құнын калькуляциядың әртүрлі әдісін қолдануға тура келеді. өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау әдістемесінде шығарылатын өнімнің номенклатурасы сипаты басты роль атқарады. Әдетте, өнімдер жай және күрделі болып бөлінеді. Жай өнім - бұл жеке бөлшектерден, түйіндерден, детальдардан тұрмайды. Жай өнім болып: көмір, рудалар, мұнай, газ, цемент, тері, ет және т.б. саналады.

Бұл аталған өнімдердің өзіндік құнын есептеу аса күрделі әдістемелерді пайдалануды талап етпейді. Бұндай жай өндірістерде бір ғана өнім түрі калькуляцияланады.

«Жоғары сапа – жоғары өзіндік құнды білдіреді» деген себеп дұрыс емес, өйткені қызмет ету орнына тұтынушыны тарту мүмкіндіктерін ескермейді.

Тұтынушының қадірін, сапаны, баға мен өзіндік құнның тепе-теңдігін дұрыс түсінуі, пайданы молайта алады және қонақ үй кәсіпорнына бағаны көтеру мен сатуды көбейтуге мүмкіндік береді.

Сапаны үнемі жақсарту – бос шығын емес, тұтынушының көңілінен шығу арқылы, оның сенімін қамтамасыз етуге негізделген ұзақ мерзімді тапсырыс. Бұл пікір зерттеулерге негізделген:жаңа тұтынушыны тарту және бұрынғы тұтынушыға сапалы қызмет көрсету арқылы ұстаудан бес есе көп шығынды талап етеді.

Бүгінде қонақ үй мекемелері директорларының көбі сапа жоғарылығы өзіндік құнның жоғарылығын білдіреді деген ойда. Бұл көзқарас дұрыс емес, себебі ол қызмет көрсетудің өзінен-өзі күшейту механизмі ретінде клиентпен кездесупотенциалын жоққа шығарады. Клиент, сапа, баға, өзіндік құнның тұрақтылануының мәнін түсіну қонақ үй мекемесіне бағаны көтеріп, көбірек сатуға мүмкіндік беріп, пайданы арттыра алады.

Сапаны үнемі жоғарылату – бұл шығын емес, керісінше, клиенттердің берілгендігін олардың талаптарын орындау арқылы қамтамасыз етуге негізделген ұзақ мерзімді салым. Бұл пікір жаңа клиентті табуға жаңа клиентті табуға жұмсалатын шығын көне клиентке сапалы қызмет көрсету арқылы оны сақтап қалуға кететін шығыннан 5 есе көптігін көрсетіп отырған зерттеулерге сүйеніп айтылған.

Қонақ үй қызметтерінің ерекшелігі қонақтарға технологиялық қызмет көрсетумен анықталады. Қонақ үйдегі технологиялық процесс өзіне мыналарды кіргізеді:

- қонақтарды қона үй алдында күтіп алу;

- тіркеу, құжаттарды безендіру және қонақтарды орналастыру;

- номерде қызмет көрсету;

- тамақтануда қызмет көрсету;

- мәдени сұрақтарды, спорттық, денсаулық және фитнес қызметтерін қанағаттандыру;

- шығарып салуын безендіру, жолға шығарып салу.

Қызметтер нарығы және оның сипаты мен ерекшелігі. Экономика дамуындағы қызметтердің рөлі

Қазіргі заман адамының өмірі, қалай дегенмен де,қызмет көрсетумен байланысты. Себебі қызмет көрсету саудасына коммуналдық игілік те, байланыс та, банктік бизнес те, көтерме және бөлшек сауда да, көлік тасымалы да, сондай-ақ сақтандыру, заңды, медициналық, білім беру қызметтері және т.б. жатады. Қызмет көрсету сапасына мемлекет табысы да, фирма пайдасы да, қолайлылық, тұтынушылардың қауіпсіздігі де, әл-ауқаты да байланысты болады.
Мұндағы байланыс тура әрі айқын: өмірді жеңілдетуге арналған сапалы қызметтерназар аудартады, оларды қолдануға ықыласын тудырады. Бөлшек саудада біртіндеп туындаған оңтайлы жағдай тұтынушыларға біреуін екіншісімен салыстыруға мүмкіндік береді, сондай-ақ подталкивает бәсекелестерді әрқашан жақсарып отыратын қызметтерді олардың сапасын қамтамасыз ете отырып, ұсынуға итермелейді.
Қызмет көрсету саласын дамыту қажеттілігі халықтық тұтыну құрылымында біршама қайта құруды, қызмет үлесінің едәуір өсуі мен материалдық тұтынудың меншікті салмағының талап етеді.
Қызмет көрсету экономикада әрқашан да маңызды роль атқарып келді. Бір қызметтердің экономикадағы ролі өндірістің салаға қызмет көрсетумен, өндіріс жүйесінің үздіксіздігін қамтамасыз ететін материалдық өндіріс өнімдерін бөлу және тұтыну процестерімен тығыз байланысты. Басқа қызметтердің ролі – жұмыс күшін дамытуды қамтамасыз етумен, білім беру және мәдени-технологиялық деңгейдің артуымен, денсаулықты нығайту және еңбекке қабілеттілікті дамытумен, демалысты қамтамасыз етумен байланысты. Соңғы 10-20 жылдары әлемде осы саладағы қызмет ететіндер саны жылдам өсе бастады, оған себептердің қатарында өндірістегі жетілдіру жұмыспен қамтылғандардың аз санымен көп мөлшерде тауар өндіруге мүмкіндік бергендігімен түсіндіріледі. Бұл түрлі тектегі қызмет көрсетумен айналысқан қызметкерлердің едәуір бөлігін босатуға мүмкіндік туғызды.

