ÊÀÒÅÃÎÐÈÈ:
ÀñòðîíîìèÿÁèîëîãèÿÃåîãðàôèÿÄðóãèå ÿçûêèÄðóãîåÈíôîðìàòèêàÈñòîðèÿÊóëüòóðàËèòåðàòóðàËîãèêàÌàòåìàòèêàÌåäèöèíàÌåõàíèêàÎáðàçîâàíèåÎõðàíà òðóäàÏåäàãîãèêàÏîëèòèêàÏðàâîÏñèõîëîãèÿÐèòîðèêàÑîöèîëîãèÿÑïîðòÑòðîèòåëüñòâîÒåõíîëîãèÿÔèçèêàÔèëîñîôèÿÔèíàíñûÕèìèÿ×åð÷åíèåÝêîëîãèÿÝêîíîìèêàÝëåêòðîíèêà
|
NB! Íà÷èíàéòåÐÀÇÁÎÐ ÏÎ ÑÎÑÒÀÂÓ ãëàãîëüíîé ôîðìû íå ñ îêîí÷àíèÿ, à Ñ ÎÑÍÎÂÛ (ò.å. îäíîé èç ñëîâàðíûõ îñíîâ). Âñïîìíèòå èçâåñòíóþ ôðàçó: ÇÐÈ Â ÊÎÐÅÍÜ! 7 ñòðàíèöà
2a) (§ 78–79). Êðûëàòûå ôðàçû è öèòàòû èç ðèìñêèõ àâòîðîâ:1) Dignum laude virum Musa vetat mori (Ãîðàöèé). 2) Stoĭci omnia fato fiěri dicunt (Öèöåðîí). 3) Cetĕrum censeo Carthagĭnem delendam esse (ýòîé ôðàçîé çàêàí÷èâàë êàæäîå âûñòóïëåíèå â ñåíàòå Êàòóí Ñòàðøèé). 4) Homo sum: nihil humāni a me aliēnum esse puto (Òåðéíöèé). 5) Te homĭnem esse memento./ Memento te moritūrum esse (ïðèçûâ íå çàçíàâàòüñÿ). 6) Solamén miserís sociós habuisse malōrum (Âåðãèëèé). 7) In magnís et voluisse sat ést (Ïðîïéðöèé). 8) Recte facti fecisse merces est (Ñéíåêà î òîì, ÷òî äîáðó íå íóæäàåòñÿ â âîçíàãðàæäåíèè). 9) An nescís longás regĭbus esse manús? (Îâèäèé î òîì, ÷òî ïðîòèâ öàðåé èäòè îïàñíî). 10) Aegrōto dum anĭma est, spes esse dicĭtur (Öèöåðîí). 11) Amans semper, quod timet, esse putat. 12) Anĭmus meminisse horret (Âåðãèëèé: Ýíåé âñïîìèíàåò î ïîæàðå è ãèáåëè Òðîè). 13) Vivōrum oportet meminisse (Âàððóí). 14) Dolēbam, patres conscripti, rem publĭcam, vestris […] meisque consiliis conservātam, brevi tempŏre esse peritūram (Öèöåðîí). 15) Hoc natūra aequum est nemĭnem cum alterīus detrimento fiĕri locupletiōrem (Ïîìïóíèé). 16) Qui tacet, consentīre vidētur. 17) Felix est non qui vidētur esse [felix] aliis, sed qui sibi (Ïóáëúëèé Ñèð). 18) Vidētis, nihil esse morti tam simĭle, quam somnus (Öèöåðîí). 19) Et se cupit ante vidēri (î ñòðåìÿùåìñÿ ê âëàñòè). 20) Non potest non sapěre, qui se stultum intellĭgit (Ïóáëúëèé Ñèð). 21) Non decipĭtur, qui scit se decĭpi. 22) Male vivunt, qui se semper victūros putant (Ïóáëúëèé Ñèð). 23) Varro, se altĕro die ad colloquium ventūrum [esse], professus est (Þ.Öåçàðü). 24) Omnes salvos [esse] volo. 25) Mendācem memŏrem esse oportet (îðàòîð Êâèíòèëèáí). 26) Dic, hospes, Spartae nos te hic vidisse iacentes, dum sanctis patriae legĭbus obsequĭmur (ýïèòàôèÿ öàðþ Ëåîíèäó è åãî âîèíàì (ñïàðòáíöàì è íå òîëüêî), ïàâøèì â íåðàâíîì áîþ ñ ïåðñàìè ó ïðîëèâà Ôåðìîïúëû, 481 ã. äî í.ý.; ïåðåâ¸ë ñ ãðå÷åñêîãî Öèöåðîí). 27) Recense vitae tuae dies: vidēbis paucos admŏdum et reicŭlos apud te resedisse (Ñéíåêà). 28) Vere dici potest magistrātum legem esse loquentem, legem autem mutum magistrātum (Öèöåðîí). 29) Memento moriendum esse. (Memento mori.) 30) Solem e mundo tollĕre videntur, qui amicitiam e vita tollunt (Öèöåðîí).
