КАТЕГОРИИ:
АстрономияБиологияГеографияДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника
|
Йетиоба4) Тоқсоба Қыпшақ бірлестігіне: түрік тілдес тайпалар қимақ, оғыз, құман, ежелгі башқұрт енген XIIғ бастап қыпшақтар Арал маңындағы билік жүргізген кезеңінде олардың құрамында: қарлұқ, қаңлы, жікілдер де болған Плано Карпини – « Қаңлылар қыпшақша сөйледі екен»
Қоғамдық құрылысы
Хандық билік орталығы – Орда Оң қанат Сол қанат Сарайшық Сығанақ (Жайықта күші басым болды) (Сыр өзені бойында) хан - елді басқарған тархандар, басқақтар, бектер, байлар және ру-тайпа көсемдері –ақсүйек- шонжарлар Қарапайым халық (жатақтар) М. Қашқари: құлдарды”яланкуг” деп атаған Саяси жағдайы XIғ бастапҚазақстанның Жетісудан басқа жерлерінің барлығы қыпшақтардың қолында болды 1) Алтай Еділге дейін жер (Шығыс Дешті қыпшақ) 2) Еділ Донға дейінгі жер (половцы) Оңтүстік орыс далаларын, Кавказ, Қырымды алды, шекарасы Донға дейін ұлғайтылды 3) Дон Дунай (венгрілер қыпшақтарды “кундар” “командар” деп атады) Хорезм шахы Атсыз қыпшақтардың қол астындағы оғыздардың жеріне бірнеше рет шабуыл жасады ,1133ж- қыпшақтар жеңіліп қалды Хорезмдіктер қыпшақтарды толық жеңу үшін, арасына іріткі салды Сығынақ Отырар ханы билеушісі Қадыр- Буке жиені Алып- Дерек Хорезм билеушілері Текеш пен II Мұхаммед арасына іріткі салды 1195ж- Текеш Қадыр-Букеге қарсы шықты. Алып-Деректің әскерін пайдаланды Бұл шайқаста қыпшақтар жеңілді Хорезм мен қыпшақтар арасында соғыс басталды. Отырар, Сығанақ,Арал теңізінің аумақғы үшін ұзақ жылдар бойы қақтығыс көзіне айналды Монғолдардың келіумен қақтығыс тоқтатылды Шаруашылығы Ибн Баттута: “Қыпшақтар жері мал жаюға өте қолайлы, сиыр өсірді ” П. Карпини мен Г. Рубрук (XIIIғ)- қыпшақтар 10 немесе 22 өгіз тартып, оның үстіне үй тігетін болған. Еуроп саяхатшылары қыпшақтардың сүттен қалай май, құрт, қымыз алатынын айтты. Рубрук айран туралы жазды. Еврей саяхатшысы Петахья ( XII ғ)- тары мен күрішті көп өсіреді деп жазды Әл- Омари ( XIV) -“аздап бидай, арпа өсіреді. Көп өсіретіні тары болды ”деп жазды Ауған, Иран, Египет, Үнді жерлернде қыпшақ жылқылары өте жоғары бағаланды, 100-500 динарға сатылды.
