Несие № 1

1. Тақырып 1-2. Токсикологиялық химияға кіріспе. Токсикологиялық химияның ғылым ретінде даму тарихы. Токсикологиялық химияның негізгі бөлімдері. Химия – токсикологиялық талдау (ХТТ), негізгі бағыттары және қолдану аймақтары

2. Мақсаты:Студенттерді токсикологиялық химия және химика-токсикологиялық талдау пәндерімен; ХТТ қазіргі заманға сай этаптарының мәселелерімен; уланғандарға жасалынған соттық-химиялық сараптама міндеттерімен; негізгі құжаттармен, регламентирлеуші өндіріс соттық-химиялық сараптамалармен сонымен қатар студент өздерінің практикалық жұмыстарын басшылыққа ала отырып танысулары қажет.

3. Дәрістердің тезистері

Токсикологиялық химия –токсикология және химиямен айтарлықтай тығыз байланыстағы ғылым.

Токсикология –медициналық ғылым. Токсикология (грек тілінен аударғанда. toxicon - у,logos –оқып білу) –физикалық факторлармен удың қасиетін, олардың адам ағзаларына әсер ету механизмдерімен және олардың диагностикаларының таралу әдістері, улануды емдеу және профилактикаларын зерттейтін ғылым.

Токсикологиялық химия бөліну әдістерінің негізгі теоретикалық негіздерін түсіндіріп берумен қатар, улы заттардың тек қана биологиялық құбылыстардан болатын объекттерден ғана емес зерттеулердің басқа да объекттерден болатынын үйретеді.

Фармацевтикалық білім берудің бағдарламалары тек қана 3 бөлімнен тұратыны қарастырылған:

1. бөлім – токсикологиялық маңызды заттарды ХТТ,

2. бөлім – тірі жанның өткір улануына экспресс-талдау,

3. бөлім – наркотикалық және басқа да естен тандыратын заттарды қабылдағандарға зерттеу объекттілері ХТТ.

ХТТ әдістері 2 топқа бөлінеді:

1. объекттерге сәйкес бөліну әдістері;

2. алынған заттарға сандық және айқындау әдістері.

Зерттеу нысандары немесе «заттық дәлелдемелер». ХТТ объекттері айтарлықтай әртүрлі. Оларды мынадай топтарға бөлуге болады:

Көбінесе улы заттар биоматериалда ақуыздық және басқа заттармен байланысқан түрде әсіресе өте кішкентай көлемде кездеседі. Ал, биоматериалдар өз кезегінде өте сезімтал реакциялардың көмегінің өзінде улы заттардың айқындалуына кедергі келтіреді. Сондықтан ХТТ бастапқыда зерттеу объектісінен улы зат бөледі, ал сосын олардың сапалық анықталуымен айқындалуына себебін тигізеді.

Аналитикалық және фармацевтикалық химияда қолданылатын әдістер ХТТ реакция қатары улы заттарды айқындалуға және сандық анықтауға арналған. Алайда бұл реакциялардың және әдістердің көбісінің сезңмталдығы төмен, арнауландырылмаған және ХТТ-ға жарамсыз.

Ферменттік жүйелердің әсерімен биологиялық материалдарда және басқада факторлардың көпшілігі улы заттарды метаболизмге дейін апарады. Сондықтан кез келген затты уланудың себебі екенін белгілеу үшін биоматериалдан оның метоболиттерін бөліп алу қажет.

Фармацевт (провизорға) токсикологиялық химия теориясын білу үшін төмендегідей міндеттерді орындау қажет:

- соттық-медициналық сарапшы-химик;

- соттық токсиколог;

- химик-токсиколог,

яғни қарастырылған УПК, сондай-ақ ҚР ДМ бұйрықтарымен қаулысымен.

4. Суретті материал

Сурет.Кривая доза-ответ-время (D-R-t), демонстрирующая

взаимосвязь токсикологической химии с дисциплинами

медико-биологического и химического профиля