Тапсырма. 1. «Тауарлар сатылымы» мәліметтер қорын ашыныз.

1. «Тауарлар сатылымы» мәліметтер қорын ашыныз.

2. Конструктор көмегімен қарапайым сұраныс жасаныз. Операции кестеден Датамен Санын өрістерін алып, ал Тауар кестеден Атауы өрісін. Сұранысты Даталар бойынша Таурлардеп сақтаныз.

3. Мастер арқылы Операции кесте негізінде қарапайым сұранысты жасаныз. Операции кестеден Дата, Баға, Саны, Сома, Төлем түрі өрістерін таңданыз. Даталар бойынша операциялардеп атаныз.

4. Дата бойынша операцияларнегізінде Даталар бойынша саны қортынды сұраныс жасаныз. Бұл сұраныста әрбiр операциялар күнің сатылған тауардың санын көрсетініз .

5. Дата бойынша операцияларсұраныстын негізіндедаталар бойынша орташа кірісқорытынды сұранысты жасаныз, осы жұмыста әрбір күндердін операциялар бойынша тауар сатылымынан соммасының орташа мағынасын көрсетініз.

6. Тапсырыс берушілеркесте бойынша іріктеу сұранысты жасаныз. Мәліметтерді тапсырыс берушілер бойынша (бала-бақшалар және орта білім мектептер түрінде )сұрыптаныз. Экранға Тапсырыс беруші, Адрес, телефон, өрістерін шығарыныз. Тапсырыс берушілер мектептер мен балабақша деп сақтаныз.

7. Операциялар кесте негізінде іріктеу сұраныс жасаныз. Науырыз айы бойынша операцияларды теріп алыныз. Операции кестеден Дата мен сан өрістерін, ал Тауар кестеден Атауы өрісін экранға шығарыныз. Сұранысты Науырыз бойынша операциялар деп сақтаныз.

8. Даталар бойынша тауарлар негізінде Қиылысатын сұранысты жасаныз. Сұранысты жасаған соң экранда әрбір операция күнін тауардын орташа саны туралы мәлімет шығады.(сур 1). Даталар бойынша орташа мағынынасы деп сақтаныз.

9. Даталар бойынша тауарлар негізінде қиылысатын сұранысты жасаныз. Сұранысты жасаған соң экранда әр сайын сатылған тауарлар соммасы туралы ақпарат шығу керек. Бос бағаналарды және Кортынды мағынасы аталған бағананы жасырыныз. Осы пункті дұрыс жасағанда келесі кесте пайда болу керек.

10. Сұранысты Айлар бойынша соммалардың қортындысы деп сақтаныз.

11. Тауарлар сату бойынша ақпаратты теруге мүмкіндік беретін параметрмен сұранысты жасаныз. Сұранысты іске қосқанда пайдаланушы өзі атауын беріп тұрады. Сұранысты іске қосқан соң терезеде «Сатылған тауардын атауын енгізініз» деген мәтін шығу керек. Сұраныстын Тауарлар кестеден Атауы және Өлшем бірлігін, Операции кестеден Дата, Саны, Төлеу формасы өрістерін таңданыз.. Сұранысты Тауардың таңдауы деп атаңыз..

12. Кестелерден іріктеу сұранысты былай жасаныз: қорытқы кестенің ішінде Сату датасы туралы, тапсырыс беруші туралы, тауардын атауы, баға, саны, сатылған тауардын соммасы және операциялар төлемі формалар туралы мәліметтер болсын.

Бақылау сұрақтар

1. Сұраныс деген не?

2. Қандай сұраныс типтері бар?

3. Сұраныс жасағанда мастер мен конструктор қолдану арасындағы айырмашылығыЧем отличается использование Мастера от использования Конструктора при формировании запроса?

4. Іріктеу сұраныс деген не?

5. Қйылсатын сұраныс деген не?

2 Тақырып. Дискреттік математиканың негіздері

№9Тәжірибелік жұмыс

Булева алгебрасы. Логикалық операциялары. Формулалар және олардың түрленлдіру амалдары.

Пікір – бұл ақиқаттығына байланысты кейбір пікірлер жүйесінде қарастырылатын пікір. Ол не жалған не ақиқат болуы мүмкін.

Сондықтан пікірлерді екілік объектілер ретінде қарастыруға болады , мысалы ақиқат ол 1 деп, ал жалған сөзін 0 деп санауға болады. Мысалы , егер А= 1 жазуын, А оқиғасы–ақиқат деп айтуға болады.