Ñëîâà ê ¹ 2a:
a (c Abl.) – òóò: «äëÿ»
ad (c Acc.) – äëÿ
admŏdum – î÷åíü
aegrōtus, a, um – áîëüíîé (ïåðåâîä – § 48, ïóíêò 1)
aequus, a, um – ñïðàâåäëèâûé
aliēnus, a, um – ÷óæäûé, íåçíàêîìûé
alius, alia, aliud (§ 38, ï.1) – äðóãîé
alter, a, um – äðóãîé (alterīus – Gen.S.: § 38, ïóíêò 2)
amicitia, ae, f – äðóæáà
amo, āvi, ātum, 1 – ëþáèòü
an – ðàçâå
anĭma, ae, f – äûõàíèå
anĭmus, i, m – äóøà, äóõ
ante – âïåðåäè (âñåõ)
apud (c Acc.) – ó
autem – à, æå
brevis, e – ñêîðûé, êîðîòêèé
Carthāgo, ĭnis, f – Êàðôàãéí1
censeo, censui, censum, 3 – äóìàòü, ñ÷èòàòü
cetĕrum – âïðî÷åì, êðîìå òîãî
colloquium, i, n – áåñåäà
con-sentio, -sensi, -sensum, 4 – ñî-ãëàøàòüñÿ
con-servo, āvi, ātum, 1 – ñî-õðàíÿòü
consilium, i, n – ñîâåò; ðåøåíèå
cum – ñ
cupio, īvi, ītum, 3 – õîòåòü
de-cipio, -cēpi, -ceptum, 3 – îáìàíûâàòü
deleo, ēvi, ētum, 2 – ðàçðóøàòü
detrimentum, i, n – óáûòîê
dico, dixi, dictum, 3 – ãîâîðèòü, ñêàçàòü (dic – § 5, ïóíêò 3, NB; dici – § 78à, ïóíêò 2)
dies, ēi, m – äåíü (â ¹ 23 ïåðåâîä – § 50â, ïóíêò 12)
dignus, a, um – äîñòîéíûé (ñ Abl.: § 50á, ïóíêò 8)
doleo, dolui, –, 2 – ãîðåâàòü
dum – ïîêà; èáî, ïîñêîëüêó
e (ñ Abl.) – èç
esse/ est (§ 19a) – ñì. sum
et – è
facio, feci, factum, 3 – äåëàòü, ñîâåðøàòü
fatum, i, n – ñóäüáà (ïåðåâîä – § 50á, ïóíêò 9, NB)
fecisse – ñì. facio
felix, īcis – ñ÷àñòëèâ(ûé)
fio, factus sum, fiěri (§ 76a) – ñòàíîâèòüñÿ; ïðîèñõîäèòü
habeo, habui, habĭtum, 2 – ïðèîáðåòàòü, íàõîäèòü
tuus, a, um – òâîé
Varro, ōnis, m – Âàððóí (èìÿ)
venio, veni, ventum, 4 – ïðèõîäèòü
vere (§ 59a, ï.2) < verus, a, um – èñòèííûé
vester, tra, trum – âàø
| hic (â ¹ 26) – çäåñü
hic, haec, hoc (§ 39) – ýòîò
hoc (§ 39) – ñì. hic
homo, ĭnis, m – ÷åëîâåê (â ¹ 5 ïðè ïåðåâîäå ñì. § 78, ïóíêò 6)
horreo, horrui, –, 2 – áîÿòüñÿ
hospes, ĭtis, m – ÷óæåçåìåö
humānus, a, um – ÷åëîâå÷åñêèé (ïåðåâîä – § 47, ïóíêò 8)
iaceo, iacui, –, 2 – ëåæàòü
in – â
intel-lĭgo, -lexi, -lectum, 3 – ïîíèìàòü
laus, laudis, f – ñëàâà
lex, legis, f – çàêîí (â ¹ 28 ïåðåâîä – § 78, ïóíêò 6)
locuples, ētis – áîãàòûé (ïåðåâîä – § 46 è § 78, ïóíêò 7)
longus, a, um – äëèííûé
loquor, locūtus sum, loqui (§ 76) – ãîâîðèòü
magistrātus, us, m – ìàãèñòðàò, ÷èíîâíèê â Ðèìå
magnus, a, um – âåëèêèé (î äåëå)
male (§ 59à) < malus, a, um – ïëîõîé
malum, i, n – íåñ÷àñòüå, áåäà
manus, us, f – ðóêà
me – Acc./ Abl. îò ego (ÿ)
memĭni, meminisse (§ 75, ï.3) – âñïîìèíàòü, ïîìíèòü (memento – ñì. ôðàçû ê § 6)
memor, ŏris – ïáìÿòëèâûé (ïåðåâîä – § 78, ïóíêò 7)
mendax, ācis – ëæèâûé, ëæåö
merces, ēdis, f – íàãðàäà
meus, a, um – ìîé (meis-que = et meis)
miser, a, um – íåñ÷àñòíûé
morior, mortuus sum, mori (§ 76) – óìèðàòü, óìåðåòü (part. futūri – moritūrus, a, um; ïåðåâîä – § 78, ï.7)
mors, mortis, f – ñìåðòü
mundus, i, m – ìèð, âñåëåííàÿ
Musa, ae, f – Ìóçà (áîãèíÿ- ïîêðîâèòåëüíèöà ïîýòîâ)
mutus, a, um – íåìîé
natūra, ae, f – ïðèðîäà (ïåðåâîä – § 50à, ïóíêò 2)
nemo, ĭnis – íèêòî [íå]
ne-scio, īvi, ītum, 4 – íå çíàòü
nihil – íè÷òî [íå]
non – íå
nos (§ 37) – ìû/ Acc. «íàñ»
ob-sequor, -secūtus sum, -sēqui (§ 76) – ïîâèíîâàòüñÿ
omnis, e – âåñü, âñ¸ (omnia – ñîáèðàòåëüíîå: § 35à, ïóíêò 3)
oportet, oportuit, –, oportēre (§ 75) – ñëåäîâàòü, áûòü íóæíûì
veto, vetui, vetĭtum, 1 – òóò: «íå ïîçâîëÿòü»
victūros – ñì. vivo
video, vidi, visum, 2 – âèäåòü (â ïàññèâå – «êàçàòüñÿ»)
vir, viri, m – ìóæ, ÷åëîâåê
vita, ae, f – æèçíü
| patres conscripti – îòöû-ñåíàòîðû (äðåâíÿÿ ôîðìóëà îáðàùåíèÿ)
patria, ae, f – ðîäèíà
paucus, a, um – íåìíîãèé
per-eo, per-ii, per-ĭtum, per-īre (§ 22) – ïîãèáàòü