Үшінші тарауға арналған тест сұрақтары 1.Керейіт мемлекетінің орталығы А) Сығанақ В) Суяб С) Битөбе D) Тараз Е) Балықты
2.“Монғол жеріндегі IX-XIII.ғ.өмір сүрген керейлер күшті дамыған ел”-деп айтқан тарихшы А) М.Қашғари В) Рашид ад-Дин С) В.В.Бортольд D) Әл-Идриси Е) Әл-Морвази
3.Керейіттерде малдың басты түрі А) Түйе В) Жылқы мен қой С) Ірі қара D) Қой мен ешкі Е) Сиыр мен қой
4.“Қыпшақтар даласы”атанған аймақ: А) Жетісу В) Қазақстанның оңтүстігі С) Алтайдан Еділге дейін D) Оңтүстік Сібір Е) Орталық Қазақстан
5.“Қаңлылар қыпшақша сөйлейді екен”-дегенді айтқан саяхатшы А) Г.Рубрук В) Плано Карпини С) Әл-Морвази D) Петохья Е) Әл-Омари
6.Қарахан мемлекетінің негізін Сатұқ Боғра хан қалаған жыл А) 941ж В) 942ж С) 955ж D) 456ж Е) 457ж
7.Қарахандарды 1089 ж. басып алды: А) Арбтар В) Қытайлар С) Селжұқтар D) Түріктер Е) Эфтaлиттер
8.Қарахан мемлекетін Хорезм шахы Мұхамед құлатқан жыл А) 1212ж В) 1214ж С) 1221ж D) 1213ж Е) 1215ж
9.Қарахандардың жылқы малына ерекше көңіл бөлетінін айтқан ғұлама А) М.Қашғари В) Ж.Баласағұн С) Әл-Морвази D) Ахмет Яссауи Е) Әл-Бируни
10.Қарақытай мемлекетін құрған орталық-азиялық тайпа А) Қидандар В) Жалайырлар С) Керейлер D) Наймандар Е) Қоңыраттар
11.Елюй Дашы 1143 жылы қаза болған соң билікті қолына алған А) Ағасы В) Баласы С) Әйелі D) Інісі Е) Атасы
12.1208жылы Қарақытайларды Шығыста жеңген А) Ойраттар В) Наймандар С) Жалайырлар D) Оғыздар Е) Қарлұқтар
13.Найман мен Керейлердің мемлекеттік билік жүйесінде жақсы дамыған А)Сот ісін жүргізу В)Іс-қағаздарын жүргізу С)Әскер ісі D)Сауда Е)Тайпаларды басқару
14.1137 ж. Ходжент жанында Қарахан әскерлеріне ойсырата соққы берген мемлекет: А)Қарақытай В)Қыпшақ С)Найман D)Керей Е)Монғол
15.Найман, керей жалайырлардың негізгі мекендеген жерлері А) Монғолияның орта және Батыс аудандары В) Қытайдың солтүстігі С) Орталық Қазақстан D) Шығыс Қазақстан Е) Батыс Қазақстан
16. Қарахан мемлекетінің құрылуында басты рөлді қай тайпа атқарды? А) жікіл тайпасы В) яғма тайпасы С) қарлұқ тайпасы Д) оғыз тайпасы Е) қимақ тайпасы
17.Қарахан мемлекетінің негізін кім қалады? А) Білге Құл Қадыр – хан В) Сатұқ Боғра – хан С) Оғұлшақ Д) Арслан Е) Хасан
18. Ислам діні Қарахан мемлекетінің діні болып қашан жарияланды ? А) 955 жылы В) 987 жылы С) 960жылы Д) 1043 жылы Е) 1046 жылы
19. Найман мемлекетінің орталығы А) Үзкент қаласы В) Балықты қаласы С) Қарақорым Д) Баласағұн Е)Сығанақ
20. Керейіттер туралы қай тарихшы жазды? А) әл – Марвази В) Қадырғали би Қосымұлы С) Рашид ад – Дин Д) Әбілғазы Е) Әл-Омари
4- тарау Ұлы Жібек жолы Қытай жазба деректерінде Б.З.Б II-Iғ Үйсін мемлекеті Қытаймен араласты. Б.З.Б I ғ.ортасы алашқы рет Қытай елінен батыстағы елдерге қарай жібек артқан керуендер шықты. Б.З.Б II ғ орта халықаралық дипломатикалық қатынастар дамыды. Қытай императоры У ди 138 ж.батысқа елшілік жібереді. 13 жылдан соң елге оралады.Иран шахына Қытай императорынан жібектен жасалған киімдер жіберген. VI ғ.бастап Еуразияға,Түрік қағанатына белгілі болды. Хуанхэ
|