Пікірлердің күрделі және қарапайым түрлері болады. Қарапайым түрлері алгебралық айнымалыларға сәйкес келедi, күрделi түрлері алгебралық функциялардың аналогтерi болып табылады. Логикалық амалдар көмегімен айнымалаларды біріктіру жолы арқылы функциялар пайда болады.

Ең қарапайым логикалық операциясы Емес (Не) операциясы (басқаша оны көбінесе терістеу, толықтауыш немесе инверсия деп айтады және NOT X деп белгілейді.) Терiстеу нәтижесі аргументтің мәнiне әрдайым қарама –қарсы болады.

НЕ логикалық операциясы унарлы, демек оның бір ғана операнд болады. Оған қарағанда, ЖӘНЕ (AND ) және НЕМЕСЕ (OR ) операциялары бинарлы болып табылады, өйткенi, екi логикалық өлшемдермен әрекет етудің нәтижелерi болып болады.

Логикалық операциялары

Күрделі пікір –логикалық операторлармен (терістеу, коньюнкция, дизъюнкция, импликация және логикалық өрнектер ) байланысқан қарапайым операторлардан

құралған тұжырамадама Бұл жағдайды нақтырақ қарастырайық.

А ны терістеу операциясы деп (немесе А, А емес деп айтады), А жалған болған кезде ақиқат, ал А ақиқат болған кезде жалған болады.Мысалы, А оқиғасы «Ертен қар жауады» дейтін болсақ, онда А «Ертен қар жаумайды» , бір тұжырымның ақиқаттығы автоматты түрде екіншісінің жалғандығын білдіреді. Терістеу – унарлы логикалық операция. Оған НЕ (емес) конструкциясы сәйкес келеді. Осы ережені келесі кесте арқылы көрсетуге болады.

Мұндай кесте ақиқаттық кесте деп аталады.

А және В пікірлерінің логикалық көбейтіндісі (Конъюнкциясы) жаңа С пікір пайда болатынын айтады және ол тек қана екі пікір де ақиқат болған жағдайда ақиқат болады. C=A B немесе C=A &B (C тең A және B деп айтады).

Мысалы: А тұжырымы «шкафтың биіктігі есіктің биіктігінен аз» , В оқиғасы «Шкафтың ені есіктің енінен аз», С оқиғасы «егер шкафтың ені есіктің енінен аз болса, шкафты есіктен шығаруға болады» ЖӘНЕ «шкафтың биіктігі есіктің биіктігінен аз болса», яғни берілген операция екі тұжырым ЖӘНЕарқылы байланысса ғана қолданылады.

Бұл операцияның ақиқаттық кестесі келесі түрде болады:

A	B	A B

А және В пікірлерінің дизъюнкциясы (логикалық қосындысы) жаңа С пікірі болады, онда ол ақиқат болады егер екі пікірінің біреуі ақиқат болса. Мысалы: А пікірі «Студент үйіне автобуспен жете алады» болсын, ал В «Студент үйіне тролейбуспен жете алады», С оқиғасы «Студент үйіне автобуспен немесе тролейбуспен жетти», яғни берілген операция екі пікір НЕМЕСЕ арқылы байланысқан жағдайда қолданылады.

Мұндай операцияның ақиқат кестесі келесі түрде:

A	B	A B

А(А себебі (посылка) деп аталады) және В (В(следствие) салдар деп аталады) пікірнің импликациясы жаңа С пікірі болып табылады., мұнда ол жалған болады, егер себебі ақиқат, ал салдар жалған болса, ол келесі түрде жазылады С=A B

(А дан В шыгады деп оқылады). Мысал ретінде: Егер А оқиғасы болған болса, В оқиғасы да болады, «Егер жаңбыр жауып тұрса, онда аспанда бұлттар бар». Операция симметриялы емес екені айқын, яғни В А да әрқашан ақиқат емес, біздің мысалда «Егер аспанда бұлт бар болса, жаңбыр жауып тұр» әрқашан ақиқат бола алмайды.

Импликацияның ақиқаттық кестесі келесі түрде:

A	B	A B

Импликация келесі қасиеттерге ие:

· A B B A

· A A=1

· 0 A=1

· 1 A = A

· A 1=1

· A 0=

А және В пікірдің эквиваленциясы жаңа С пікірің береді, мұнда ол тек екі пікір бірдей ақиқат мәніне ие болған жағдайда ақиқат бола алады, ол келесі түрде жазылады С=A B (C=A B). Мысал ретінде келесі типтағы пікірді қарастыруға болады: А оқиғасы В оқиғасына бірдей.