pos-sum, potui, –, posse – ìî÷ü
pot-est (§ 20) – Praes. îò pos-sum
pro-fiteor, -fessus sum, -fitēri (§ 76) – çàÿâèòü
publĭcus, a, um – ñì. res publĭca
puto, āvi, ātum, 1 – äóìàòü, ñ÷èòàòü
quam – êàê
qui (§ 61) – êòî; òîò, êòî; Plur. êîòîðûå
quod (§ 61) – ÷òî; òî, ÷òî
re-censeo, -censui, -censum, 2 – ïåðå-ñìàòðèâàòü
recte (§ 59, ï.2) < rectus, a, um – ïðàâèëüíûé
reicŭlus, a, um – áåñïîëåçíûé
res publĭca (res, rei, f – äåëî + publĭcus, a, um – îáùåå) – ðåñïóáëèêà, ãîñóäàðñòâî
re-sideo, -sēdi, -sessum, 2 – îñòàâàòüñÿ (ïîçàäè)
rex, regis, m – öàðü (ïåðåâåñòè ñ ïðåäëîãîì)
salvus, a, um – çäîðîâ[ûé] (ïåðåâîä – § 78, ïóíêò 7)
sanctus, a, um – ñâÿòîé
sapio, sapii, –, sapěre (§ 16) – áûòü ìóäðûì
sat/ satis est – äîñòàòî÷íî
scio, ivi, itum, 4 – çíàòü
se – § 78, ïóíêò 4
sed – à, íî
semper – âñåãäà
sibi – § 37, òàáëèöà
simĭlis, e – ïîäîáíûé
socius, i, m – ñî-òîâàðèù
sol, solis, m – ñîëíöå
solāmen, ĭnis, n – óòåøåíèå
somnus, i, m – ñîí
Sparta, ae, f – ãîðîä Ñïáðòà
spes, ei, f – íàäåæäà
stoĭcus, i, m – ôèëîñîô-ñòóèê
stultus, a, um – ãëóï[ûé] (ïåðåâîä – § 78, ïóíêò 7)
sum, fui, –, esse (§ 19a) – áûòü, ÿâëÿòüñÿ, ñóùåñòâîâàòü
taceo, tacui, tacĭtum, 2 – ìîë÷àòü
tam – ñòîëü; òàê
te – Acc./ Abl. îò tu (òû)
tempus, ŏris, n – âðåìÿ (ïåðåâîä – § 50â, ïóíêò 12)
timeo, timui, –, 2 – áîÿòüñÿ
tollo, sustŭli, sublātum, 3 – óíîñèòü, óáèðàòü
vivo, vixi, victum, 3 – æèòü
vivus, a, um – æèâîé (ïåðåâîä – § 47, ïóíêò 9â)
volo, volui, –, velle (§ 24) – õîòåòü, æåëàòü, èñïûòûâàòü æåëàíèå
| 1Êàðôàãéí – ãîðîä è ãîñóäàðñòâî â Ñåâåðíîé Àôðèêå (äâå âîéíû ñ Ðèìîì â III â. äî í.ý.), íà òåððèòîðèè ñîâðåìåííîãî Òóíúñà, ðîäèíà ïîëêîâîäöà Ãàííèááëà (â âîéíå ñ íèì è ó÷àñòâîâàë Êàòóí).
2á) (§ 78–79). Èç îáëàñòè ïðàâà:31) Nemĭnem oportet esse sapientiōrem legĭbus. 32) Generāli lege decernĭmus nemĭnem sibi esse iudĭcem (Êáññèé). 33) Testamentum lex statim post mortem testatōris aperīri voluit (Ïàâåë). 34) Herēdem eiusdem potestātis iurisque esse, cuius fuit defunctus, constat (Óëüïèáí). 35) Mandātam sibi iurisdictiōnem mandāre altĕri non posse manifestum est (Ïàâåë). 36) Duos uno tempŏre uxōris adultĕros accusāri posse sciendum est, plures vero non posse (Ïàâåë). 37) Bene concordans matrimonium separāri a patre divus Pius prohibuit (Ïàâåë). 38) Si pollicĭtus quis fuĕrit rei publĭcae opus se factūrum vel pecuniam datūrum [esse], in usūras non conveniētur (Óëüïèáí). 39) Suffĭcit matrem ingenui libĕram fuisse eo tempŏre, quo nascĭtur, licet ancilla concēpit (íîðìà ðèìñêîãî ïðàâà). 40) Fructus pendentes pars fundi [esse] videntur (Ãàé). 41) Aquaeductum qui biennio usus non est, amisisse vidētur (Ïàâåë). 42) Qui destitĕrit [ab accusatiōne], agĕre amplius et accusāre prohibētur (Ïàâåë). 43) Intellegĭtur confitēri crimen, qui paciscĭtur (Ïàâåë). 44) Velle non credĭtur, qui obsequĭtur imperio patris (Óëüïèáí). 45) Brevi reversa uxor nec divortisse vidētur (Ïàâåë). 46) Si quis […] incestas nuptias contraxĕrit, neque uxōrem habēre vidētur neque libĕros (Ãàé). 47) Qui monumento inscriptos titŭlos erasĕrit […], sepulchrum violasse vidētur (Ïàâåë). 48) De his criminĭbus, de quibus quis absolūtus est, ab eo, qui accusāvit, refricāri accusatio non potest (Ïàâåë). 49) Reus est, qui cum altĕro litem contestātam habet, sive is egit, sive cum eo actum est (Ýëèé Ãàëë). 50) Vim fiěri veto (äðåâíÿÿ ôîðìóëà ïðéòîðñêîãî óêàçà; ïðéòîð – íîñèòåëü âûñøåé ñóäåáíîé âëàñòè â Ðèìå). 51) Non vidētur vim facěre, qui iure suo utĭtur (Ïàâåë).
