Сөйлесу бөлімі 4 страница

КӨЛДЕНЕҢІНЕН ТІГІНЕН

1. Одежда 1. Масло

2. Нефть 2. Оборудование

3. Молния 3. Бочка

4. Подходить 4. Гореть

5. Огнетушитель 5. Провода

6. Продукт 6. Искра

7. Почва 7. Причина

8. Песок 8. Пожар

9. Правило 9. Земля

10.Проверять 10.Огонь

Қорытынды бөлімі

5- сабақ

Бақылау жұмысы

1 нұсқа

1. Берілген етістіктерді өткен шақтарда (жедел түрі, ежелгі түрі) жазып жіктеңдер: сақтау, жағу, сөну.

2. Берілген есептік сан есім сөздерді басқа сан есім түрлеріне ауыстырыңдар: алты, жетпіс, тоқсан.

3. Сілтеу, өздік, жалпылау есімдіктеріне мысал келтіріп, сөйлем құрастырыңдар.

4. Тест сұрақтарына жауап беріңдер.

1. Өрт шығу қаупін болдырмас үшін не істеу керек?

А) жақсы оқу керек;

В) үй тапсырмасын орындау керек;

С) өртке қарсы ережелерін орындау керек;

Д) өртке қарсы ережелерін орындамау керек;

Е) өртке қарсы ережелерін оқымау керек;

1. Қазіргі өндіру қарқыны бойынша есептесе барланған мұнай қоры Қазақстанға неше жылға жетеді?

А) 215;

В) 120;

С) 55;

Д) 35;

Е) 150;

1. Найзағай жарқылдағанда не істеуге болмайды?

А) автомобиль мен тракторға май құюға;

В) май киіммен жүруге;

С) отқа жақындауға;

Д) отқа қарауға;

Е) майға қарауға;

1. Көмірдің негізгі кен орындарының Қазақстанның орталығында орналасқаны қай жағынан тиімді?

А) ауалық;

В) физикалық;

С) топырақтық;

Д) химиялық;

Е) географиялық;

1. Мұнай өнімдерінің қажеттігі неде?

А) тұрмыста;

В) көректенуде;

С) киінуде;

Д) бой өсіруде;

Е) есептеуде;

1. Қазақстан газ тасымалдау жүйесіне кірмейтін газ құбырларын табыңдар?

А) «Өзен - Жетібай – Ақтау»;

В) «Қостанай – Астана – Атырау»;

С) «Союз»;

Д) «Бұхара – Орал»;

Е) «Орта Азия – Орталық»;

1. Қазақстан жерінде ненің орналасуы біркелкі емес?

А) қалалардың;

В) ауылдардың;

С) отын энергетикалық қорлардың;

Д) табиғи байлықтардың;

Е) ауа құрамының;

1. Көмір қай кен орындарында шоғырланбаған?

А) Қарағанды;

В) Екібастұз;

С) Күшекі;

Д) Торғай;

Е) Ақтау;

1. Қазақстанда 01.01.1996 жылы неше көмір шахтасы жұмыс істеді?

А) 24;

В) 11;

С) 32;

Д) 41;

Е) 18;

1. Қай аймақтарда газдандыру мәселесі әлі шешім таппай тұр?

А) шығыс;

В) батыс;

С) солтүстік;

Д) орманды;

Е) көлді;

2 нұсқа

1. Берілген етістіктерді өткен шақтарда (жедел түрі, бұрынғы түрі) жазып жіктеңдер: тасымалдау, бөлу, жану.

2. Берілген есептік сан есім сөздерді басқа сан есім түрлеріне ауыстырыңдар: сегіз, қырық, жеті.

3. Сұрау, белгісіздік, болымсыздық есімдіктеріне мысал келтіріп, сөйлем құрастырыңдар.

4. Тест сұрақтарына жауап беріңдер.

1. Электр сымдары мен электр жабдықтарының бүтіндігі не үшін тексеріліп тұрады?