59.Қонақ үй кәсіпорындарының жарнамаларының түрлері

Жарнама, реклама (франц. reclame, лат. reclamo — жар саламын) — тауарлардың, қызмет көрсетудің тұтынушылық қасиеті туралы ақпарат беру және оған деген сұранысты көбейту мақсатында таратылатын хабарлама; белгілі бір адамдар, ұйымдар, әдебиет пен өнер шығармалары туралы хабар таратып, оларды әйгілеу.

Паблик рилейшнз (publіc relatіons – көпшілікпен қарым-қатынас) – мемлекеттік және қоғамдық ұйымдар мен әлеуметтік құрылымдар арасындағы қарым-қатынастар жүйесі; қоғаммен байланыстардың жаңа кәсіпкерлік салласы; қоғам мен ұйымдар арасындағы өзара түсінушілікке қол жеткізуге бағытталған қызмет.^[1]

Пиар-технологиялар,PR-технологиялар - [ағылш. PR, public relation - жұртшылықпен (қоғаммен) байланыс] - хьютек-технологиялардың бір бағыты. PR деп ұйым мен қоғамның арасындағы өзара түсіністік пен өзара байланысты орнатып, тұрақтылығын сақтап отыруға, қоғамдық пікірді зерттеуге, оның даму ерекшеліктерін болжап, оған ілтипатпен жауап қайыруға, басшылыққа уақыт талабына сай болуға және ұйымның, оның қызметінің, даму бағытының жағымды бейнесін қалыптастыруға бағытталған басқарудың ерекше қызметі түсініледі

Мелиялық жарнама – тесттік-графикалық жарнамалық материалдарды сайт беттерінде орналастыру. Көптеген белгілері бойынша бұқаралық ақпарат құралдарындағы (БАҚ) жарнамаға ұқсас. Бірақ баннердің гиперсілтемесінің бар болуы жіне анимацияланған бейненің мүмкіндігі медиялық жарнаманың әсер ету мүмкіндігін аса кеңейтеді. Әдетте, медиялық жарнама баннерлік жарнаманың формасына ие болады.

Контексттік жарнама - тесттік-графикалық жарнамалық материалдарды тұтынушыларға іздеу функциясын ұсынатын сайт беттерінде орналастыру. Бұл жарнама түрі іздеу нәтижелерінің жанында орналасады, ал белгілі бір жарнаманың көрсетілуі тұтынушының іздеу сұрауына байланысты болып келеді.