Ñëîâà ê ¹ 2á:
a/ ab1 – ïðåäëîã áåç ïåðåâîäà (§ 50á, ïóíêò 5)
ab2 (â ¹ 42, c Abl.) – îò
ab-solvo, -solvi, -solūtum, 3 – îñâîáîæäàòü, îïðàâäûâàòü
accusatio, ōnis, f – îáâèíåíèå
ac-cūso, āvi, ātum, 1 – îáâèíÿòü
actum est (ðå÷ü îá èñêå) – ñì. ago
adulter, ĕri, m – ëþáîâíèê
ago, egi, actum, 3 – âîçáóæäàòü èñê
alter, a, um – äðóãîé (altĕri – Dat.S.: § 38, ïóíêò 2)
amitto, amīsi, amissum, 3 – òåðÿòü
amplius – âïðåäü
ancilla, ae, f – ðàáûíÿ (ïåðåâåñòè àáëàòèâîì)
aperio, aperui, apertum, 4 – âñêðûâàòü, îòêðûâàòü
aquae-ductus, us, m – ïðîâóä âîäû (âîäîïðîâóä)
bene – õîðîøî
biennium, i, n – äâà ãîäà (ïåðåâîä – § 50â, ïóíêò 12)
brevi – âñêîðå
con-cipio, -cēpi, -ceptum, 3 – áåðéìåíåòü
con-cordo, āvi, ātum, 1 – ëàäèòü (äðóã ñ äðóãîì)
confiteor, confessus sum, confitēri (§ 76) – ïðèçíàâàòü
licet – äàæå åñëè
lis, litis, f – ñïîð
mando, āvi, ātum, 1 – ïîðó÷àòü
manifestus, a, um – î÷åâèäíûé
mater, tris, f – ìàòü
matrimonium, i, n – áðàê
monumentum, i, n – ïàìÿòíèê (ïåðåâîä – § 50â, ïóíêò 11)
mors, mortis, f – ñìåðòü
nascor, natus sum, nasci (§ 76) – ðîæäàòüñÿ
nec – íå
nemo, ĭnis – íèêòî [íå]
neque…neque – íè…íè
non – íå
nuptiae, ārum, f, plur. – áðàê
ob-sequor, -secūtus sum, -sēqui (§ 76) – ïîä÷èíÿòüñÿ
oportet, oportuit, –, oportēre (§ 75, ïóíêò 1) – ñëåäîâàòü
opus, ĕris, n – ðàáîòà
paciscor, pactus sum, pacisci (§ 76) – èäòè íà ìèðîâýþ (ñ èñòöîì)
pars, partis, f – ÷àñòü (òóò ñì. § 46)
pater, tris, m – îòåö
pecunia, ae, f – äåíüãè
pendeo, pependi, –, 2 – âèñåòü
Pius, i, m – ðèìñêèé èìïåðàòîð Àíòîíúí Ïèé
plus, pluris – áóëüøèé (÷èñëîì)
| con-sto, -stĭti, -statūrus, 1 – ÿâëÿòüñÿ îáùåïðèíÿòûì
con-testor, -testātus sum, -testāri (§ 76) – (çà)ñâèäåòåëüñòâîâàòü
con-trăho, -traxi, -tractum, 3 – çàêëþ÷àòü
con-venio, -vēni, -ventum, 4 – ïðèíóæäàòü
cre-do, -dĭdi, -dĭtum, 3 – ñ÷èòàòü
crimen, ĭnis, n – âèíá, ïðåñòóïëåíèå
cuius (§ 61) – G.S. îò qui (êàêîé)
cum – ñ; ïðîòèâ (ñ Abl.)
datūrum – ñì. do
de (c Abl.) – îò; ïî ïîâîäó
de-cerno, -crēvi, -crētum, 3 – ïîñòàíîâëÿòü
de-fungor, -functus sum, -fungi (§ 76, ïóíêò 2, NB) – óìèðàòü
destitĕrit = destituĕrit (de-stituo, -stitui, -stitūtum, 3 – îòêàçàòüñÿ)
di-vorto, -vorti, -vorsum, 3 – ðàçâîäèòüñÿ
divus, a, um – áîæåñòâåííûé
do, dedi, datum, 1 – äàâàòü
duos – § 64, òàáëèöà (< duo – äâà)
egit – ñì. ago
eius-dem (§ 39) – Gen.S. îò idem
eo – § 39, òàáëèöà
erādo, erāsi, erāsum, 3 – ñòèðàòü
esse – ñì. sum
est (§ 19a) – Praes. îò sum
et – è
polliceor, pollicĭtus sum, pollicēri – îáåùàòü (ñì. § 76, ïóíêò 2, NB)
pos-sum, potui, –, posse (§ 20) – ÿâëÿòüñÿ âîçìîæíûì; ìî÷ü
post – ïîñëå (ñ Acc.)
