Міндетті әлеуметтік сақтандыру

Қазақстан Республикасындағы міндетті әлеуметтік сақтандыру 25 сәуірінен 2003 жылғы "Міндетті Әлеуметтік сақтандыру" туралы Заңына негізделген Қазақстан Республикасының Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қордың міндетті әлеуметтік сақтандыру келесі түрлерге бөлінеді:

1. Еңбекке қабілеттіліктің төмендеуі

2. Ер азаматынан айырылуы

3. Жұмысынан айырылуы

Сақтандырудың міндетті әлеуметтік негізгі қағидалары:

1. Қазақстан Республикасының міндетті әлеуметтік сақтандыру заңының жалпылай қатаң орындалуы

2. Әлеуметтік төлемдердің қамтамасыздануына қолданылатын мемлекет шараларының кепілдігі

3. Міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесіне міндетті түрде ат салысу

4. Әлеуметтік есептесуліктерді әлеуметік төлемдерге міндетті қолданылуы

5. Әлеуметтік төлемдердің міндеттілігі

6. Әлеуметтік төлемдердің дифференциацияланған өлшемдері

7. Әлеуметтік сақтандыруды қамтамасыз ететін шын мәнінде мемлекеттік органдардың жариялылығы

Жұмыс істейтін зейнеткерлерден басқа, оның ішінде өз бетінше жұмыспен қамтылғандар, сонымен бірге шетел азаматарды қосқанда және азаматтығы жоқ адамдар, Қазақстан Респубкасының территориясындағы тұрақты тұрғындар және Қазақстан Республикасының территориясына пайда әкелетіндерден басқа міндетті әлеуметтік сақтандыруға жұмыскерлер жатады

2007 жылдың 1 қаңтарынан бастап 3 пайыздық көлемде әлеуметтік есептесуліктердің міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесінің қатысушылар Қорына әлеуметтік есептесулер болып саналады.

Өз бетімен жұмыспен қамтылғандар және Қ.Р. Салық Заңына сәйкес арнайы салық режимы бойынша олардың өз мақсатына төленген есептесуліктер 2007 ж 1 қаңтарынан Қ.Р. Заң актісіне сай еңбекақының минималды 3 – пайыз көлемінде құрайды.

Классификацияның барлық сақтандыру салалары 2 формадан құралады - міндетті түрде және өз еркімен.

Міндетті түрдегі сақтандыру заңнын күшімен іске асатын талап етілетін сақтандыру. Өз еркімен сақтандыру – бұл өз құқығы, жігері бойынша өз күшіне сенетін сақтандырудың ерікті түрі.

Міндетті түрде және өз еркімен сақтандырудың негізі сәйкесінше жүйені құрастыру қоғамдық қарым – қатынасты және әр азаматтың қызығушылықтарын, сонымен қарай жалпы өндірістің сақтандырудың қорғанысын әмбебап көлемін қамтамасыз етеді.

Қазақстан Республикасында міндетті түрде келесі сақтандыру түрлері жүргізіледі: транспорт құралдары иелерінің азаматтық – құқықтық жауапкершілігін сақтандыру; тасымалдаушының жолаушылар алдында азаматтық – құқықтық жауапкершілігін сақтандыру; жеке меншік нотариустардың азаматтық – құқықтың жауапкершілігін сақтандыру; аудиторлар мен аудиторлық мекемелердің азаматтық – құқықтың жауапкершілігін сақтандыру; туроператорлар мен турагенттердің азаматтық – құқықтың жауапкершілігін сақтандыру.

Міндетті түрдегі сақтандыру келесі белгілермен ерекшеленеді:

- сақтандыру объектілерінің тізімі, сақтандыру жауапкершілігінің көлемі, сақтандыру кепілдігінің нормалары, тарифтік ставкаларды бекіту реті, сақтандыру сыйақыларын енгізу уақыты, сақтандыру қатысушыларының құқықтары мен міндеттерін қарастыратын заңды актілердің регламентациясы;

- заңда көрсетілген объектілерді міндетті сақтандырумен қамту;

- заңда көрсетілген объектілердің иемденушілерді автоматты түрде сақтандыру процесіне қатыстыру.

Өз еркімен сақтандыру сақтанушы мен сақтандырушының арасында құрылған келісімшарттар негізінде жүзеге асад.

- Өз еркімен сақтандыру келесі принциптерге негізделіп құрылады сақтандырудың шарттары сақтанушы өндіретін сақтандыру ережелерімен, сонымен қатар сақтандырушымен жасалатын келісімшарттармен реттеледі;

- сақтанушылардың таңдалу ауқымы;

- күштің көмегімен сақтандырудағы бір жолғы сақтандыру взностары.

- өз еркімен сақтандыру әрқашан сақтандырудың мерзімімен шектелген.