Студопедия

КАТЕГОРИИ:

АстрономияБиологияГеографияДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника


Банктің активтерінің сипаты мен сапасы




 

Банк активтері бұл пайда табу мақсатында банктік ресурстарды, әр түрлі активтер бойынша орналастырылған қаражаттары.

Банктік активтердің құрылымы баланстың актив жағында көрсетілетін сапасына қарай бөлінген баптардың баланс нәтижесіне қатынасын сипаттайды. Активтердің сапасы активтік операциялардың түрлендірілуіне, тәуекелді активтерінің көлеміне, толық құны жоқ активтердің көлеміне және активтердің өзгеріске ұшырау белгілеріне қарай анықталады.

Коммерциялық банктің активтерін төмендегідей төрт топқа бөлуге болады:

1. касса және оған теңесетін ақшалай қаражаттар;

2. берілген несиелер;

3. бағалы қағаздарға жұмсалынған инвестициялар;

4. банктің ғимараты мен жабдықтары.

Активтердің сапасы, олардың өтімділігіне, тәуекел активтердің көлеміне, толық бағалы емес активтердің үлес салмағына, активтердің көлеміне, табыс әкелуіне қарай анықталады.

Банк өзінің міндеттемелерін күнделікті орындап отыруын қамтамасыз етуі үшін активтердің құрылымы өтімділіктің қоятын талаптарына сәйкес келуге тиіс. Осы мақсатта банк өзінің активтерін, олардың өтелу мерзімдеріне байланысты және өтімділік дәрежесіне қарай жіктейді. Өтімділігіне қарай банк активтері төмендегідей топтарға бөлінеді:

1. жоғары өтімді активтер;

2. өтімді активтер;

3. ұзақ мерзімді өтімді активтер.

ҚР-ғы екінші деңгейдегі банктерге арналған пруденциалдық нормативтерге сәйкес жоғары өтімді активтерге мыналар жатады:

· қолма-қол ақшалар;

· мемлекеттің бағалы қағаздары және Қазақстан ипотекалық компаниясының борыштық бағалы қағаздары, сондай-ақ өтімділігі жоғары басқа да бағалы қағаздар;

· құйма қымбат бағалы металдар;

· Ұлттық банктегі Standard & Poors және басқа рейтингтік агенттіктердің “А” төмен емес ұзақ мерзімді рейтингі бар бейрезидент-банктердегі талап етуге дейінгі депозиттер;

· Standard & Poors және басқа рейтингтік агенттіктердің “А” төмен емес ұзақ мерзімді рейтингі бар ҚР банктерге берген “овернайт” займдары.

Банктің бұл қаражаттары банктің айналымынан қажет уақытында алуға мүмкіндік беретін активтерге жатады.

Банктің өтімді қаражаттарының құрылымына жоғарыда аталғандарынан басқалары, яғни қайтару мерзімі 30 күнді құрайтын, шетел валютасында берген барлық несиелер, алдағы 30 күн ішінде аталған банкке келіп түсуге тиісті басқа да төлемдер жатады.

Ұзақ мерзімді өтімді активтерге бір жылдан жоғары уақытқа берілген несиелердің бәрі, сондай-ақ 50% кепіл-хат және кепілдікпен 1 жылдан жоғары уақытқа берілген несиелер, Үкіметтің кепіл-хатымен, бағалы қағаздарды және бағалы металдарды кепілге алып берілген ссудаларды шегеріп тастағандағы мерзімі өткен несиелер.

Кейбір шетелдік әдебиеттерде банк активтерін, олардың өтімділігі мен пайдалылығына қарай 4 топқа бөледі:

1-топ. Алғашқы резервтер – бұл алынатын салымдарды төлеуге және несиеге деген өтінішті қанағаттандыру үшін тез арада пайдаланылатын ең өтімді активтер. Мұндай активтерге мыналар жатады:

· Касса;

· Орталық банктегі корршоттағы және өзге де шоттардағы ақшалай қаражаттар;

· Инкассациялау процесіндегі чектер және өзге де төлем құжаттары;

· Басқа да коммерциялық банктердегі корршоттағы қаражаттар.

Мұндай активтер банкке табыс әкелмейді, бірақ банктің өтімділігінің негізгі көзі болып табылады.

2-топ. Екінші реттегі резервтер – бұл банкке шамалы ғана табыс әкелгенімен де жоғары өтімді активтер қатарына жатады. Себебі, оларды ең төменгі тәуекелмен, кішкене ғана кешіктіріп, қолма-қол ақшаға айналдыруға болады. Оларға мыналар жатады: вексельдер және өзге де қысқа мерзімді бағалы қағаздар; талап етілетін (онкольдық)несиелер; бірінші сыныпты қарыз алушыға берілетін несиелер.

Бұл топтың активтерінің тағайындалуының басты мақсаты – алғашқы резервтерді толықтыру көзі ретінде қызмет ету болып табылады.