pot-est (§ 20) – Praes. îò pos-sum
potestas, ātis, f – ïîëîæåíèå (ïåðåâîä – § 47, ïóíêò 5)
pro-hibeo, -hibui, -hibĭtum, 2 – çàïðåùàòü
publĭcus, a, um – ñì. res publĭca
qui (§ 61) – êòî; òîò, êòî
quibus – § 61, òàáëèöà
quis (§ 61) – êòî; êòî-ëèáî (â ¹ 48 – § 61, ï.3, ïðèìå÷.1)
quo – § 61, òàáëèöà
re-frĭco, -fricui, -fricātum, 1 – ñíîâà âîçáóæäàòü
res publĭca (res, rei, f – äåëî + publĭcus, a, um – îáùåå) – ãîñóäàðñòâî
reus, i, m – îòâåò÷èê
re-vertor, -versus sum, -verti – âîçâðàùàòüñÿ (reversa – § 76, ïóíêò 2, NB)
sapiens, entis – ìóäðûé (ïåðåâîä – § 78, ïóíêò 7)
scio, ivi, itum, 4 – çíàòü
se – § 78, ïóíêò 4
sepăro, āvi, ātum, 1 – ðàñòîðãàòü
sepulchrum, i, n – ìîãèëà
| facio, feci, factum, 3 – äåëàòü, ñîâåðøàòü
fio, factus sum, fiěri (§ 76a) – ñîâåðøàòüñÿ
fructus, us, m – ïëîä
fuĕrit/ fuisse/ fuit – ñì. sum
fundus, i, m – çåìëÿ
generālis, e – (âñå)îáùèé
habeo, habui, habĭtum, 2 – èìåòü
heres, ēdis, m – íàñëåäíèê
his – § 39, òàáëèöà
idem, eădem, idem (§ 39) – òîò æå
imperium, i, n – âëàñòü, âîëÿ
in – â; ê
incestus, a, um – êðîâîñìåñúòåëüíûé
ingenuus, a, um – ñâîáîäíîðîæä¸ííûé
in-scrĭbo, -scripsi, -scriptum, 3 – íàïèñáòü
intel-lĕgo, -lexi, -lectum, 3 – ñ÷èòàòü
is (§ 39) – îí
iudex, ĭcis, m – ñóäüÿ (ïåðåâîä – § 78, ïóíêò 6)
iurisdictio, ōnis, f – ïîëíîìó÷èÿ
ius, iuris, n – ïðàâî (iuris-que = et iuris), ïðàâîñïîñîáíîñòü
lex, legis, f – çàêîí (â ¹ 31 ïåðåâîä – § 56, ïóíêò 2)
liber, a, um – ñâîáîäíûé (ïåðåâîä – § 78, ïóíêò 7)
libĕri, ōrum, m, plur. – äåòè
si – åñëè (si quis – § 61, ïóíêò 3)
sibi – § 37, òàáëèöà
sive – èëè; íåçàâèñèìî îò òîãî
statim – ñðàçó
suf-fĭcio, -fēci, -fectum, 3 – ÿâëÿòüñÿ/ áûòü äîñòàòî÷íûì
sum, fui, –, esse (§ 19a) – áûòü, ÿâëÿòüñÿ
suus, a, um – ñâîé
tempus, ŏris, n – âðåìÿ (ïåðåâîä – § 50â, ïóíêò 12)
testamentum, i, n – çàâåùàíèå
testātor, ōris, m – íàñëåäîäàòåëü
titŭlus, i, m – íàäïèñü
unus, a, um – îäèí è òîò æå
usūra, ae, f – âçûìàíèå ïðîöåíòîâ
utor, usus sum, uti – ïîëüçîâàòüñÿ, èñïîëüçîâàòü (usus – § 76, ïóíêò 2, NB)
uxor, ōris, f – æåíà
vel – èëè
velle (§ 24) – ñì. volo
vero – íî
veto, vetui, vetĭtum, 1 – çàïðåùàòü
video, vidi, visum, 2 – âèäåòü (ïàññèâ – «ñ÷èòàòüñÿ, êàçàòüñÿ»)
viŏlo, āvi, ātum, 1 – îñêâåðíÿòü (violasse = violavisse: § 69, ï.6)
vis, vis, f (§ 40a) – ñèëà, íàñèëèå
volo, volui, –, velle (§ 24) – õîòåòü; òðåáîâàòü
| 3) Ýïèãðàììû Ìàðöèáëà íà ïëîõèõ ïîýòîâ è êðèòèêîâ (a, b) è ñòèõè Êàòýëëà î ëþáâè (ñ, d):
a)Scribĕre me querĕrís, Velóx, epigrammăta longa. b)Versiculós in mé narrātur scriběre Cinna.
Ipse nihil scribís. Tú breviōra facís (Ìàðöèáë). Non scribít, cuiús carmĭna nemo legít (Ìàðöèáë).
ñ)Nulla potést muliér tantúm se dícĕr(e) amātam
Vere, quantúm a mé Lesbi(a) amāta meá (e)st (Êàòýëë).
d) Êàòýëë, ïåðåâîä ëþáîâíîé îäû ãðå÷åñêîé ïîýòåññû Ñàïôó ñ îñòðîâà Ëéñáîñ(â ÷åñòü êîòîðîé ïîýò íàçûâàåò ñâîþ âîçëþáëåííóþ âûìûøëåííûì èìåíåì «Ëéñáèÿ»)– 3 êóïëåòà:
Ille mi par esse deó vidētur,
Ille, si fas est, superāre divos,
Qui sedéns adversus identidém te
Spectat et audit,
| Dulce ridentém, miseró quod omnes
Erĭpít sensús mihi, nam simúl te,
Lesbi(a), aspexí, nihil est supér mi
Vocis in ore.
| Lingua sed torpét, tenuís sub artus
Flamma demanát, sonitú suopte
Tintinánt aurés, geminá teguntur
Lumĭna nocte.
| Ñëîâà ê ¹ 3:
à – ïðåäëîã áåç ïåðåâîäà (§ 50á)
adversus – íàïðîòèâ
amo, āvi, ātum, 1 – ëþáèòü
artus, us, m – ÷ëåí òåëà
aspicio, aspexi, aspectum, 3 – âèäåòü
audio, īvi, ītum, 4 – ñëûøàòü
auris, is, f – óõî
brevis, e – êîðîòêèé
carmen, ĭnis, n – ñòèõ
Cinna, ae, m – Öúííà (èìÿ)
cuius (§ 61) – Gen.S. îò qui
demāno, āvi, ātum, 1 – òå÷ü, ñòðóèòüñÿ
deus, i, m – áîã
nemo – íèêòî [íå]
nihil – íè÷åãî [íå] (nihil est – íåò)
non – íå
nox, noctis, f – íî÷ü
nullus, a, um – íè îäèí [íå]
omnis, e – âåñü, âñ¸
os, oris, n – ðîò
par, paris – ðàâíûé, ðàâåí
pos-sum, potui, –, posse – ìî÷ü
pot-est (§ 20) – Praes. îò pos-sum
quantum – ñêîëü; êàê
queror, questus sum, queri (§ 76) – æàëîâàòüñÿ
qui (§ 61) – êòî; òîò, êòî; êîòîðûé
quod (§ 61) – ÷òî (â ïåðåâîäå ïîñòàâüòå ïåðåä «misĕro»)
| dico, dixi, dictum, 3 – ñêàçàòü
divus, i, m – áîæåñòâî
dulcis, e – ñëàäêèé (òóò § 59à, ï.1)
epigramma, ătis, n – ýïèãðàììà
eripio, eripui, ereptum, 3 – îòíèìàòü
esse/ est (§ 19a) – ñì. sum
et – è
facio, feci, factum, 3 – ñî÷èíÿòü
fas est – âîçìîæíî
flamma, ae, f – ïëàìåíü
gemĭnus, a, um – äâîéíîé
identĭdem – ïîñòîÿííî
ille, illa, illud (§ 38, ï.3) – òîò
in (c Ac./ Ab.) – â; ïðîòèâ (ñ Ac.)
