СИЛИКОЗ

Силикоз (латынша — silicium - кремний) деп өкпеде бос крем­ний қостотығы өсерінде дамитын сырқатты айтады.

Патогенезі. Кварц шандары тыныс жоддарына әртүрлі эсер етеді. 1) оның көп қырлы болшектері ә дегеннен-ақ бронхтың шырышты қабығына механикалық эсер етіл оны зақымдайды; 2) биология-лык орта әсерінде кремний қостотығы еріп кремний қышқылына айналады. Ол сол жердегі тіндерге тікелей улы өсер етіп оларды ыдырата бастайды; 3) кварц шандары оздерін обып алған макро-фагтарды зақымдайды. Олардың ыдырау өнімдері (негізінен гидролиздеуші ферменттер) жергілікті фибробластардың өсіп-өнуіне қолайлы жағдай тудырып дәнекер тін дамуына соқтырады; 4) крем­ний қостотығы әсерінде окпеде аутоиммундық озгерістер дамуы мүмкін. Мысалы силикоздық түйіндердегі гиалин қүрамының тең жартысы глобулиннен түратыны мәлім.

Дегенмен де кварц шаңдары әсерінде окпеде дамитын өзгерістердің себептері әлі де болса ақырына дейін анықталмай отыр. Жоғарыда керсетілген механизмдердің ешқайсысы силикоз-дың бірден-бір себебі бола алмайды. Ал осы өзгерістер нәтижесінде окпеде дамыған ерекше склероз силикоздың негізгі морфология-лык, белгісі болып саналады.

Патологиялық анатомиясы. Окпеде силикоз түйінді немесе интерстициалды (аралық) түрде корінеді. Туйінді силикоз окпеде

222-сурет. Өкпедегі силикоз ошақтары. Оң жақта ісік тәрізді силикоз(П.П. Движков бойынша)

көлденеңі бірнеше миллиметрден бірнеше сантиметрге жететін сүр немесе қара сүр түстегі түйіндердің пайда болуымен сипатталады. Кейде осы түйіндер бір-біріне қосылып окпеде силикоз жайлаган ірі ошақтар - ісік шәрізді силикоз дамиды (222 - сурет). Окпе тіні үстап көргенде тығыз, көп жері ауасыз серпімді болады. Силико-зға тән түйіндер, микроскоппен қарағанда шанды ошақтарды ай-нала қат-қабат жайғасқан, гиалинденген дәнекер тіннен түрады. Кейде дәнекер тін талшықтары қүйындай үйіріле жайғасқан. Со-нымен қатар дәнекер тіні жоғарыдағыдай реттеліп жайгаспаған (яғни силикозға тән емес) түйіндер де кездеседі.

Кейінгі жылдары силикоздьщ түйіңді түрінен горі интерстици­алды (аралық) түрі коп үшырайтьш болды. Ол дәнекер тіннің брон-хтар мен қан тамырлары төңірегінде, альвеола іргелерінде жайыла (диффузды) өсіп кетуімен, окпе тінінің біраз қатаюымен сипаттала­ды. Коп жағдайларда бүл өзгерістерді жеке бір кәсіптік аурулар қата-рына жатқызу қиын, себебі осындай озгерістер кез келген, тіпті зиянды ондірісте істемеген кісілерде де, қоршаған ортаның жалпы ыластануы нәтижесінде дамуы мүмкін. Яғни окпенің аралық тінінің склерозы тек кәсіптік аурулар үшін ғана тән емес.

42 — 437

Ж.Ахліетов. Патологаялық анатомия

23 белім. Кәсіптік аурулар