3-топ. Банктік активтердің маңызды бөлігі банктік несиелік портфелі. Банктің несиелері біршама табысты және ең тәуекелді болып келеді. Бұл топ банктің пайдасының басты көзін құрайды.

4-топқа инвестициялық портфель жатады. Инвестициялық портфелді қалыптастыру екі мақсатты көздейді: банкке табыс әкелу және ұзақ мерзімді бағалы қағаздардың өтелу мерзімінің жақын қалуына байланысты, сондай-ақ оларды қысқа мерзімге айналдыруда екінші реттегі активтерге қосымша ретінде болу.

2004 жылдың 1 қаңтарына берілген мәліметтер бойынша Қазақстандық екінші деңгейдегі банктердің активтері, олардың құрылымы мен шамасына қарай 13-кестеде топтастырылған.

13-кесте.

Қазақстандық екінші деңгейдегі банктердің активтерінің құрылымы мен шамасына топтастырылуы*

млн.теңге

Банктердің аттары Ақша   Коршот Бағалы қағаз Клиенттерге талаптар Өзге активтер Барлық активтер
1. 1. Қазкоммерц банкі АҚ 9 961 235 9 461 136 72 465 212 262 159 778 6 876 923 422 624 284
13-кестенің жалғасы
2. ТуранӘлем банкі АҚ 9 706 315 6 960 352 84 791 610 236 440 507 32 079 896 369 978 680
3. Қазақстан Халық Жинақ банкі АҚ 7 519 773 3 725 582 48 040 339 160 118 016 34 151 411 253 555 121
4. Алматы сауда қаржы банкі АҚ 2 054 827 3 471 485 22 937 817 60 498 397 6 790 176 95 752 702
5. БанкЦентр кредит АҚ 2 953 006 8 906 261 9 915 329 52 642 058 8 322 946 82 739 600
6. Нұрбанк АҚ 2 054 827 4 807 864 10 434 652 36 504 227 4 609 480 58 411 050
7. Каспийский Банкі АҚ 1 268 401 5 627 738 7 746 716 34 743 321 6 688 234 54 934 410
8. Альянс Банкі АҚ 1 424 323 2 577 525 13 201 569 30 698 040 2 503 625 50 675 082
9. Еуразия банкі АҚ 668 722 3 360 371 20 302 328 15 957 191 10 126 988 50 415 600
10. Ситибанк Казахстан АҚ 411 378 5 360 068 2 814 318 20 685 728 5 896 763 35 168 255
11. Валют-Транзит банкі АҚ 417 724 1 290 635 2 683 261 17 668 080 9 502 796 31 562 496
12. АБН АМРО Казахстан банкі АҚ 1 123 166 1 582 630 8 575 788 11 549 034 7 738 751 30 657 369
13. Темірбанк АҚ 813 240 2 597 503 2 651 683 15 119 114 7 480 974 28 662 514
14. HSBC Казахстан банкі ЕБ 106 859 873 584 4 019 436 9 784 796 5 489 184 20 273 859
15. Қазақстан Наурыз банкі АҚ 401 867 800 213 3 127 415 11 400 562 2 295 720 18 025 777
16. ТЕХАКАBANK АҚ 523 183 357 885 1 120 733 7 940 370 2 551 346 12 493 517
17. Цеснабанкі АҚ 501 902 715 553 2 454 053 7 564 338 1 005 257 12 241 103
18. Альфа-банк ЕБ 286 380 894 342 718 492 6 897 344 908 398 9 704 956
19. Қазақстандағы Кытай банкі ЕБ АҚ 200 519 1 387 070 2 098 089 640 713 2 309 656 6 636 047
20. Демір Қазақстан банкі АҚ 208 194 1 123 993 840 374 839 298 1 002 143 4 014 002
21. Нефтебанк АҚ 141 83 880 681 14 583 1 793 685 704 793 3 535 625
22. КЗИ банкі АҚ 173 953 215 884 1 920 599 180 539 609 582 3 100 557
23. Алма-Ата МБ АҚ 214 750 306 888 - 1 922 942 543 622 2 988 202
24. Данабанк АҚ 36 078 69 018 - 1 579 934 254 150 2 240 577
25. Лариба-Банкі ББ АҚ 107 332 299 161 1 157 416 285 067 193 524 2 219 606
26. ТПБК АҚ 4 734 578 865 1 157 416 285 067 193 524 1 219 606
27. ТАИБ Казахстан банкі ЕБ АҚ 38 235 95 467 562 845 987 240 216 630 1 900 417
28. Қазақстан индустриалды банкі АҚ 29 368 42 178 - 1 722 864 - 1 767 464
29. Қазақстан Тұрғынүйжинақ банкі АҚ 3 405 4 930 312 756 1 148 016 55 004 1 524 111
30. КИБ АҚ - 96 019 - 955 858 151 433 1203 310
31. Сенімбанкі АҚ 25 910 30 966 70 083 1 032817 40 034 1 199 810
32. Алаш-банкі АҚ 26 363 171 179 162 592 503 101 322 099 1 185 334
33. Пакістан ұлттық банкі ЕБ АҚ 35 475 66 871 862 176 - 195 769 1 160 291
34. Заман-банкі АҚ 5 645 24 717 24 940 957 706 119 754 1 132 762