ipse, a, um (§ 38, ïóíêò 3) – ñàì
rideo, risi, risum, 2 – ñìåÿòüñÿ
scribo, scripsi, scriptum, 3 – ïèñáòü
se – § 78, ïóíêò 4
sed – íî
sedeo, sessi, sessum, 2 – ñèäåòü
sensus, us, m – ÷óâñòâî
si – åñëè
simul – êàê òîëüêî
sonĭtus, us, m – ãîëîñ (ïåðåâîä – § 50à, ïóíêò 2)
specto, āvi, ātum, 1 – âèäåòü
sub – ïîä (ñ Acc./ Abl.)
sum, fui, –, esse (§ 19a) – áûòü
suopte = suo (ñì. suus)
super mi – ó ìåíÿ
supĕro, āvi, ātum, 1 – ïðåâîñõîäèòü
| lego, legi, lectum, 3 – ÷èòàòü
Lesbia, ae, f – Ëéñáèÿ (âîçëþáëåííàÿ Êàòýëëà)
lingua, ae, f – ÿçûê
longus, a, um – äëèííûé
lumen, ĭnis, n – ãëàç
me – Acc./ Abl. îò ego (ÿ)
meus, a, um – ìîé
mi = mihi – Dat. îò ego (ÿ); âî 2-îì êóïëåòå «mihi» – § 48, ï.1)
miser, a, um – íåñ÷àñòíûé (ïåðåâîä – § 48, ïóíêò 1)
mulier, ĕris, f – æåíùèíà
nam – èáî
narro, āvi, ātum, 1 – ðàññêàçûâàòü
suus, a, um – ñîáñòâåííûé, ñâîé
tantum – ñòîëü; òàê æå
te – Acc./ Abl. îò tu (òû)
tego, texi, tectum, 3 – ïîêðûâàòü
tenuis, e – òîíêèé, ë¸ãêèé
tintĭno, –, –, 1 – çâåíåòü
torpeo, –, –, 2 – íåìåòü
tu – òû
Velox – Âéëîêñ (èìÿ)
vere – èñòèííî, èñêðåííå
versicŭlus, i, m – ñòèøîê
video, vidi, visum, 2 – âèäåòü (â ïàññèâå – «êàçàòüñÿ»)
vox, vocis, f – ãîëîñ
| 4) (I.) Î ñîêðîâèùàõ: 1) Senex, mortem appropinquāre sentiens, filiis dixit in horto thesauros defossos esse: «Vidētis me a vobis discessūrum; in agro nostro magnae opes esse dicuntur; eas repertūri videmĭni: quaerĭte et divĭtes erĭtis». 2) Toto horto ligonĭbus erūto, filii thesauros non invenērunt. 3) Sed autumnî vidērunt arbŏres fructus uberiōres peperisse. 4) Tum intellexērunt thesauros assiduo labōre invenīri.
(II.) Î äðóæáå: 5) Duo amīci in itinĕre ursum vidĕrant; unus perterrĭtus arbŏrem ascendit. 6) Alter terra iacens anĭmum continēbat, simŭlans se mortuum esse. 7) Sciēbat enim ursos corpŏra mortuōrum repudiāre. 8) Toto corpŏre iacentis pertemptāto, ursus discessit. 9) «Quid ursus ad aurem tibi dixit?» – interrogāvit amīcus, qui de arbŏre descendĕrat. – «Sapientem proverbium: amīcus verus – rara avis». (III.) Î ôèëîñîôå Ñîêðáòå: 10) Socrătes se sapientia praestāre cetĕris dicēbat: «Arbĭtror vere me ab Apollĭne omnium sapientissĭmum esse appellātum: nam haec est sola homĭnis sapientia – non arbitrāri se scire, quod nescit». (IV.) Î Þãýðòå, öàðå Íóìúäèè (âîåâàë ñ ðèìëÿíàìè â 111–105 äî í.ý. è ïîäêóïàë ðèìñêèõ ÷èíîâíèêîâ), è î ïðîäàæíîñòè Ðèìà: 11) Iugurtha postquam Roma egressus est fertur saepe eo tacĭtus respiciens postrēmo dixisse: «[O] urbem venālem et matūre peritūram, si emptōrem invenĕrit» (Ñàëëþñòèé).
Ñëîâà ê ¹ 4:
a (c Abl.) – îò
ab – ïðåäëîã, íå ïåðåâîä. (§ 50á) ad aurem – íà óõî
ager, agri, m – çåìëÿ, ó÷àñòîê
alter, a, um – äðóãîé
amīcus, i, m – äðóã
anĭmus, i, m – äûõàíèå
Apollo, ĭnis, m – áîã Àïîëëîí
appello, āvi, ātum, 1 – íàçûâàòü
appropinquo, āvi, ātum, 1 – ïðèáëèæàòüñÿ
arbĭtror, arbitrātus sum, arbitrāri (§ 76) – ñ÷èòàòü
arbor, ŏris, f – äåðåâî
ascendo, -ndi, -nsum, 3 – âçáèðàòüñÿ
assiduus, a, um – óïîðíûé
autumnus, i, m – îñåíü
avis, is, f – ïòèöà
cetĕrus, a, um – îñòàëüíîé
con-tineo, -tinui, -tentum, 2 – ñäåðæèâàòü
corpus, ŏris, n – òåëî
de – ñ (ñ Abl.)
