Сөйлесу бөлімі 7 страница

А) тұрақтандырғыш;

В) трансформаторлар;

С) тоқтатқыш;

Д) өткізгіш;

Е) вольтметр;

4. Токтың түрін атаңдар:

А) айнымалы;

В)тұрақсыз;
С) өтетін;

Д) тоқымалы;

Е) иірілген;

5. Трансформаторлар іс жүзінде нені үлкен қашықтыққа беру, тарату үшін қолданылады?

А) электр өлшегішін;

В) электр түрлендіргішін;

С) электр энергиясын;

Д) электр мөлшерін;

Е) электр күшейткішін;

6. Электр энергетикасының қайратын өндіретін қай өнеркәсіп кәсіпорны болып табылады?

А) су қоймасы;

В) электр стансасы;

С) тоқыма өнеркәсібі;

Д) тігін кәсіпорны;

Е) тасымалдау кәсіпорны;

7. Энергияның негізгі көлемі қайда өндіріледі?

А) жылу электр стансаларда;

В) кен байыту комбинатында;

С) оқу орнында;

Д) спорт кешенінде;

Е) баспа орталығында;

8. Өлшемдер түрлерін атаңдар?

А) таразы;

В) электрмагнит;

С) вольтметр;

Д) ток өткізгіш;

Е) резистр;

1. Энергияны жеткізу және тарату үшін керек электр қондырғылар жиынтығын қалай атайды?

А) электр көзі;

В) электр торап;

С) электр тұтынушы;

Д) электр аспабы;

Е) электр кедергісі;

1. Электр тораптары нелерді электр көзіне қосады?

А) электр қабылдағыштарды және тұтынушыларды;

В) электрлік емес заттарды;

С) электр қабылдағыштарды және жерді;

Д) жерді және тұтынушыларды;

Е) ауаны және электрлік емес заттарды.

Модуль №4

Лексикалық тақырып «Тұрақты ток.»

Грамматикалық тақырып «Зат есімді қайталау. Сын есімді қайталау.

Етістіктің райлары мен шақтарын қайталау.»

Нені үйрену қажет?

· Қазақ тіліне тән дыбыстарды, жаңа сөздерді, сөз тіркестерін дұрыс айтып аударуға, сауатты жазуға үйрену.

· Кәсіби тіл дамытуға арналған мәтіндерді мәнерлеп оқып, дұрыс аударуға үйрену.

· Кәсіби тіл дамытуға арналған мәтіндер бойынша сұрақтарға, тест сұрақтарына дұрыс жауап беруді үйрену.

· Сөз таптарын ажырата білуге, сөз табының ерекшелігін түсіне білуге, жұрнақтар мен жалғаулардың көптігіне қарамастан бір-бірінен айырып, дұрыс қолдануды үйрену.

· Сөзді құрамы бойынша, сөйлемді сөйлем мүшелері бойынша талдауды үйрену.

Нені білуі тиіс?

· Мамандыққа қатысты кәсіби сөздер, сөз тіркестер мен терминдерді білу.

· Мамандыққа қатысты кәсіби сөздер, сөз тіркестер мен терминдерді білу сөйлемдерде дұрыс қолдана білу.

· Кәсіби тіл дамытуға арналған мәтіндер бойынша кроссвордтарға дұрыс шешім таба білу.

· Грамматика ережелерін ауызша, жазбаша қолдана білу.

Кіріспе бөлімі

1- сабақ

Блок №10

СЫН ЕСІМ (Имя прилагательное)

СЫН ЕСІМ заттың СЫНЫ

құбылыстың

САПАЛЫҚ Қандай? ҚАТЫСТЫҚ

(качественное) Қай? (относительное)

1. Түсі ақ, кара, қызыл

2. Сапасы таза, кір

3. Дәмі ашы, тұщы

Ж негізгі қара...

А

Л

А туынды Зат есім Л^ы_і Д^ы_і Т^ы_і мәдениетті

Ң

Етістік ^қ_ғЫШ ^К_ГІ Ш айтқыш

К сөз тіркесі қара көк

Ү (словосочетание)

Р

Д

Е

Л қос сөздер үлкен-үлкен

І (сложные слова)

Мен әдемі қалада тұрамын.

(Я живу в красивом городе)

Блок 11.

