Алтын Орда 2 страница

7.XIV ғ. аяғы мен XV ғ. I-ші жартысында қазақ деген этносаяси қауымдастықтың болғанын кім жазған:

А) Марвази В) Қашғари С) Масуди

D) Рашид ад – Дин Е) Рузбихан

8.Өзбек ұлысында XV ғ. ер жүректері қазақтар екенін жазған тарихшы

А) В.В.Бартольд В) Рубрук С) Рузбихан D) Б.Е.Көмеков Е) Сына-Цянь

9.ХІІІ ғасырға дейін «қазақ» атауының қолданып келген мағынасы:

А) Еркін адамдар В) Жауынгерлер

С) Көшпелілер D) Бақташылар

Е) Егіншілер

10.Қазақ халқының құрамына енген ру-тайпалар өздерінің ен-таңбаларын салған жартас:

А) Жетісу В) Таңбалы Нұра С) Алтын Орда D) Арыстан баб кесенесі Е) Ноғай Ордасы

11.«Алаш» сөзін жиі кездестіретін қазақ халқының аңызы:

А) «Жошы ханның жортуылы» В) «Қорқыт ата» С) «Алаша хан» D) «Оғызнама»

Е) «Ақсақ құлан»

12. «Қазақ халқының жүзге бөлінуі, қазақ мемлекеті құрылғаннан кейінгі кезде өз жерін қорғау қажеттілігінен туған»-деп жазған қазақтың тұңғыш ағартушы ғалымы:

А) М.Дулатов В) Ш.Құдайбердиев

С) А.Құнанбаев D) Ш.Уәлиханов

Е) Б.Көмеков

13.Қазақ халқының құрылымына байланысты «қазақ» атауы біржола этникалық сипатқа ие болған уақыт:

А) XIV ғасырдың ІІ жартысында В) XIV ғасырда С) XV ғасырда D) XV ғасырдың І жартысында Е) XV ғасырдың ІІ жартысы

14.Қазақтың халық болып құрылуына әсер еткен біріккен этникалық топ:

А) қыпшақтар тайпалар одағы және үйсін тайпалар одағы В) сарматтар тайпалар одағы және үйсіндер тайпалар одағы

С) дулаттар тайпалар одағы және қыпшақтар тайпалар одағы

D) қаңлылар тайпалар одағы және дулаттар тайпалар одағы

Е) үйсіндер тайпалар одағы және қаңлылар тайпалар одағы

15.Жәнібек, Керей хандарымен бірігіп көшкен ру-тайпалардың алғашқы атауы:

А) қазақ-қырғыз В) өзбек-қазақтар

С) қырғыздар D) қыпшақтар Е) еркін кезбелер

16.Ежелгі Сібір тайпалары тілдерінде «қазақ» сөзінің мағынасы:

А) зор, күшті, көшпелі В) еркін, азат, алып С) мықты, берік, алып D) көшпелі, алып, еркін Е) күшті, еркін, мықты

17. «Қазақ» сөзі этникалық мағынаға ие бола бастаған ғасыр:

А) XVII ғасыр В) XVI ғасыр С) XVIII ғасыр D) XIV ғасыр Е) XV ғасыр

18.Қазақ халқының, жүздерінің пайда болуы туралы айтылған аңыз:

А) Алаша хан В) Қорқыт ата С) Алпамыс жыры D) Оғызнама Е) Алаш жыры

19.Қазақ мемлекеті құрылғаннан кейінгі кезде қазақ халқының жүзге бөліну себебі:

А) Топтасып өмір сүру үшін В) Басқару тиімділігінен С) Өз жерін қорғау үшін

D) Өз ішіндегі келіспеушіліктерден

Е) Ымырластықтың болмауынан

20. «Қазақ жүздерінің құрылу себебі, олар (қазақтар) көшіп-қонып жүрген жерлерінде өз құқықтарын қорғау үшін одақтар құрған. Ол одақ – қазақ жүздері»-деп жазған ағартушы ғалым:

А) А.Құнанбаев В) Ш.Құдайбердиев

С) М.Дулатов D) Ш.Уәлиханов

Е) М.Жұмабаев

21.Қазақ жеріндегі ру-тайпалардың XV ғасырдың басындағы басқа хандықтарға ауа көшуінің басты мақсаттары:

А) Малдың қамы үшін В) Билікке, таласқа тойтарыс беру үшін С) Хандықты тарату үшін D) Басқа елде би болу үшін

Е) Ру-тайпалармен бірігу, тыныштықта өмір сүру үшін

22.XV ғасырда қыпшақ, қаңлы, арғын, қоңырат, дулат т.б. қазақ рулары мен тайпаларының өкілдері өмір сүрген жер:

А) Түркістан аймағы В) Тараз аймағы

С) Отырар аймағы D) Ақмешіт аймағы

Е) Сайрам аймағы

23.Орталық, Солтүстік, Оңтүстік Қазақстан қыпшақ тайпалар одағы мен Оңтүстік-шығыс Қазақстан үйсіндер одағының бірігу нәтижесінде құрылған халық:

А) Өзбек В) Қазақ С) Өзбек-қазақ

D) Татар Е) Түрік

24.Сырдарияның орта бойындағы оғыздар мен қыпшақтардың арасындағы өзара байланыс басталған ғасыр:

А) ХІІ ғасыр В) ХІ ғасыр С) Х ғасыр

D) ІХ ғасыр Е) ХІІІ ғасыр

25.XIII ғасырдың басында жасалған мәмлүктік Египет мемлекетінің сөздігінің атауы:

А) Өзбек-қазақ В) Араб сөздігі С) Өзбек-қыпшақ D) Араб-қыпшақ Е) Араб-өзбек

26. ««Қазақ» сөзі хорасан түркімендері арасында этникалық сипатта қолданылған тәрізді»-деп жазған тарихшы:

А) М.Қозыбаев В) Рузбихан

С) Ә.Марғұлан D) К.Ақышев

Е) Б.Е.Көмеков

27.XIII ғасырдың басында жасалған мәмлүктік Египет мемлекетінің «араб-қыпшақ» сөздігінде «қазақ» сөзіне берілген түсіндірме:

А) Еркін, кезбе В) Мықты, берік С) Алып, күшті D) Еркін, берік Е) Мықты, күшті

28.IX-X ғасырлар аралығында алғаш рет айтылған қазақ халқының ұраны:

А) Аттан В) Алаш С) Аруақ

D) Абылай Е) Тәңір

29.Алғашқы кезде «қазақ» атауының орнына қолданылған сөз:

А) Қыпшақ В) Өзбек С) Алаш

D) Үйсін Е) Түрік

30.ІХ-Х ғасырларды «қазақ» атауы әлеуметтік мағынада қолданылған жер:

А) Жетісуда В) Түркістанда С) Египетте D) Шығыс Дешті Қыпшақта Е) Алтын Ордада

31.Өзбек ұлысында (XV ғ.) үш халықтың болғандығы, оның ішінде ең көбі ержүректері екені жайлы хабар айтқан:

А) В.Рубрук В) Ш.Уәлиханов

С) М.Дулатов D) Б.Е.Көмеков Е) Рузбихан

32.“Алаш” сөзі шамамен қай ғасырларда алғаш рет айтылды

А) VII-VIIIғ. В) VIII-IХ ғ. С) 1Х-Х ғ.

D) Х-Х1 ғ. Е) Х1-ХП ғ.

33.Қазақ жүздерінің құрылу себебін жазған ғалым

А) А.Құнанбаев В) Ы.Алтынсарин

С) Ш.Уәлиханов D) С.Торайғыров

Е) Левшин

34.Қазақ халқының, жүздерінің пайда болуы туралы айтылған аңыз:

А) Алаша хан В)Қорқыт ата С)Алпамыс жыры D) Оғызнама Е) Алаш жыры

35. Сақ, сармат, үйсін тайпаларының келбеттері кімдерге ұқсас болған

А) монғолдарға В) андроновтықтарға

С) славяндарға D) оғыздарға Е)өзбектерге

8- тарау Қазақстанның XVI-XV ҒАСЫРДАРДАҒЫ МӘДЕНИЕТІ

XIV – XV ғасырлардағы рухани мәдениет

XIV – XV ғасырлардағы сәулет өнері

Ғимараттың сыртқы қабырғалары әр түрлі ою –өрнектермен безендірілген.