* Қаржы нарығын және қаржы ұйымдарының қызметтерін қадағалау және реттеу жөніндегі ҚР агентігінің есептік материалдарынан

Кестеден көріп отырғанымыздай, 2003 жыл бойына екінші деңгейдегі банктердің активтерінің сомасы 531 млрд. теңге немесе 46,4% өсіп, 2004 жылдың 1 қаңтарына 1 676 млрд теңгені құрады. Банктер актитерінің құрылымындағы ең көп бөлігі займдарға - 60,6%, одан кейін, бағалы қағаздар портфеліне – 19,6%, ең аз үлес банкаралық салымдар -9,1% тиеді. Банк активтерінің өсуі займдардың артуымен қамтамасыз етілген. Жіктелген активтер мен шартты міндеттемелердің жалпы активтердегі үлесі 14,9% артты.

2004-2007 жж Қазақстандық банктік сектордың активтерінің серпіні мен құрылымы 14-кестеде берілген

 

14-кесте Банктік сектордың активтерінің серпіні мен құрылымы

мерзімнің басына

Банк активтерінің құрылымы, млрд теңге 2004ж 2005ж 2006ж 2007ж 2008ж
Қолма-қол ақшалар, тазартылған бағалы металл және корреспонденттік шоттары 113,8 205,1 331,2 986,9 1 013,9
үлесі, % 6,8 7,6 7,5 11,1 8,7
Бағалы қағаздары 328,3 468,0 651,7 1240,4 787,8
үлесі, % 19,6 17,4 14,4 14,0 6,7
Өзге банктерде орналастырған депозиттері 84,6 85,0 345,6 520,6 639,6
үлесі, % 5,0 3,2 7,7 5,9 5,5
Банктік займдары мен кері РЕПО операциялары 1086,6 1813,4 3062,1 5991,8 8868,3
үлесі, % 64,9 67,4 67,8 67,5 75,9
Капиталға жұмсалған инвестициялары мен субординирленген қарыздары 43,6 58,4 83,0 97,1 222,5
үлесі, % 2,6 2,2 1,8 1,1 1,9
Өзге активтері 19,1 59,8 41,5 35,2 151,3
үлесі, % 1,1 2,2 1,0 0,4 1,3
Барлық активтері   1 677,9 2687,5 4 515,1 8 872,0 11 683,4

Ескертпе –ҚҚА-нің және ЕДБ-дің есептік материалдары негізінде автор есептеген

 

Соңғы 4 жыл ішінде банктің активтері баптары бойынша өскендігін көреміз. Қолма-қол ақшалар мен корреспонденттік шоттарындағы қаражаттың мөлшері 2004 жылдың 1 қаңтарына 113,8 млрд теңгені құраса, 2008 жылы 1 қаңтарында оның көлемі 1 013,9 млрд теңгеге дейін көтерілген. Бағалы қағаздарға салған қаражаттары 2004 жылдың 1 қаңтарына 328,3 млрд теңгені құраса, 2008 жылы 1 қаңтарында оның көлемі 784,8 млрд теңгеге дейін ұлғайған. Өзге банктерде орналастырған депозиттер көлемі 2004 жылдың 1 қаңтарына 84,6 млрд теңгені құраса, 2008 жылы 1 қаңтарында оның көлемі 639,6 млрд теңгеге дейін өскен. Банктердің клиенттерге берген займдары мен кері РЕПО операцияларының мөлшері 2004 жылдың 1 қаңтарына 1086,6 млрд теңгені құраса, 2008 жылы 1 қаңтарында оның көлемі 8868,3 млрд теңгеге дейін немесе 8 есеге артқан. Капиталға салынған инвестициялар мен субординирленген қарыз мөлшері 2004 жылдың 1 қаңтарына 43,6 млрд теңгені құраса, 2008 жылы 1 қаңтарында оның көлемі 222,5 млрд теңгеге дейін немесе 5 есеге артқан.

Банктердің өзге активтерінде де өсу байқалады, яғни 2004 жылдың 1 қаңтарына 19,1 млрд теңгені құраса, 2008 жылы 1 қаңтарында оның көлемі 151,3 млрд теңгеге дейін немесе 7,9 есеге артқан.


Поделиться:

Дата добавления: 2015-09-15; просмотров: 251; Мы поможем в написании вашей работы!; Нарушение авторских прав





lektsii.com - Лекции.Ком - 2014-2024 год. (0.006 сек.) Все материалы представленные на сайте исключительно с целью ознакомления читателями и не преследуют коммерческих целей или нарушение авторских прав
Главная страница Случайная страница Контакты