А) өрт болмас үшін;

В) өндірістік тескерісі үшін;

С) жаңбыр жаумас үшін;

Д) өнімдер пайда болу үшін;

Е) жабдық жасау үшін;

2. Жанған мұнай өнімдерін сумен өшіруге болады ма?

А) иә;

В) жоқ;

С)кей-кейде;

Д) әр қашан;

Е) әр дайым;

3. Өртке не себеп болмайды?

А) электр ұшқыны;

В) найзағай;

С) жағылған темекі;

Д) жаңбыр;

Е) от.

4. Қазіргі өндіру қарқыны бойынша есептесе барланған мұнай қоры Қазақстанға неше жылға жетеді?

А) 215;

В) 120;

С) 55;

Д) 35;

Е) 150;

5. Қазақстанның қай жағында газдың негізгі қорлары шоғырланған?

А) солтүстік;

В) оңтүстік;

С) шығыс;

Д) батыс;

Е) жоғарғы;

6. Газды не арқылы тасымалдайды?

А) цистерна;

В) құбырлар;

С) шелек;

Д) ауа;

Е) су;

7. Қазақстанның қай бөлігінде көмірдің негізгі қорлары шоғырланған?

А) солтүстік және орталық;

В) оңтүстік және батыс;

С) шығыс және орталық;

Д) батыс және шығыс;

Е) батыс және оңтүстік;

8. Қазақстанның қай бөлігі мұнай мен газдың айтарлықтай қорына ие?

А) оңтүстік;

В) солтүстік;

С) батыс;

Д) шығыс;

Е) орталық;

9. Қатты отын қорларына нелер жатады?

А) мұнай;

В) тас және қоңыр көмір;

С) газ;

Д) мазут;

Е) мұз;

10. Көмірді тасымалдау не арқылы жасалады?

А) өзен;

В) ұшақ;

С) кеме;

Д) темір жол;

Е) теңіз.

Модуль №3

Лексикалық тақырып «Электр тораптары мен жүйелері.»

Грамматикалық тақырып «Сан есімді қайталау. Есімдікті қайталау. Етістіктің шақтарын қайталау.»

Нені үйрену қажет?

· Қазақ тіліне тән дыбыстарды, жаңа сөздерді, сөз тіркестерін дұрыс айтып аударуға, сауатты жазуға үйрену.

· Кәсіби тіл дамытуға арналған мәтіндерді мәнерлеп оқып, дұрыс аударуға үйрену.

· Кәсіби тіл дамытуға арналған мәтіндер бойынша сұрақтарға, тест сұрақтарына дұрыс жауап беруді үйрену.

· Сөз таптарын ажырата білуге, сөз табының ерекшелігін түсіне білуге, жұрнақтар мен жалғаулардың көптігіне қарамастан бір-бірінен айырып, дұрыс қолдануды үйрену.

· Сөзді құрамы бойынша, сөйлемді сөйлем мүшелері бойынша талдауды үйрену.

Нені білуі тиіс?

· Мамандыққа қатысты кәсіби сөздер, сөз тіркестер мен терминдерді білу.

· Мамандыққа қатысты кәсіби сөздер, сөз тіркестер мен терминдерді білу сөйлемдерде дұрыс қолдана білу.

· Кәсіби тіл дамытуға арналған мәтіндер бойынша кроссвордтарға дұрыс шешім таба білу.

· Грамматика ережелерін ауызша, жазбаша қолдана білу.

Кіріспе бөлімі

1-сабақ

Блок 20.

ШЫЛАУЛАР (Служебное слова)

Арқылы, туралы, дейін,

Шейін, қатар, бірге

1. Салаластырғыш (сочинительный)

мен, да, де, және, әрі, немесе

2. Сабақтастырғыш (подчинительные)

Бірақ, әйпесе, сондықтан, егер,

онда, олар, болса

1. Сұраулық (вопросительные) М Б П ШЕ

2. Күшейткіш (усилительные) ақ, ау, ай, шы

3. Болымсыздық (отрицательные) түгіл, тұрсын

4. Көңіл-күй (эмоциональные) М С

Блок 16

Райлар (наклонение)

Р бұйрық (просьба, совет, призыв) кел, орындасын

қы, кі барғым келеді

	Т. Ж.
		Ж.