Қожа Ахмет Йасауй Көккесене Алаша хан

Сегізінші тарауға арналған тест сұрақтары

1.XIV-XV ғасырларда Қазақстанда мекендеген ру-тайпалардың ауызша таралған әдебиет туындыларының ғылыми атауы:

А) Фольклор В) Музыка С) Философия

D) Этнология Е) Этнография

2.XIV-XV ғасырларда қыпшақтар мен қияттардың қызылбастар мен қалмақтарға қарсы соғысын суреттейтін жыр:

А) Ер Тарғын В) Қобыланды батыр С) Ер Қосай D) Орақ-Мамай Е) Ер Төстік

3.Қуаңшылдық жылдары жасалған ырым:

А) Көкке табыну В) Пұтқа жалбарыну С) Тасаттық D) Аруақтарға сиыну Е) Жаратушыға жалбарану

4.Қазақстанның байырғы тұрғындардың түсінігіндегі аспан әлемінің мағынасы:

А) Жаратушы В) Пір С) Аруақ D) Көк тәңірі

Е) Тәңірге сиыну

5.Тіл-көз тиюге байланысты сақталып қалған нанымның атауы:

А) Тасаттық В) Аруақтарға сиыну С) Моншақ ілу D) Көзтимес Е) Бойтұмар

6.Қасиетті бұлақ басына ақ құйып көктен жаңбыр сұрау ырымының атауы:

А) Тасаттық В) Аруақтарға сиыну С) Жаратушыға жалбарану D) Пұтқа жалбарыну Е) Көкке табыну

7.XIV ғасырда мұсылман дініне кіріп, басына шалма тақпағандарға қатаң жаза қолданған хан:

А) Тәуке хан В) Тоғылық-Темір С) Хақназар хан

D) Әбілқайыр хан Е) Қасым хан

8.XIV-XV ғасырларда халықаралық қарым-қатынастарда сөздік ретінде пайдаланған еңбектің аты:

А) «Оғызнама» В) «Хұсрау мен Шырын»

С) «Кодекс куманикус» D) «Жүсіп – Зылиха»

Е) «Мухаббатнама»

9.XIV-XV ғасырларда қыпшақтар арасынан шыққан Кутбтың әдеби шығармасы:

А) «Қамбар батыр» В) «Ескендір»

С) «Мухаббатнама» D) «Хұсрау мен Шырын»

Е) «Жүсіп – Зылиха»

10.Алтын Орда ыдыраған кезде пайда болған тарихи батырлық жыр:

А) «Қамбар батыр» В) «Ескендір» С) «Керқұла атты Кендебай» D) «Ер Төстік» Е) «Ер Тарғын»

11.Сүйіспеншілік, әділеттілік тақырыбында жазған Дурбектің поэмасы:

А) «Жүсіп – Зылиха» В) «Орақ – Мамай»

С) «Хұсрау мен Шырын» D) «Мухаббатнама»

Е) «Оғызнама»

12.Алтын Орда дәуірінен бері келе жатқан күй-аңыз:

А) «Қамбар батыр» В) «Сағыныш» С) «Ескендір» D) «Ер Тарғын» Е) «Ер Қосай»

13.XIV-XV ғасырлардың аралығында белгілі болған өзбек ақыны Хорезмидің әдеби шығармасының аты:

А) «Хұсрау мен Шырын» В) «Жүсіп – Зылиха»

С) «Мухаббатнама» D) «Ел айрылған»

Е) «Оғызнама»

14.XIV-XV ғасырлардан бізге жеткен аспаптық музыка туындыларының бірі:

А) Ер Тарғын В) Орақ – Мамай С) Ер Қосай

D) Шора батыр Е) Құламерген

15.XIV ғасырда исламның таралуына қатты көңіл бөлген хандар:

А) Тәуке хан, Хақназар хан В) Есім хан, Қасым хан С) Әбілқайыр хан D) Тәуекел хан Е) Өзбек хан, Тоғылық-Темір

16.Ислам діні Қазақстанда VIII ғасырда тарай бастағанымен, халықтың жүрек түкпіріне ХІХ ғасырдың аяғына дейін толық жете қоймағаны жөнінде өз пікірін жазған қазақтың тұңғыш ғалымы:

А) Ш.Уәлиханов В) А.Құнанбаев

С) Ш.Құдайбердиев D) М.Дулатов

Е) Ж.Аймауытов

17.XIII-XV ғасырлардан аттары бізге аңыз болып жеткен ауызша поэзия өкілдердің бірі:

А) Бұхар Жырау В) Асан қайғы С) Үмбетей Жырау D) Біржан сал Е) Доспамбет Жырау

18.XIV-XV ғасырлардан әлі күнге дейін тәрбиелік мәні зор батырлық, өнегелік мазмұндағы ертегілердің бірі:

А) Қобыланды батыр В) Ер Тарғын С) Жоямерген D) Ақсақ құлан Е) Жошы ханның жортуы

19.Алтын Орда ыдыраған кезде пайда болған тарихи батырлық жыр:

А) Қобыланды батыр В) Құламерген С) Қамбар батыр D) Орақ – Мамай Е) Шора батыр

20.XIV-XV ғасырлардан бізге жеткен аспаптық музыка туындыларының бірі:

А) «Ер Тарғын» В) «Орақ – Мамай» С) «Ер Қосай» D) «Құламерген» Е) «Ескендір»

21.Алтын Орда дәуірінен бері келе жатқан күй-аңыздың аты:

А) «Жошы ханның жортуы» В) «Ер Тарғын»

С) «Қобыланды батыр» D) «Ер Қосай» Е) «Орақ – Мамай»

22.XIV-XV ғасырлардан әлі күнге дейін тәрбиелік мәні зор батырлық, өнегелік мазмұндағы ертегілердің бірі:

А) «Темірқазық пен Жетіқарақшы» В) «Жерден шыққан Желім батыр» С) «Күннің баяны»

D) «Ескендір» Е) «Ақсақ құлан»

23.XIII-XV ғасырлардан аттары бізге аңыз болып жеткен ауызша поэзия өкілдердің бірі:

А) Үмбетей жырау В) Ақтамберді С) Кетбұға

D) Жиембет Е) Доспамбет жырау

24.XIV-XV ғасырларда материалдық игіліктер негізделген шикізат көзі:

А) Сауда В) Қолөнер С) Жер өңдеу кәсібі D) Мал басынан алынды Е) Егіншілік

25.ХІІІ ғасырда қыпшақтардың сүттен қалай май алатынын, құртты, қымызды қалай жасайтындарын таңдана жазғандар:

А) Кезбелер В) Еуропа саяхатшылары

С) Көшпенділер D) Жыраулар Е) Ақындар

26.Шөлдеп келе жатқанда қыпшақтар сиыр сүтінен жасалған қышқыл сусын бергенін, оны айран деп атайтындарын жазған:

А) Хорезми В) Ш.Уәлиханов С) В.Рубрук

D) Дурбек Е) Кутб

27.XIV-XV ғасырларда жаздыгүні бастарына ыстық өткізбейтін ақ киізден жасалған:

А) Тымақ киген В) Бөрік киген С) Сәукеле киген D) Айыр қалпақтар киген Е) Құлақшын киген

28.Ғарыш пен жердің, күн мен айдың, жұлдыздардың қайдан шыққандығы туралы жазылған аңыз:

А) «Жоямерген» В) «Жерден шыққан Желім батыр» С) «Ел айырылған» D) «Ақсақ құлан»

Е) «Күннің баяны»

29.Х-ХІІ ғасырларда Қарахан мемлекеті кезінде өркендей бастаған сәулет өнерінің тамаша туындысы:

А) Айша бибі кесенесі В) Қожа Ахмет Иассауи кесенесі С) Дәуітбек кесенесі D) Тектұрмас кесенесі Е) Көккесене

30.XIV-XV ғасырлардағы сәулет өнерінің тамаша үлгісін көрсеткен кесене:

А) Боран мұнарасы В) Дәуітбек кесенесі С) Айша бибі D) Бабаджа-Хатын кесенесі Е) Қарахан

31.Көне Отырар қаласының батыс жағында 3 км жерде орналасқан кесене:

А) Алаша хан кесенесі В) Қожа Ахмет Иассауи кесенесі С) Арыстан баб кесенесі D) Көккесене