ШЫРАЙЛАР(степени сравнения)

ШЫРАЙЛАР (степени сравнения)
САЛЫСТЫРМАЛЫ (сравнительная)	ақ ы ақ   ек і ек   а   е   а   е   а   е ғылт ғыл   қыл аң қайғыш дір ы і биік – теу	1.Күшейткіш буын     әп-әдемі   2. Күшейткіш сөздер өте, тым, ең, тіпті өте биік	КҮШЕЙТПЕЛІ (превосходная)
ЖАЙ (простая)   биік

Етістіктің осы шағы (Настоящее время глагола)

отыр +

жүр

жатыр

2) основа глагола + -ы,-іп,-ып, +

вспомогательный глагол тұр

Отыр

Жатыр

Мысалы: тұр+ мын , оқып отыр + мын

СӨЗДІК

әсер етеді – влияет

тізбек – цепь

қауіпсіздік – безопасность

өлшеуіш – измеритель

кернеу – напряжение

өрт – пожар

сабырлық – сдержанность, воздержание

тізбек- цепь

күш- сила

энергия көзі- источник энергии

қозғалыс- движение

бағытталған- направленное

Сөйлесу бөлімі

2- сабақ

Грамматикалық тақырып: Сын есімді қайталау.

Лексикалық тақырып: «Қауіпсіздік техникасының ережелері».

Электр тоғы адам организміне физиологиялық, механикалық, химиялық және термиялық әсер етеді. Тоқтың осы әсерлерінің нәтижесінде адам зақымданып, ауыр зардапқа ұшырауы тіпті өліп кетуі мүмкін. Сондықтан электрлік қондырғылармен жұмыс істегенде «тоққа түсіп қалмаудың», яғни тоқпен қауіпсіз жұмыс істеудің шаралары қарастырылған болуы керек. Сонымен қатар, егер аспаптардың жұмыс істеу тәртібісақталмаса немесе тізбек қате жиналған болса, онда қымбат аспаптардың басқа да жабдықтардың, істен шығуы мүмкін. Жұмыс адам өміріне қауіпсіз және материалдық шығынсыз жағдайда орындалуы тиіс. Осы себепті лабораториялық жүмысты істегенге белгілі бір сақтық және қауіпсіздік ережелерін ұстану керек.

Жұмысқа кірісер алдында қосу және ажырату аспаптарымен танысыңыз. Сигнал шамдары, өлшеуіш аспаптары және ажыратқыштың тұтқаларының орны арқылы қорек көздерінің қысқыштарында көрнеудің жоқтығына көз жеткізіңіз.Құрастырған тізбекті тексеріп, оған берілетін кернеудің мәнін анықтап алыңыз.Жұмыстың өш бойында, әсіресе тізбекті кернеу көзіне қосқан кезде, аспаптардың көрсетуін бақылап тұрыңыз.Тәжірибенің жалғасында жаңадан құрастырылған тізбектерді оқытушыға тағы да тексертіңіз, қорек көзінің параметрлерін анықтап алыңыз.Тізбекті электрлік машиналардың роторлары толық тоқтағаннан кейін ғана жинау күйін тахометрлер мен өлшеуіш аспаптар арқылы анықтаңыз. Тәжірибе соңында алынған деректерді көрсетіп, олардың дұрыстығына көз жеткізіңіз. Тізбекті осыдан кейін ғана тоқтатуға болады. Тізбекті ажыратылған қорек көзінен бастап тарқатыңыз. Жалғаулық сымдарды созып жинап, тұрған орындарына қойыңыз. Өрт кезінде сабырлық сақтап ілулі тұрған эвакуация бағыттары бойынша сыртқа шығу керек.

ТАПСЫРМАЛАР

1.Мәтін бойынша төмендегі сұрақтарға жауап беріңдер.

1. Қалай электр тоғы адам организміне әсер етеді?

2. Жұмысқа кірісер алдында не істеу керек?

3. Лабораториялық жұмысын істегенде қай ережелердіі ұстану керек?

4. Тәжірибенің жалғасында жаңадан құрастырылған тізбектерді кімге тағы да тексерту керек?

5. Электрлік роторлық машиналардың тоқтағанын не арқылы анықтайды?

6. Тізбекті неден бастап тарқату керек?

7. Жалғаулық сымдарды қалай жинау керек?

8. Жалғаулық сымдарды қайда қою керек?

9. Өрт кезінде не істеу керек?

10. Сен қауіпсіздік техниқасының ережелерін білесің бе?

11. Қауінсіздік техникасының ережелері.

12. Электр тоғыдам организмені қандай әсер етеді?

13. Тоқтың әкерлерінен қандай зардаптар болуэ мүмкін?

14. Электрлік қандырғылармен жұмыс істегінде қандай шаралар қарастарылған болуы керен?

15. Лабораториялық жұмысты істегінде қандай ережелерін ұстаму керек?