- тәуелдік жалғау -1 -1 жақ

-2 жақ

Блок15

ШАҚТАР (Время глагола)

	КЕЛЕР		Ж. Ж.

= основа + а, е, й + кел+е+мін

глагола

ТӘУЕЛДІК ЖАЛҒАУ

(Окончание принадлежности)

_{Дауыстыдан кейін Дауыссыздан кейін}

_{(после гласных) (после согласных)}

Сөздік

торап – сеть

жүйе – система

міндет – обязанность

көрсеткіштер – показатели

желілер – линии

кәсіпорындар – предприятия

ұғым – понятие

кернеу – напряжение

қайрат – сила, энергия, мощь

өндіру - производить

өнеркәсіп - промышленность

кәсіпорын - предприятие

отын - топливо

тозаң - пыль

өндіргіш - производительный

тұтынушы – потребитель

кернеу – напряжение

күшейткіш – усилитель

орама – обмотка

қашық – далёкий, отдалённый

оқшауламаланған – изолированная

өлшеу – измерение

мөлшер – размер, величина

кедергі – сопротивление

жабдық – оборудование

қондырғы - установка

Сөйлесу бөлімі

2-сабақ

Грамматикалық тақырып: Көмекші сөздерді қайталау.

Лексикалық тақырып: «Электр тораптары мен жүйелерінің міндеті».

Электр торап дегеніміз энергияны жеткізу және тарату үшін керек электр қондырғылар жиынтығы, ол стансашалар, тарату құрылғылары, ток өткізгіштер, белгілі аумақта істейтін ауалық (АЖ) және кабельдік электр жеткізу желілерінен тұрады. Электр тораптары электр қабылдағыштарды және тұтынушыларды электр көзіне қосады. Электр тораптарының екінші міндеті электр энергияны өндірген жерден тұтынатын жерге жеткізу.

Электр тораптары әр түрлі көрсеткіштер бойынша жіктеледі, олардың негізгілері: құрылмалық істелінуі, ток түрі, тұтынушылар сипаты, көрсетілген кернеу, жалғау сүлбесі. Құрылмалық істелінуі бойынша ауалық және кабельдік желілер және ішкі таратылымдар болып бөлінеді.

Ток түрі бойынша айнымалы және тұрақты ток тораптары деп бөлінеді. Тұтынушылар сипаты бойынша және тораптар өтетін жер аумағына байланысты тораптарды былай атайды: қалалық тораптар, өнеркәсіптік кәсіпорындар торабы ауылдық тораптар, электр тораптары немесе аудандық – ірі аудан немесе облыс жераумағы бойынша. Тарату тораптары,көректендіретін тораптар, электр жеткізу желілері, электр жүйесінің негізгі торабы деген ұғымдар да қолданылады. Әрбір торап көрсетілген кернеумен сипатталады, оның электртехникалық жабдығынның түзгілері сол кернеуге (шкаласы) есептеледі.

Торап сүлбесі тұтынушылар жүктемелерінің өзгеруінен және тораптың жеке түзгілерін жоспарлық немесе апаттық ажыратудан болған қуатты таратудың әр түрлі тәртіптеріне бейімделген айтарлықтай икемді болуы керек.

Торап сүлбесін максимал жераумағын қамтып сол жераумақта орналасқан барлық тұтынушыларды электрмен кешенді қамдау үшін салады.

ТАПСЫРМАЛАР

1. Мәтін бойынша төмендегі сұрақтарға жауап беріңдер.

1.Электр торап дегеніміз не?

2.Электр торап неден тұрады?

3.Электр тораптарының екінші міндеті қандай?

4.Ток түрі бойынша электр тораптар нешеге бөлінеді?

5.Торап сүлбесін не үшін салады?