de-fodio, -fōdi, -fossum, 3 – çàðûâàòü
descendo, -ndi, -nsum, 3 – ñïóñêàòüñÿ
prae-sto, -stĭti, –, 1 – èìåòü ïðåâîñõîäñòâî (íàä êåì-ëèáî)
pro-verbium, i, n – ïî-ñëîâèöà
quaero, quaesīvi, quaesītum, 3 – èñêàòü
qui, quae, quod (§ 61) – êîòîðûé
quid (â ¹ 9) – ÷òî (§ 61)
quod (§ 61) – ÷òî; òî, ÷òî
rarus, a, um – ðåäêèé
reperio, reppĕri, repertum, 4 – íàõîäèòü
repudio, āvi, ātum, 1 – íå åñòü
re-spicio, -spexi, -spectum, 3 – îãëÿäûâàòüñÿ
Roma, ae, f – Ðèì (òóò § 50à, ï.1)
saepe – ÷àñòî
| dico, dixi, dictum, 3 – ãîâîðèòü
dis-cēdo, -cessi, -cessum, 3 – óõîäèòü (ïåðåâîä – § 78à, ï.5, NB)
dives, ĭtis – áîãàòûé
duo (§ 64) – äâà
eas – § 39, òàáëèöà
egredior, egressus sum, egrĕdi (§ 76) – âûõîäèòü, âûåçæàòü
emptor, ōris, m – ïîêóïàòåëü
enim – âåäü, èáî
eo – òóäà; íàçàä
erĭtis (§ 19a) – Fut. îò sum
eruo, erui, erūtum, 3 – ïåðåðûâàòü (ïåðåâîä – § 77)
esse/ est (§ 19à) – ñì. sum
et – è
fero, tuli, latum, ferre – ñîîáùàòü
filius, i, m – ñûí
fructus, us, m – ïëîä
haec (§ 39) – ñì. hic
hic, haec, hoc (§ 39) – ýòîò
homo, ĭnis, m – ÷åëîâåê
hortus, i, m – ñàä
iaceo, iacui, –, 2 – ëåæàòü
in – â, íà
intel-lĕgo, -lexi, -lectum, 3 – ïîíèìàòü
inter-rŏgo, āvi, ātum, 1 – ñïðàøèâàòü
sapiens, åntis – ìóäðûé (â ¹ 10 ïðè ïåðåâîäå ñì. § 46, ïóíêò 2)
sapientia, ae, f – ìóäðîñòü
scio, ivi, itum, 4 – çíàòü
se – § 78, ïóíêò 4
sed – íî
senex, senis, m – ñòàðèê
sentio, sensi, sensum, 4 – ÷óâñòâîâàòü
si – åñëè
simŭlo, āvi, ātum, 1 – ïðèòâîðÿòüñÿ
Socrătes, is, m – Ñîêðáò, ãðå÷åñêèé ôèëîñîô (V â. äî í.ý.)
solus, a, um – åäèíñòâåííûé
sum, fui, –, esse (§ 19à) – áûòü
tacĭtus, a, um – ìîë÷àëèâûé, ìóë÷à
| in-venio, -vēni, -ventum, 4 – íà-õîäèòü, äîáûâàòü
iter, itinĕris, n – äîðóãà
Iugurtha, ae, m – Þãýðòà (èìÿ)
labor, ōris, m – òðóä
ligo, ōnis, m – ëîïàòà
magnus, a, um – áîëüøîé
matūre – âñêîðå
me – Acc./ Abl. îò ego (ÿ)
mors, mortis, f – ñìåðòü
mortuus, a, um – ì¸ðòâûé
nam – èáî, ïîòîìó ÷òî
ne-scio, īvi, ītum, 4 – íå çíàòü
non – íå
noster, tra, trum – íàø
omnis, e – âåñü, âñ¸ (ïåðåâîä – § 57, ïóíêò 2)
ops, opis, f – áîãàòñòâî
pario, pepĕri, partum, 3 – ïðèíîñèòü
peperisse – ñì. pario
per-eo, per-ii, per-ĭtum, per-īre (§ 22) – ïîãèáàòü
per-tempto, āvi, ātum, 1 – èññëåäîâàòü (ïåðåâîä – § 77)
per-terreo, -terrui, -terrĭtum, 2 – (èñ)ïóãàòü
postquam – ïîñëå òîãî, êàê
postrēmo – íàêîíåö
terra, ae, f – çåìëÿ (òóò § 50â, ï.11)
thesaurus, i, m – ñîêðîâèùå
tibi – Dat. îò tu (òû)
totus, a, um – âåñü
tum – òîãäà
uber, ĕris – áîãàòûé
unus, a, um – îäèí
urbs, urbis, f – ãîðîä (o urbem – § 49, ïóíêò 5)
ursus, i, m – ìåäâåäü
venālis, e – ïðîäàæíûé
vere (§ 59à, ï.2) < verus, a, um – âåðíûé, ïðàâèëüíûé
video, vidi, visum, 2 – âèäåòü (â ïàññèâå – «êàçàòüñÿ»)
vobis – Dat./ Abl. îò vos (âû)
| 5) Î âèçèòå Ñîëóíà (àôèíñêîãî çàêîíîäàòåëÿ, VI â. äî í.ý.) ê áîãàòîìó öàðþ Êðéçó:
1) Croesus in Asiae urbe habitābat, cui nomen erat Sardes. 2) Hic rex, cuius divitiae ingentes erant, magnam potentiam habēre videbātur. 3) Aliquando Solo, qui leges Atheniensĭbus dedĕrat, ad Croesum venisse dicĭtur. 4) Postquam iussu regis omnes divitiae regāles ei monstrātae sunt, Croesus sapientem interrogāvit: «Quem omnium homĭnum felicissĭmum esse putas?» 5) Ille: «Tellus Atheniensis, – inquit, – mea sententia felicissĭmus fuit, nam ei boni et probi libĕri erant, et, pro patria pugnans, de vita decessit». 6) His verbis audītis, Croesus: «Cur non me, – inquit, – tam divĭtem homĭnem, sed Tellum quendam felicissĭmum esse credis?» 7) Ei Solo: «Fortūna humāna, – inquit, – saepe mutātur. Quid incertius opĭbus et divitiis est? Te felīcem putābo, si bene vitam finivĕris. Nemo ante mortem a me felix nominabĭtur». 8) Haec verba Solōnis Croeso, qui magna erat superbia, non placuērunt. 9) Sed paulo post a Cyro, rege Persārum, victus ipse de felicitāte sua dubitāre coactus est.