16. Өрт незінде не істеу керек?

2. Берілген сөз тіркестерін аударыңдар.

Қауіпсіздік ережелер, ұстану керек, сигнал шамдары, өлшеуіш аспаптар, ажыратқыш тұтқалар, қорек көздері, жалғаулық сымдар, өрт кезінде, сабырлық сақтау, тізбекті кернеу көзіне қосу, құрастырған тізбекті тексеру, тізбек қате жиналу, электр тогының әсері.

ГРАММАТИКАЛЫҚ МИНИМУМ

Сын есім (Имя прилагательное)

Заттың сынын, сипатын, түрін, көлемін білдіретін сөздер сын есім деп аталады.

Белгілі бір заттың сындық сапасының басқа бір заттық сындық сапасынан артық- кем екенін білдіретін сын есімнің мағынасын шырай деп атаймыз.

Шырай түрлері:

1.Жай шырай (Положительная степень);

2.Салыстырмалы шырай (Сравнительная степень) жұрнақтары: -рақ/-рек, ырақ/-ірек,

-лау/-леу, дау/-деу, тау/-теу;

3.Күшейтпелі шырай (Усилительная степень) –п бірінші буынға қосылады;

4.Асырмалы шырай (Превосходная степень) көмекші сөздер арқылы заттың сындық белгісін я тіпті асыра, я тіпті төмендете көрсетеді: ең, өте, аса, тіпті, тым т.б.

3. Мәтіннен сын есімдерін көшіріп жазып, сөз құрамын анықтаңдар.

4.Берілген жай шырайдағы сын есімдерді басқа шырайларда жазыңдар (салыстырмалы, күшейтпелі, асырмалы).

Ақ, ұзын, арық, ескі, тар.

ТЕСТ

1. Электр тогы адам өміріне қауіпті ме?

А) қауіпті;

В) қауіпті емес;

С) қауіпті болуы мүмкін емес;

Д) қауіпсіз;

Е) қауіптілігі туралы естіген жоқпын;

2. Электр тогы адамға қандай әсерін тигізбейді?

А) физиологиялық;

В) механикалық;

С) химиялық;

Д) синтаксистық;

Е) термиялық;

3. Ток әсерінің нәтижесінде адаммен не болуы мүмкін?

А) өсуі;

В) үлкеюі;

С) зақымдануы;

Д) ақылы өсуі;

Е) кішіреюі;

4. Электрлік қондырғылармен жұмыс істегенде «токқа түсіп қалмау» деп неліктен айтылады?

А) токпен жұмыс істеу үшін;

В) токпен қауіпсіз жұмыс істеудің шараларын қарастыру үшін;

С) жұмысты аяқтау үшін;

Д) токтың күшін сақтау үшін;

Е) токтың кедергісін күшейту үшін;

5. Қай кезде қымбат электр аспаптардың басқа да электр жабдықтардың істен шығуы мүмкін?

А) электр тізбегі дұрыс жиналған болса;

В) электр тізбегінің бір бөлігі болса;

С) электр тізбегі қате жиналған болса;

Д) электр көзіне жалғанбаған кезінде;

Е) электр энергиясы болмаған кезінде;

6. Жұмыс қандай жағдайда орындалмауы тиіс?

А) адам өміріне қауіпсіз жағдайда;

В) материалдық шығынсыз жағдайда;

С) жұмыс жабдықтары дайын жағдайда;

Д) жұмыс құралдары дайын жағдайда;

Е) адам өміріне қауіпті жағдайда;

7. Жұмысқа кірісер алдында немен танысу керек емес?

А) теледидардағы бағдарламалармен;

В) қосу аспаптармен;

С) ажырату аспаптармен;

Д) электр тогының бар болуымен;

Е) ауа райымен;

8. Сигнал шамдары, өлшеуіш аспаптары және ажыратқыштың тұтқаларының орны арқылы қорек көздерінің қысқыштарында ненің жоқтығына көз жеткізу керек?

А) қуаттың;

В) кедергінің;

С) күштің;

Д) кернеудің;

Е) жылдамдығының;

9. Тізбекті электрлік машиналардың нелері толық тоқтағаннан кейін анықтау керек?

А) дауысы;

В) қызуы;

С) роторлары;

Д) сағаты;

Е) жарығы;

10. Өрт кезінде нені сақтау керек?

А) сабырлықты;

В) мөлшерін;

С) құрамын;

Д) жылуын;

Е) жылдамдығын.

«Қауіпсіздік техникасының ережелері» тақырыбы бойынша кроссвордты шешіңдер.