6.Құрылмалық істелінуі бойынша тораптар қалай бөлінеді?

7.Тұтынушылар сипаты бойынша тораптар қалай бөлінеді?

8. Электр тораптарына байланысты қандай ұғымдарды білесіңдер?

9. Торап сүлбесі неге икемді болуы керек?

10. Электртехникалық жабдығының нелері кернеуге есептеледі?

2. Берілген сөз тіркестерін орыс тіліне аударыңдар.

Әр түрлі, электр тораптары, құрылмалық істелінуі, ток түрі, жеткізу желілері, тұтынушылар сипаты бойынша, тарату тораптары, айтарлықтай икемді болу,

Қоректендіретін тораптар, электртехникалық жабдықтар, барлық тұтынушыларға, кәсіпорындар торабы, ауалық желілер.

ГРАММАТИКАЛЫҚ МИНИМУМ

3. Мәтінді оқып шығып, көмекші сөздердің(септеуліктердің, жалғаулықтардың, демеуліктердің) астын сызып орыс тіліне аударыңдар.

4. Көмекші есімдерді пайдаланып сөйлем құрастырыңдар.

5.Бірінші абзацтағы сөйлемдерге синтаксистік талдау жасаңдар.

ТЕСТ

1. Энергияны жеткізу және тарату үшін керек электр қондырғылар жиынтығын қалай атайды?

А) электр көзі;

В) электр торап;

С) электр тұтынушы;

Д) электр аспабы;

Е) электр кедергісі;

2. Электр қондырғылар неден тұрмайды?

А) тарату құрылғылардан;

В) станшалардан;

С) ток өткізгіштерден;

Д) кабельдік электр жеткізу желілерінен;

Е) электрлік емес құралдардан;

3. Электр тораптары нелерді электр көзіне қосады?

А) электр қабылдағыштарды және тұтынушыларды;

В) электрлік емес заттарды;

С) электр қабылдағыштарды және жерді;

Д) жерді және тұтынушыларды;

Е) ауаны және электрлік емес заттарды;

4. Электр энергияны өндірген жерден тұтынатын жерге жеткізу электр тораптарының қандай міндеті болып саналады?

А) бірінші;

В) үшінші;

С) екінші;

Д) төртінші;

Е) оныншы;

5. Электр тораптарының негізгі көрсеткішіне жатпайтын көрсеткішті атаңдар:

А) құрылмалық істелінуі;

В) ток түрі;

С) тұтынушылар аспабы;

Д) көрсетілген кернеу;

Е) электр тогын өткізбеу;

6. Құрылмалық істелінуі бойынша электр тораптары қалай бөлінбейді?

А) ауалық желілер;

В) кабельдік желілер;

С) кернеу көрсеткіші;

Д) ішкі таратылымдар;

Е) сыртқы таратылымдар;

7. Ток түрі бойынша электр тораптары қалай бөлінеді?

А) қалалық тораптар;

В) айнымалы және тұрақты ток тораптары;

С) ауалық желілер;

Д) кәсіпорындар торабы;

Е) ауылдық тораптары;

8. Қандай ұғым электр тораптар ұғымдарына жатпайды?

А) тарату тораптары;

В) қоректендіретін тораптар;

С) электр жүйесінің негізгі торабы;

Д) электр тогын өндіру;

Е) электр жеткізу желілері;

9. Әрбір торап немен сипатталады?

А) көрсетілген кедергімен;

В) көрсетілген кернеумен;

С) көрсетілген қуатпен;

Д) көрсетілген күшімен;

Е) көрсетілген жылдамдығымен;

10. Торап сүлбесін максимал жераумағын қамтып, сол жераумақта орналасқан барлық тұтынушыларды немен кешенді қамдау үшін салады?

А) сумен;

В) ауамен;

С) электрмен;

Д) жермен;

Е) ағашпен.

«Электр тораптары мен жүйлерерінің міндеті» тақырыбы бойынша кроссвордты шешіңдер.