Ñëîâà ê ¹ 5:
a – ïðåäëîã áåç ïåðåâîäà (§ 50á, ïóíêò 5)
ad (ñ Acc.) – ê
aliquando – îäíàæäû
ante (c Acc.) – äî
Asia, ae, f – Àçèÿ
Atheniensis, is, m – àôúíÿíèí
audio, īvi, ītum, 4 – ñëûøàòü (ïåðåâîä – § 77)
bene – õîðîøî
bonus, a, um – õîðîøèé
cogo, coēgi, coactum, 3 – âûíóæäàòü
cre-do, -dĭdi, -dĭtum, 3 – ñ÷èòàòü
Croesus, i, m – Êðåç, öàðü Ëèäèè (ñòðàíà â Ìàëîé Àçèè)
cui (§ 61) – Dat.S. îò qui
cuius (§ 61) – Gen.S. îò qui
cur – ïî÷åìó
Cyrus, i, m – öàðü Êèð
de (ñ Abl.) – èç; â (â ¹ 9)
de-cēdo, -cessi, -cessum, 3 – óõîäèòü
dedĕrat – ñì. do
dico, dixi, dictum, 3 – ãîâîðèòü
dives, ĭtis – áîãàòûé
divitia, ae, f – áîãàòñòâî
do, dedi, datum, 1 – äàâàòü
dubĭto, āvi, ātum, 1 – ñîìíåâàòüñÿ
regālis, e – öàðñêèé
rex, regis, m – öàðü
saepe – ÷àñòî
sapiens, åntis, m – ìóäðåö
Sardes, ium, f, plur. – ãîðîä Ñáðäû
sed – à, íî
sententia, ae, f – ìíåíèå (ïåðåâîä – § 50á, ïóíêò 9, NB)
si – åñëè
| ei (§ 39) – Dat.S. îò is (îí); â ¹ 5 ïåðåâîä – § 48, ïóíêò 1
erant/ erat – Imperf. îò sum
esse/ est – ñì. sum
et – è
felicĭtas, ātis, f – ñ÷àñòüå
felix, īcis – ñ÷àñòëèâûé (ïåðåâîä – § 46 è § 78, ïóíêò 7)
finio, īvi, ītum, 4 – çàêàí÷èâàòü
fortūna, ae, f – ñóäüáà
fuit – ñì. sum
habeo, habui, habĭtum, 2 – èìåòü
habĭto, āvi, ātum, 1 – æèòü
haec – § 39, òàáëèöà, Plur.
hic, haec, hoc (§ 39) – ýòîò
his – § 39, òàáëèöà
homo, ĭnis, m – ÷åëîâåê (â ¹ 4 ïåðåâîä – § 57, ïóíêò 2)
humānus, a, um – ÷åëîâå÷åñêèé
ille, illa, illud (§ 38, ï.3) – òîò; îí
in – â, íà
in-certus, a, um – íå-íàä¸æíûé
ingens, entis – îãðîìíûé
inquam, inquit (§ 18, ïóíêò 2) – ãîâîðèòü
interrŏgo, āvi, ātum, 1 – ñïðàøèâàòü
ipse, a, um (§ 38, ïóíêò 3) – ñàì
iussus, us, m – ïðèêàç (ïðè ïåðåâîäå ñì. § 50à, ïóíêò 2)
lex, legis, f – çàêîí
Solo, ōnis, m – Ñîëóí
sum, fui, –, esse (§ 19a) – áûòü
superbia, ae, f – ãîðäûíÿ (ïðè ïåðåâîäå ñì. § 50á, ïóíêò 10)
suus, a, um – ñâîé
tam – ñòîëü
te – Acc./ Abl. îò tu (òû)
Tellus, i, m – Òåëë (èìÿ)
urbs, urbis, f – ãîðîä
| libĕri, ōrum, m, plur. – äåòè
magnus, a, um – áîëüøîé
me – Acc./ Abl. îò ego (ÿ)
meus, a, um – ìîé
monstro, āvi, ātum, 1 – ïîêàçûâàòü
mors, mortis, f – ñìåðòü
muto, āvi, ātum, 1 – ìåíÿòü
nam – èáî
nemo, ĭnis – íèêòî [íå]
nomen, ĭnis, n – èìÿ, íàçâàíèånon
nomĭno, āvi, ātum, 1 – íàçûâàòü
non – íå
omnis, e – âåñü, âñ¸
ops, opis, f – ñèëà (ïåðåâîä – § 56, ïóíêò 2)
patria, ae, f – ðîäèíà
paulo post – âñêîðå
Persa, ae, m – ïåðñ
placeo, placui, placĭtum, 2 – íðàâèòüñÿ
postquam – ïîñëå òîãî, êàê
potentia, ae, f – ìîãóùåñòâî
pro (c Abl.) – çà; ðàäè
probus, a, um – ïîðÿäî÷íûé
pugno, āvi, ātum, 1 – ñðàæàòüñÿ
puto, āvi, ātum, 1 – ñ÷èòàòü
quem – § 61, òàáëèöà
quen-dam – § 62, ïóíêò 4, NB1
qui (§ 61) – êîòîðûé; êòî
quid (§ 61) – ÷òî
venio, veni, ventum, 4 – ïðèõîäèòü
verbum, i, n – ñëîâî
victus – ñì. vinco
video, vidi, visum, 2 – âèäåòü (â ïàññèâå – «êàçàòüñÿ»)
vinco, vici, victum, 3 – ïîáåæäàòü
vita, ae, f – æèçíü
|
|