АҚШ Маркетинг Ассоциациясының анықтамасы бойынша, жарнама дегенiмiз тауарларды, қызметтердi, идеяларды тұтынушыларға қарай жылжытуына арналған кез – келген әрекеттер нысандары және нақтылы жағдайды есепке ала отырып, анағұрлым тиiмдi тәсiлдер мен әдiстердi қолдана отырып, әлеуеттi тұтынушылардың назарларын жарнамалау объектiсiне аудару үшiн орындалатын ақылы қызметтер деп анықталған.
Жарнама науқаны мен құралдарының тиiмдiлiгiн нақты абсолюттi санмен анықтау мүмкiн емес.Қазiргi кезде жарнама тарату құралдарының көптеген түрлерi қалыптасқан.
Жарнама түрлерi және оны тарату құралдары:
1.Тiкелей жарнама:
- пошта хаттары, баспа материалдары;
- пошта арқылы видеокассеталар, видеодисктер
2.Баспа жарнамасы:
- анықтамалар, каталогтар;
- пресс – релиз, баспасөз хабарламасы;
- буклет;
- анықтама;
3.Баспасөз жарнамасы: Газеталар мен журналдар:
4.Хабар жарнамасы: Радиожарнама мен тележарнама:
5.Сыртқы жарнама;
- үлкен габариттiк плакат;
- газжарығы құрылымдар;
- роллер;
- мультивизио плакаты;
- электронды панносы;
5.Экран жарнамасы: Кино және видеофильмдер мен слайд –фильмдер;
6.Транспорт жарнамасы: Транспорт сыртындағы жарнама және транспорт салонындағы плакаттар және хабарландырулар;
7.Сату орынындағы жарнама: Витрина, тауар қорабы , зат таңбасы, назар аударуға арналған жазулар, таңбалар (“ай - стоппер”);
8.Жарнаманың басқа түрлерi: Көрме және жәрмеңке және компьютер жарнамасы, кәдесый және купон, лотерея.
Жарнаманың психологиялық әсер ету тиiмдiлiгi әлуеттi тұтынушылардың назарын тарту деңгейiмен және жарнамалық жариялауды тындаушылар қаншалықты еске сақтау деңгейiмен анықталады. Бұны тұтынушылар қимылдарының өзгерiстерiнiң шамалап бiлуге болады. Ал оны нақты есептеу шығару қиындау.
Тауарлық жарнамаға қойылатын талаптар - туристік өнімге сұранысты құру мен ынталандыру. Бұндай жарнама потенциальдық клиентарды өнімнің артықшылығы мен, өнімді сатып алуға қызығушылық тудырады. Қазіргі туризм әр жыл сайын еңбек етушілерге берілетін демалысқа байланысты туған,ол бір жағынан адамның демалысқа хұқығың мойындау болып табылады.Ол адамдар мен ұлттар арасындағы түсінiсу факторының дамуына септігін тигізеді.Әлемдік Туристік Ұйымның зерттеу анализіне,мамандандырылған халықаралық туризм ұйымдары мен мемлекеттің туризмді дамыту саясатына сүйенсек,туризді мемлекеттің әлеуметтік,мәдени экономикасына әсер ететін іс-әрекет ретінде түсінеді. .Қазақстан Республикасында туристік саладағы жарнаманың сферасы қазіргі таңда өте актуальді және даму стадиясында орналасқан.

60.Қызметтердің өмірлік циклының кезеңдері

ҚӨЦ –тің енгізу (нарыққа шығару), өсу, кемелдену және құлдырау сияқты 4 кезеңін бөліп қарастырады. Олар жеке фирмалар үшін нақты мақсаттары, ресурстары, маркетингтік жоспары, бәсекелік ортасы, табыс деңгейі және енгізу кезеңі бойынша ерекшеленуі мүмкін. Әр түрлі тауарлар үшін ҚӨЦ кезеңдерінің ұзақтылығы әр қилы, ол бірнеше күннен бірнеше жылға дейін созылуы мүмкін.

ҚӨЦ кезеңдері қажеттілік пен сұраныс шамасы, халықтын өмір сүру деңгейі (ол жоғары болған сайын қызметті жиі ауыстыру тенденциясы да жоғары), ҒТП-тің даму қарқыны, нарық коньюктурасы сияқты тұжырымдар анықталған:

- ҚӨЦ-тің кезеңінде экономикалық және бәсекелік орта өзгеріп отырады:

- оның әр кезеңі үшін басымды стратегиялық мақсаттар анықталады;

- ҚӨЦ-тің әр кезеңінде шығындар мен пайда құрылымы әрқалай

- маркетингтік бағдарлама ҚӨЦ –тің әр кезеңінде бағытталуы қажет.

Өзгеріс бар жерде даму, ілгерілеу де бар. Олай болса, қызметтердің өзіндік ерекшеліктері ретіндегі өмірлік циклі — оның қасиеттерімен қатар, ең алдымен нарықтық айналымға қатысқан мерзіміне сәйкес қарастырылады. Ал қызметтің айналымдағы уақытының ұзақтығы: оның сапасына, бағасына, оған қажеттіліктік дайындық дәрежесіне, жалпы сұраныстың көлеміне, нарықтық конъюнктураның қалпына байланысты және бұл қайбірде тауардың өз қасиетінен алшақтау — жалпы конъюнктуралық жағдайдың нәтижесі болып көрінуі де мүмкін. Сондықтан белгілі бір қызметтің нарық айналымындағы әрекет ететін уакыты әр түрлі деңгейде байқалатынын күтпеген окиға деп санаудың орны жоқ.

Қызметтің өндірілуінен бастап, оның дайын күйінде тұтынушысына ұсынылуына дейінгі циклі төрт кезеңге бө