Ақиқаттық кестесі:

A	B	A B

Эквиваленция келесі қасиеттерге ие:

A B=B A

A A=

A 1=A

A 0=

ЛОГИКАЛЫҚ ӨРНЕКТЕР. ЛОГИКАЛЫҚ ОПЕРАЦИЯЛАР РЕТІ.

Логикалық операциялар көмегімен қарапайым пікірлерден (логикалық айнымалылардан және тұрақтылардан) булевтік функциялар деп аталатын логикалық тұжырымдарды құруға болады. Мысалы:

Булевтік функциялардағы көптеген жақшаларды болдырмау үшін, операциялардың үлкендігі туралы келесі келісім қабылданған.

Бірінші жақша ішіндегі операциялар орындалады, содан кейін ретімен: терістеу, конъюнкция, дизъюнкция, солдан оңға қарай импликация, эквиваленция.

Логикалық операциялар арасындағы тәуелділігі

Операциялар тәуелсіз болып табылмайды. солардың бiрi басқа өрнектер арқылы бейнелене алады. Ақиқат кестесі арқылы келесі теңдіктерді дәлеледеуге болады:

1. = А екілік терістеу заңы

2. А & В = В & А конъюнкция үшін коммутативті заң

3. А В = В А дизъюнкция үшін коммутативті заң

4. (А & В) & С = А & (В & С) конъюнкция үшін ассоциативті заң

5. (А В) С = А (В С) дизъюнкция үшін ассоциативті заң

6. А & (В С) = (А & В) (А & С) дистрибутивті заңдар

7. А (В & С) = (А В) & (А С)

8. = де Моргана заңдары

9. = &

10. А & А = А конъюнкция үшін идемпотенция заңы

11. А А = А дизъюнкции үшін идемпотенция заңы

12. А & 1 = А конъюнкция үшін бірдін заңы

13. А & 0 = 0 конъюнкция үшін нөлдің заңы

14. А 1 = 1 дизъюнкция үшін бірдін заңы

15. А 0 = А дизъюнкция үшін нөлдің заңы

16. А = 1 үшіншіні жою заңы (исключение)

17. А & = 0 қайшылық заңы

18. А = В

19. А В = (А ) & (В А) = ( В) & (А ) = (А & В) ( & )

20. А (А & В) = А сіңіру (поглощения) заңы

21. А & (А )= А

22. А & ( В) = А & В

23. А ( & В) = А

Логикалық айнымалылар арасындағы бірдей байланысты, әртүрлі формулалармен көрсетуге болады. Сондықтан формулаларды эквивалентті түрлендіру арқылы қандай да бір стандартты түрге келтіру мүмкіндігі маңызды болып табылады. Эквивалентті түрлендіру арқылы логикалық тұжырымдарға әкелетін бірнеше стандартты формалар бар. (1-23 формулалар).

Олардың біріншісі – дизъюнктивті нормалды форма (қалыпты түрі)(ДНФ) келесі түрде көрсетіледі мұнда тұжырымның әрбір құраушысы қарапайым тұжырымдардың конъюнкциясы мен олардын терістеу операциялар болып табылады. Мысалы

Екіншісі –конъюктивті нормал форма (қалыпты түрі) (КНФ) келесі турде боладымұнда тұжырымның әрбір құраушысы қарапайым тұжырымдардың дизъюнкциясы мен олардын терістеу операциялар болып табылады

Булдік функциялардың кестелік және алгебралық берілуі

Аргументердін мәндерiнiң барлық жиындары үшiн мәндерін анықтапбулдік функцияны беруге болады. Әрбір аргумент екі мәндердіқабылдайды : 0 және 1, сондықтан n аргументтері - 2ⁿ әр түрлi жиындарды қабылдай алады. Мысалы булдік функциясының үш аргументы бар болады Х_1, Х_2, Х_3. Жалпы жиындардың саны 2³ =8; әр функциялар мәндердiң жиына ақиқаттық кестесін береміз.

Кесте нәтижесі бойынша алгебралық формасын құрастыру үшін келесі амалдарды орындаймыз. Функция 1мәнің қабылдайтын комбинацияларда бірді функцияның атымен алмастырайық, ал нөлді –терістеу атымен ( яғни 0 0 1 комбинациясы өрнегімен, барлық элементерді дизъюнкция белгісімен байланыстрайық, қарастырлып отырған мысал үшіналамыз. Байқап отырғандай жасалған функция ақикатық кестесіне сәйкес келеді. Функция ДНФ болып табылады. Сондай ДНФ ал әр дизъюнкциясының тобы бiрлiктiң коституетнойы . Сондай ақ