Чужая бацькаўшчына.

Малады ВА паставіў за мэту зразумець для сябе і для другіх, чаму колькасць беларусаў не расце, а змяншаецца. Адказ на пытанне ен шукаў у рамане – тэтралогіі. Агульную назву і ідэю твора можна вывесці, зыходзячы з назвы першага рамана “Чужая Бацькаўшчына”. Ні пры паляках, ні пры саветах, ні ў час нямецкай акупацыі Беларусь не была роднай для сваіх дзяцей. У рамане паўстае шырокая шматпланная карціна жыцця Заходняй Беларусі ў пераломны час яе гісторыі. У 1і 2 р. – падзеі сяр. і др.паловы 30х гг. У 3-ім рамане – уз’яднанне заходняй і савецкай Беларусі + 39-40, 4р – гады ВАВ на Зах.Бел. Жыццё народа ў светлых і цемных момантах.

ВА не з’яўляецца адкрывальнікам ЗахБел тэмы ў БЛ. Тэма была і ў 20-30 гг ў Сав. літ. Пасля вайны з’явілася ў раманах Пестрака і Машары. Але папярэднікаў цікавіла больш барыкады рэвалюцыйнага змагання. “Чужая бацькаўшчына” не толькі запоўніла пранал. Ў асэнсаванні жыцця, яна па-свойму падсвяціла вытокі і прычыны мн. з’яў Я.Лецка.

Пісьменнік засяроджваецца на паказе вёскі, перыферыі. Ён імкнецца шырока паказаць натуральнае цячэнне жыцця. Цэнтральны персанаж – Міця Корсак – імкнецца да навукі, яго выхоўвае адзін бацька (маці памерла), бацька хоча, каб сын застаўся на зямлі. Іх хата – цэнтр культурнага жыцця (хата-чытальня, чытаюць газеты). Ён бачыць жыццё шырэй за іншых і можа пагаварыць пра тое, што яго хвалюе толькі з Марцінам Ваўчок. Міця – свядомы беларус, адрозны вобраз ад іншых, што былі за яго (А.Руневіч Я. Брыля, Масей Зазыба Чыгрынава, героі шляхціцы Караткевіча). Міця не адарваны ад народа адукацыяй, паходжаннем, месцам жыарства. Ён і з народам, і ў народзе. “Гэта з тых, хто Беларусь шукае”. Арыштавалі за бел.вершы. У 3 рамане яго прыводзяць хворага да бацькі. Пісьменнік ідзе за праўдай жыцця, што такіх як Міця, у беларускім народзе мала. Але ўсё ж яны нараджаюцца. Пакуль яны нараджаюцца, Беларусь існуе. Але жыццёвы шлях свядомых беларусаў адзначаецца асаблівым драматызмам. Пры савецкай ўладзе ён верыць ў новае, уваўшоў у камітэт беднаты у сельсавеце. Але потым заўваж. рэчы нелагічныя – арышт Лаўрына Царыка, у пашане даносы і паклёпы. Начальства прышлае, не з мясцовых, не ведаюць мовы і традыцый. Жэня Рэпка – адзін з цэнтральных герояў, не гаспадары, жорсткія. У 4 рамане паказваецца група партызан. Рэпка з групай вырашаюць зрабіць дыверсію, пакідае 1 партызана, гінуць у поездзе, не дазваляе зрабіць крыж аберагальны ў весцы. Немцы з’яўляюцца ў рамане рэдка, яны без імёнаў. Гучыць ідэя падзелу на сваіх і чужых - паліцаі і партызаны, мірнае насельніцтва (абыякавыя і тыя, хто спачуваюць) і уласаўцы, казакі, роеўцы. Жэня Рэпка ў канцы рамана забівае Міцю пры вяртанні дадому. Каваленка лічыць, што такая канцоўка – не мастацкая. Рэпка не маў маральнага права забіваць Міцю.