Жобалық талдаудың қағидалары

Жобалық талдаудың ақша ағынын модельдеу, жобаны оның өмірлік циклі бойынша қарастыру, уақыт факторын ескеру, инфляцияның әсерін есепке алу, тәуекелдің әсерін ескеру, кәспорындардың қаржылық жағдайын «жобамен» және «жобасыз» шарттарымен салыстыру деп аталатын қағидалары бар.

Ақша ағынын модельдеу дегеніміз – жоба бойынша әр түрлі уақыттағы табыс пен шығынды өзара салыстыру. Сонымен қатар, инвестициялық жобаны жүзге асыру мерзімінде кәсіпорынынң өндірістік, инвестициялық, қаржылық қызметтері бойынша ақшаның түсуі мен кетуін сипаттайды. Сондай-ақ, инвестициялық жобаны іске асыру ақша ағынын қарастырумен байланысты.Ақша ағынын модельдеу есеп беру кезеңіндегі ақша ағынынның барлық түсімдері мен шығындарын есепке ала отырып, модельді құрастыру негізінде жүзеге асырылады.

Ақша ағындарының көрсеткіштері бойынша инвестициялар тиімділігін бағалау әдістері жобаның бүкіл өмірлік циклін ечепке алады.Уақыт факторын ескеру жобаның парметрлер қозғалысын және оның экономикалық ортасын көрсетеді.Жобаны талдаудың екі қағидасын біріктіріп қарастырайық. Инфляцияның және тәуекелдің әсерін есепке алу, сондай-ақ жобаны сатуда бірнеше валютаны қолдану инфляцияны болжауда ескеріледі:

· ішкі наықтағы теңгенің жалпы индексі;

· теңгенің валюталық курсын болжау;

· сыртқы инфляцияны болжау;

· ресурсқа және өнімге (энергия ресурстары, сатериалдар, құрал-жабдықтар, транспорттық тасымалдар, құрылысмонтаж жұмыстары және т.б.);

· салық мөлшерлемесін, кедендік баж жиынын, орталық банктің қайта қаржыландыру мөлшерлемесін болжау.

«Жобамен» және «жобасыз» салыстыру. Инвестициялық жобаның тиімділік бағасы «жобаға дейінгі» және «жобадан кейінгі» «жобамен» және «жобасыз» эағдайларда салыстыру жолымен жүзеге асырылуы керек. Бұл кәсіпорын қызметіндегі маңызды микроэкономикалық көрсеткіштерге жобаның қалай әсер еткеніне талдау жасауды көрсетеді (сату көлемі, табысы, актив және меншікті капиталдың рентабельділігі және т.б.).

Инновациялық жобалардың тиімділігін салыстыру

Мұндай инвестициялық жобаны қабылдауды жоспарлайды, сондай-ақ жобаны қабылдау немесе қабылдамау жағдайларын анықтайды. Сол себепті кәсіпорын өзгерісін табу қажет.

Кесте 2

Жоғарыда анықталғандай, жобаны іске асыру туралы шешім қабылдағанда шығындардың өсуіне қарамай кәсіпорынның таза пайдасы 20 млн болады.

Жобалық талдаудың уақыт, инфляция, тәуекел факторларының қағидалары «кеңістіктегі құн» деген ұғымға негізделеді. Яғни бүгінігі 1 теңгенің ертеңгі 1 теңгеге қарағандағы құны пайыздық болып келеді. Сондықтан да инвестициялық жобаны бағалау кезеңінде жоба бойынша пайыздық мөлшерлеменің деңгейін таңдау маңызды болып табылады. Нақты экономикада бірегей мөлшерлемелер жоқ. Олардың бірнеше түрлері болады. Оларға қысқа, ұзақ мерзімді несие бойынша облигация, депозит бойынша және тағы да басқа пайыздық мөлшерлемелердің түрлері жатады. Сондықтан да инвестициялық жобаның қаржылық менеджерлері ең тиімді қаржыландыру көзін және инвестицияның обьектісін таңдау барысында нақты экономикадағы пайыздық мөлшерлемелерге негізделуі тиіс. Сонымен пайыздық мөлшерлеме және салыстыру мөлшерлемесі белгілі бір уақыт ішінде ақша ресурстарының құндылығының өзгеріс қарқынын сипаттайтын көрсеткіш болып табылады.