Е) Рабиға Сұлтан Бегімнің кесенесі

32.Ел аузындағы аңыз бойынша Арыстан баб өмір сүрген уақыт:

А) VI-VII ғасырларда В) VII ғасырда С) VI ғасырда D) VII-VIII ғасырларда Е) VIII-IX ғасырларда

33.Құлап қалған Арыстан баб күмбезін XIV ғасырда қайта салғызған:

А) Ахмет Иассауи В) Жошы хан С) Жәңгір хан

D) Рабиға Сұлтан Бегім Е) Әмір Темір

34.Арыстан баб кесенесі:

А) 2 бөлмелі В) 3 бөлмелі С) 4 бөлмелі D) 6 бөлмелі Е) 1 бөлмелі

35.Әмір Темірдің бұйрығымен салынған сәулет өнерінің ғажайып туындысы:

А) Алаша хан кесенесі В) Қожа Ахмет Иассауи кесенесі С) Көккесене D) Арыстан баб кесенесі

Е) Айша бибі кесенесі

36.Қожа Ахмет Иассауи кесенесі орналасқан қала:

А) Тараз В) Отырар С) Түркістан D) Ақмешіт

Е) Алматы

37.Қожа Ахмет Иассауи кесенесін салуға Әмір Темір бұйрық берген жыл:

А) 1400 ж В) 1396 ж С) 1398 ж D) 1397 ж

Е) 1399 ж

38.Қожа Ахмет Иассауи кесенесінде залдың ортасында тұрған үлкен тайқазан жасалған жыл:

А) 1396 ж В) 1397 ж С) 1401 ж D) 1398 ж

Е) 1399 ж

39.Қожа Ахмет Иассауи кесенесіндегі ең негізгі бөлме:

А) Кітапхана В) Үлкен ақ сарай С) Кіші ақ сарай D) Асхана Е) Дәріхана

40.Қожа Ахмет Иассауи кесенесінің биіктігі:

А) 18,5 м В) 20,5 м С) 15,5 м D) 21,5 м Е) 37,5 м

41.Сығанақ қаласының маңында орналасқан бір күмбезді кесене:

А) Алаша хан кесенесі В) Рабиға Сұлтан Бегім кесенесі С) Айша бибі кесенесі D) Көккесене

Е) Арыстан баб кесенесі

42.XIV-XV ғасырларда далалық сәулет өнерінің үлгісінде жасалған ескерткіш:

А) Көккесене В) Айша бибі кесенесі С) Ақыртас ғимараты D) Білеулі ғимараты Е) Алаша хан кесенесі

43.Қабырғаларының сырты Алаша хан күмбезі секілді қыштан, кілем өрнегі үлгісіне ұқсатып қаланған кесене:

А) Көккесене В) Аяққамыр күмбезі

С) Мырзарабат сардобасы D) Бабаджа-қатын кесенесі Е) Боран мұнарасы

44.Қабырға сыртын әсемдеу ісінде қазақтың дәстүрлі ою-өрнегі (таңдай, жүрекше) кең қолданылған кесене:

А) Дың ескерткіштері В) Алаша хан кесенесі

С) Білеулі ғимараты D) Бабаджа-қатын кесенесі

Е) Ақыртас ғимараты

45.XV ғасырдың ІІ жартысында салынып жартылай сақталған ескерткіш:

А) Алаша хан кесенесі В) Арыстан баб кесенесі

С) Рабиға Сұлтан Бегім кесенесі D) Аяққамыр күмбезі Е) Білеулі ғимараты

46.Рабиға Сұлтан Бегімнің басына қойылған құлпы тасы табылған жер:

А) Алаша хан кесенесінің ішінен В) Ақыртас ғимаратынан С) Боран мұнарасынан D) Білеулі ғимаратынан

Е) Ахмет Иассауи күмбезінің ішінен

47.Ұлытау ауданындағы Қаракеңгір өзенінің жағасында салынған кесене:

А) Рабиға Сұлтан Бегімнің кесенесі В) Алаша хан кесенесі С) Арыстан баб кесенесі D) Қожа Ахмет Иассауи кесенесі Е) Көккесене

48.Ислам дінінің көрнекті өкілі, әрі уағыздаушы, әрі ақын:

А) Әмір Темір В) Арыстан баб С) Хорезми

D) Жүсіп Баласағұн Е) Қожа Ахмет Иассауи

49.X-XII ғасырларда Тараз қаласының маңындағы сәулет өнерінің тамаша туындысы:

А) Бабаджа-қатын кесенесі В) Арыстан баб кесенесі С) Қожа Ахмет Иассауи кесенесі

D) Дәуітбек кесенесі

Е) Тектұрмас кесенесі

50.Қолданбалы өнердің ғажайып үлгілері қолданылған ғимараттар:

А) Боран мұнарасы В) Ақыртас ғимараты

С) Түркістан моншасы D) Қожа Ахмет Иассауи кесенесі

Е) Рабиға Сұлтан Бегім кесенесі

51.Сәулет өнерінің орта ғасырда биік деңгейде болғандығының дәлелі:

А) Құрылыс материалдарының сапалы болуы

В) Мамандардың білікті болуы С) Көрші елдерден құрылысшылардың келуі D) Мәдениет мұраларының әр түрлілігі Е) Арнайы мамандардың даярлануы

52.XIV-XV ғасырларда сәулет өнерінде қалыптасқан жаңа үлгілер:

А) Бөлмелерді тізбектеп салу В) Ғимаратты күмбез шатырмен жабу С) Су құбырларын қабырға ішімен жүргізу

D) Ғимараттарды безендіру Е) Қолданбалы өнерді пайдалану

53.XIV-XV ғасырларда қыпшақ тілінде жазылған туынды:

А) «Жошы ханның жортуы» В) «Ер Тарғын»

С) «Оғызнама» D) «Мухаббатнама» Е) «Жүсіп – Зылиха»

54.Киелі аң-құстың тісін, тырнағын тіл-көз тимеуге қарсы жасаған ырымның атауы:

А) Су моншақ В) Көз тимес С) Тілтұмар

D) Бойтұмар Е) Тұмар

55.XIV-XV ғасырларда Қазақстандағы хандықтар шаруашылығының басым түрі:

А) Егіншілік В) Аңшылық С) Зергерлік

D) Қолөнер Е) Мал шаруашылығы

56.ХІІІ ғасырдың соңындағы жазба деректерге қарағанда, пайдаланылған киіз үйдің түрлері:

А) Арба үстіне тігілген, жылжымалы В) Он екі қанатты С) Алты қанатты D) Күрке Е) Шатыр

57.Ғарыш пен жердің, күн мен айдың, жұлдыздардың қайдан шыққандығы туралы жазылған аңыз:

А) «Жерден шыққан Желім батыр» В) «Темірқазық пен Жетіқарақшы» С) «Жоямерген» D) «Кодекс куманикус»

Е) «Құламерген»

58. «Шыңғыснаманың» авторы:

А) Бұхар Жырау В) Әмір Темір С) Өтеміс қажы D) Сыпыра Жырау Е) Жиембет

59. «Дешті уалаяты Берке ханға бағынған кезде дінсіздердің көп бөлігін ол ислам дініне кіргізді»-деп жазған Өтеміс қажының кітабының аты:

А) «Оғызнама» В) «Мухаббатнама» С) «Кодекс куманикус» D) «Шыңғыснама» Е) «Ислам діні»

60.Қазақстанда ислам діні VIII ғасырда тарағанымен ХІХ ғасырдың аяғына дейін тұрғындардың жүрек түкпіріне жете қоймағаны жөніндегі пікірін жазған Ш.Уәлихановтың мақаласының аты:

А) «Шыңғыснама» В) «Оғызнама» С) «Ел айырылған» D) «Сағыныш» Е) «Ислам діні»

61.Қыпшақтардың “айран” деп аталатын сусыны туралы жазған ғұлама

А) В.Рубрук В) В.В.Бартольд С) М.Протектор D) М.Қашғари Е) Әл-Бируни

62.XIV-XV ғ. жататын эпостық жыр

А) «Баян батыр» В) «Қозы Көрпеш-Баян сұлу»

С) «Қобыланды батыр» D) «Ертөстік» Е) «Қодан тайшы»

63.Қазақстан аумағында XIII-XIV ғ.ғ. халық ауыз әдебиетімен қатар жазбаша әдебиет дамыды: