ÊÀÒÅÃÎÐÈÈ:
ÀñòðîíîìèÿÁèîëîãèÿÃåîãðàôèÿÄðóãèå ÿçûêèÄðóãîåÈíôîðìàòèêàÈñòîðèÿÊóëüòóðàËèòåðàòóðàËîãèêàÌàòåìàòèêàÌåäèöèíàÌåõàíèêàÎáðàçîâàíèåÎõðàíà òðóäàÏåäàãîãèêàÏîëèòèêàÏðàâîÏñèõîëîãèÿÐèòîðèêàÑîöèîëîãèÿÑïîðòÑòðîèòåëüñòâîÒåõíîëîãèÿÔèçèêàÔèëîñîôèÿÔèíàíñûÕèìèÿ×åð÷åíèåÝêîëîãèÿÝêîíîìèêàÝëåêòðîíèêà
|
NB! Íà÷èíàéòåÐÀÇÁÎÐ ÏÎ ÑÎÑÒÀÂÓ ãëàãîëüíîé ôîðìû íå ñ îêîí÷àíèÿ, à Ñ ÎÑÍÎÂÛ (ò.å. îäíîé èç ñëîâàðíûõ îñíîâ). Âñïîìíèòå èçâåñòíóþ ôðàçó: ÇÐÈ Â ÊÎÐÅÍÜ! 12 ñòðàíèöà
Ñëîâà ê ¹ 3:
actio, ōnis, f – èñê (à. Aquiliae – èñê [ïî çàêîíó] Àêâúëèÿ)
ad (ñ Acc.) – äëÿ; ê
ad-ficio, -fēci, -fectum, 3 – îáèæàòü
aliēnus, a, um – ÷óæîé
alĭ-quem < alĭ-quis (ñì. § 62)
alter, a, um – äðóãîé
anĭmus, i, m – óì, äóøà
atque – è
bonus, a, um – õîðîøèé
calumniōsus, a, um – êëåâåòíú÷åñêèé (< êëåâåòà)
canis, is, m – ñîáàêà
caveo, cavi, cautum, 2 – ïðèíèìàòü ìåðû
cogo, coēgi, coactum, 3 – ñîáèðàòü
com-pĕto, -petīvi, -petītum, 3 – íà÷èíàòü ñïîð
condĭtor, ōris, m – ñîçäàòåëü
con-gruo, -grui, –, 3 – ïîäîáàòü
con-stituo, -stitui, -stitūtum, 3 – íàçíà÷àòü, ïîñòàíîâëÿòü (§ 77) con-temno, -tempsi, -temptum, 3 – ïðåçèðàòü
cor-rumpo, -rūpi, -ruptum, 3 – ðàçâðàùàòü, ïîðòèòü
crimen, ĭnis, n – ïðåñòóïëåíèå (ïåðåâåñòè ñ ïðåäëîãîì)
cum – ñ
curo, āvi, ātum, 1 – çàáîòèòüñÿ
datum – ñì. do
defensor, ōris, m – çàùèòíèê
dentur/ detur – ñì. do
dies, ēi, m – äåíü
do, dedi, datum, 1 – äàâàòü; íàçíà÷àòü
domĭnus, i, m – õîçÿèí
ef-ficio, -fēci, -fectum, 3 – äåëàòü, äîáèâàòüñÿ
religio, ōnis, f – òóò: «îáÿçàííîñòü»
sed – íî
sequor, secūtus sum, sequi (§ 76) – íàñëåäîâàòü
servus, i, m – ðàá
si – åñëè
| ei (§ 39) – Dat.S. îò is
eo/ eōrum – § 39, òàáëèöà
esse/ esset – ñì. sum
est (§ 19à) – Praes. îò sum
et – è
eum – § 39, òàáëèöà (î ñîáàêå)
festus, a, um – ïðàçäíè÷íûé
gravis, e – ñèëüíûé
haec – ñì. hic
hic, haec, hoc (§ 39) – òàêîé; ýòîò
hilarĭtas, ātis, f – âåñåëüå
homo, ĭnis, m – ÷åëîâåê
hospitium, i, n – äàð/ çíàê ãîñòåïðèèìñòâà
humĭlis, e – íèçêèé ïî ðîæäåíèþ in – â
in-iuria, ae, f – íå-ñïðàâåäëèâîñòü
in-nŏcens, entis – íå-âèíîâíûé
in-sector, -sectātus sum, -sectāri (§ 76) – îáâèíÿòü
in-stituo, -stitui, -stitūtum, 3 – ó÷ðåæäàòü, íàçíà÷àòü
irrĭto, āvi, ātum, 1 – çëèòü
is, ea, id (§ 39) – òîò; îí
iudex, ĭcis, m – ñóäüÿ
ius, iuris, n – ïðàâî
laedo, laesi, laesum, 3 – ïîðòèòü
legitĭmus, a, um – çàêîííûé
lex, legis, f – çàêîí (lex Fufia Caninia – çàêîí Ôýôèÿ Êàíúíèÿ)
liber, a, um – ñâîáîäíûé (§ 46)
libertas, ātis, f – ïðàâî ñâîáîäû
mater, tris, f – [ñîñëîâèå] ìàòåðè
matrimonium, i, n – áðàê
mordeo, momordi, morsum, 2 – êóñàòü
nascor, natus sum, nasci (§ 76) – ðîæäàòüñÿ
natūra, ae, f – ïðèðîäà
ne – ÷òîáû íå
nemo, ĭnis – íèêòî, íè îäèí [íå]
sic – òàê
sine (ñ Abl.) – áåç
sit – Praes. coniunct. îò sum
sum, fui, –, esse (§ 19a) – áûòü
teneo, tenui, tentum, 2 – èìåòü, çàâîäèòü (î æèâîòíîì)
| neve – è íå
nominātim – ïîèì¸ííî, ïî èìåíè
non – íå
observo, āvi, ātum, 1 – ñëåäèòü
omnis, e – âåñü, âñ¸
onĕro, āvi, ātum, 1 – îáðåìåíÿòü
oportet, oportuit, oportēre (§ 75, ï.1) – ñëåäîâàòü, áûòü íóæíûì
pacātus, a, um – ìèðíûé
pars, partis, f – ñòîðîíà (ñïîðà)
pecco, āvi, ātum, 1 – ñîâåðøàòü [ïðîñòóïîê]
per-suadeo, -suāsi, -suāsum, 2 – âíóøàòü
per-tineo, -tinui, -tentum, 2 – îòíîñèòüñÿ
peto, petīvi, petītum, 3 – ïðîñèòü, òðåáîâàòü
pos-sĭmus – Praes. coni. îò pos-sum
pos-sum, potui, –, posse (§ 20) – ìî÷ü, èìåòü âîçìîæíîñòü
potens, entis – çíàòíûé
prae-beo, -bui, -bĭtum, 2 – ïðåïîäíîñèòü, îêàçûâàòü
praeses, ĭdis, m – íàìåñòíèê (ïðîâèíöèè)
princeps, ĭpis, m – ïðúíöåïñ, èìïåðàòîð
pro-consul, ŭlis, m – ïðî-êîíñóë1
provincia, ae, f – ïðîâèíöèÿ
prudens, entis – ìóäðûé
publĭce – âìåñòå, ñîîáùá
punio, īvi, ītum, 4 – íàêàçûâàòü
quamvis – õîòÿ
quem – § 61, òàáëèöà
qui (§ 61) – êòî; òîò, êòî
quia – ïîòîìó ÷òî; çà òî, ÷òî
quiesco, quiēvi, quiētum, 3 – óñïîêàèâàòü
quod (§ 61) – ÷òî; òî, ÷òî
ratus, a, um – íåçûáëåìûé
testamentum, i, n – çàâåùàíèå
tuus, a, um – òâîé (ñì. § 36, ï.2)
ut – ÷òîáû
utor, usus sum, uti (utěre – § 76, ïóíêò 4) – ïîëüçîâàòüñÿ
vir, viri, m – ìóæ, ÷åëîâåê
| 1Ïðîêóíñóë – íàìåñòíèê ïðîâèíöèè; â ýïîõó ðåñïóáëèêè èçáèðàëñÿ èç áûâøèõ êîíñóëîâ.
4) (§ 84. IV–VI).Ïðèäàòî÷íûå ÂÐÅÌÅÍÈ, ÏÐÈ×ÈÍÛ è ÎÃÎÂÎÐÊÈ (ñîþç «CUM»è äðóãèå):
4à) ÂÐÅÌÅÍÈ(cum– «êîãäà»): 1) Cogit rogando, cum rogat potentior (Ïóáëúëèé Ñèð). 2) Cum recte vivàs, ne cures verba malōrum (Äèîíúñèé Êàòóí). 3) Cum Alexander Magnus in Indià bellum gerĕret, sagittà vulnerātus est. 4) Cum Syracūsae captae essent, Archimēdes occīsus est. 5) [Quidam], cum triginta diērum essent cum hoste indutiae factae, noctu populabātur agros, quod diērum essent pactae, non noctium indutiae (Öèöåðîí). 6) Cum imperatōres regnārent, Romae iurisprudentia florēbat. 7) Consilium enim uniuscuiusque, non factum puniendum est. […] Qui, cum vellet occidĕre, id casu alĭquo perpetrāre non potuit, ut homicīda punītur (Ïàâåë). 4b) ÏÐÈ×ÈÍÛ (cum– «ïîñêîëüêó»): 8) Cum sis mortālis, quae sunt mortalia, cura (Äèîíúñèé Êàòóí). 9) Cum legĕre non possis, quantum habuĕris, satis est habēre, quantum legas (Ñéíåêà). 10) Cum ad te venīre non potuĕrim, epistŭlam ad te scribo. 11) Maiōres nostri, cum regum potestātem non tulissent, magistrātus annuos creavērunt (Öèöåðîí). 12) Cum [pecuniam] non habērem, dedi tibi rem vendendam, ut pretio uterĕris (Óëüïèáí). 13) Tantălus, cum esset opulentissĭmus, ipsos deos ad convivia vocasse dicĭtur. 14) Dolo erat pugnandum, cum [hosti] par non esset armis (Íéïîò). 15) Plato varios Socrătis sermōnes hominĭbus tradĭdit, cum Socrătes ipse nullam littĕram reliquisset.
4c) ÎÃÎÂÎÐÊÈ(cum– «õîòÿ»): 16) Littĕrae, cum sint paucae, varie tamen collocātae, innumerabilia verba efficiunt (Ëàêòáíöèé). 17) Cum multi milĭtes concidissent, relĭqui fortĭter resistēbant. 18) Cicĕro, cum tenuissĭma valetudĭne esset, ne nocturnum quidem sibi tempus ad quiētem relinquēbat (Öåçàðü).
4d) âðåìåíè, ïðè÷èíû è îãîâîðêè Ñ ÄÐÓÃÈÌÈ ÑÎÞÇÀÌÈ: 19) Prius quam incipias, consulto (Ñàëëþñòèé). 20) Divus Hadriānus quandam matrōnam in quinquennium relegāvit, quod ex levissĭmis causis ancillas atrocissĭme tractasset (Óëüïèáí). 21) Ut desínt virés, tamen ést laudanda voluntas (Îâèäèé). 22) Vetĕres voluērunt femĭnas, etiamsi perfectae aetātis sint, propter anĭmi levitātem in tutēla esse (Ãàé). 23) In bello qui rem, a duce prohibĭtam, fecit aut mandāta non servāvit, capĭte punītur, etiamsi res bene gessĕrit (Ìîäåñòúí). 24) Servi, qui sub eōdem tecto fuērunt, ubi domĭnus perhibētur occīsus, et torquentur et puniuntur, etsi testamento occīsi manumissi sunt (Ïàâåë). 25) Id, quod in solo nostro ab alĭquo aedificātum est, quamvis ille suo nomĭne aedificavĕrit, iure naturāli nostrum fit (Ãàé).
Ñëîâà ê ¹ 4:
a/ ab – ïðåäëîã áåç ïåðåâîäà (§ 50á, ïóíêò 5)
ad (ñ Acc.) – ê, íà; äëÿ
aedifĭco, āvi, ātum, 1 – ñòðîèòü
aetas, ātis, f – âîçðàñò
ager, agri, m – çåìëÿ, ïîëå
Alexander, dri, m – Àëåêñàíäð (Ìàêåäîíñêèé)
alĭ-qui, alĭ-qua, alĭ-quod (§ 62) – êàêîé-òî (alĭ-quis – êòî-òî)
ancilla, ae, f – ñëóæàíêà
anĭmus, i, m – óì
annuus, a, um – ãîäè÷íûé (èçáèðàåìûé ñðîêîì íà ãîä)
Archimēdes, is, m – Àðõèìéä, ìàòåìàòèê è ìåõàíèê
arma, ōrum, n, plur. – îðóæèå
atrocissĭme (§ 60) < atrox, ōcis – æåñòîêèé
aut – èëè
bellum, i, n – âîéíà
bene – õîðîøî
capio, cepi, captum, 3 – çàõâàòûâàòü
fio, factus sum, fiĕri (§ 76a) – ñòàíîâèòüñÿ
floreo, florui, –, 2 – ïðîöâåòàòü
fortĭter (§ 59à, ï.3) < fortis, e – ñìåëûé, îòâàæíûé
fuērunt – ñì. sum
gero, gessi, gestum, 3 – âåñòú; íåñòè; èñïîëíÿòü
habeo, habui, habĭtum, 2 – èìåòü; ïðèîáðåòàòü
Hadriānus, i, m – Àäðèáí, èìïåðàòîð Ðèìà â 117–138 ãã.
homi-cīda, ae, m – ÷åëîâåêî-óáèéöà
homo, ĭnis, m – ÷åëîâåê
hostis, is, m – âðàã
id – ñì. is
ille, illa, illud (§ 38, ïóíêò 3) – îí
imperātor, ōris, m – èìïåðàòîð1
in – â, íà; ïîä
in-cipio, -cēpi, -ceptum, 3 – íà÷èíàòü
India, ae, f – Èíäèÿ
indutiae, ārum, f, plur. – ïåðåìèðèå
in-numerabĭlis, e – áåñ-÷èñëåííûé
ipse, a, um (§ 38, ï.3) – ñàì[ûé]
is, ea, id (§ 39) – ýòîò, òîò
iuris-prudentia (< ius, iuris, n – ïðàâî + prudentia, ae, f – çíàíèå) – ïðàâî-âéäåíèå
ius, iuris, n – ïðàâî (iure – § 50á, ïóíêò 9, NB)
laudo, āvi, ātum, 1 – õâàëèòü
lego, legi, lectum, 3 – (ïðî)÷èòàòü
levis, e – íè÷òîæíûé
levĭtas, ātis, f – ëåãêîìûñëåííîñòü
littĕra, ae, f – áóêâà
magistrātus, us, m – ìàãèñòðàò, ÷èíîâíèê
magnus, a, um – âåëèêèé
maior, ōris, m – ïðåäîê
malus, a, um – ïëîõîé
mandātum, i, n – ïîðó÷åíèå
manu-mitto, -mīsi, missum, 3 – îòïóñêàòü íà âîëþ
matrōna, ae, f – ìàòðóíà2
miles, ĭtis, m – âîèí
mortālis, e – ñìåðòíûé (mortalia – ñîáèðàòåëüíîå: § 35à, ïóíêò 3)
multus, a, um – ìíîãèé
naturālis, e – åñòåñòâåííûé
ne – íå
noctium – ñì. nox
noctu – íî÷üþ
nocturnus, a, um – íî÷íîé
nomen, ĭnis, n – èìÿ
non – íå, à íå
noster, tra, trum – íàø (nostrum fit – ïðè ïåðåâîäå ñì. § 46)
| caput, ĭtis, n – ãîëîâà (î êàçíè)
casus, us, m – ñëó÷àé[íîñòü] (ïåðåâîä – § 50à, ïóíêò 2)
causa, ae, f – ïðè÷èíà
Cicĕro, ōnis, m – Öèöåðîí
cogo, coēgi, coactum, 3 – ïðèíóæäàòü
col-lŏco, āvi, ātum, 1 – ðàñïîëàãàòü, ðàñïîëîæèòü
con-cĭdo, -cĭdi, –, 3 – ïîãèáàòü
consilium, i, n – íàìåðåíèå
con-sŭlo, -sului, -sultum, 3 – ñîâåòîâàòüñÿ (consulto – § 6)
con-vivium, i, n – ïèð
creo, āvi, ātum, 1 – èçáèðàòü
cum (1) – êîãäà; ïîñêîëüêó; õîòÿ
cum (2) – ñ (ïðåäëîã)
curo, āvi, ātum, 1 – îáðàùàòü âíèìàíèå [íà]; äóìàòü
dedi – ñì. do
de-sint – Praes. coni. îò de-sum
de-sum, de-fui, –, de-esse (§ 20) – íåäîñòàâàòü, áûòü ìáëûì
deus, i, m – áîã
dico, dixi, dictum, 3 – ãîâîðèòü
nox, noctis, f – íî÷ü
nullus, a, um – íè îäèí [íå]
oc-cīdo, -cīdi, -cīsum, 3 – óáèâàòü (occīsus â ¹ 24 – ñì. § 46)
opulentus, a, um – áîãàòûé
paciscor, pactus sum, pacisci (§ 76) – çàêëþ÷àòü
par, paris – ðàâíûé, ðàâåí
paucus, a, um – íåìíîãî÷èñëåííûé
pecunia, ae, f – äåíüãè (â ëàòûíè ñëîâî ñòîúò â Sing.)
perfectus, a, um – ñîâåðøåííîëåòíèé
per-hibeo, -hibui, -hibĭtum, 2 – ñ÷èòàòü
perpetro, āvi, ātum, 1 – ñîâåðøàòü
Plato, ōnis, m – Ïëàòóí3
popŭlor, populātus sum, populāri (§ 76) – îïóñòîøàòü
pos-sis – Praes. coni. îò pos-sum
pos-sum, potui, –, posse (§ 20) – ìî÷ü
potens, entis – íàñòîé÷èâûé
potestas, ātis, f – âëàñòü
potuit/ potuĕrim – ñì. pos-sum
pretium, i, n – óïëàòà (ïåðåâîä – § 48, ïóíêò 2)
prius quam – ïðåæäå ÷åì
pro-hibeo, -hibui, -hibĭtum, 2 – çàïðåùàòü
propter (ñ Acc.) – èç-çà
pugno, āvi, ātum, 1 – ñðàæàòüñÿ
punio, īvi, ītum, 4 – íàêàçûâàòü
quae – § 61, Acc.Pl., n (ñîáèðàòåëüíîå: § 35à, ïóíêò 3)
quamvis – õîòÿ
quan-dam – § 62, ïóíêò 4, NB1
quantum – ñêîëüêî (î êíèãàõ)
qui (§ 61) – êòî; òîò, êòî; Plur. êîòîðûå
qui-dam (§ 62) – íéêîòîðûé, íéêòî; Plur. íåêîòîðûå
quidem – äàæå
quies, ētis, f – îòäûõ
quinquennium, i, n – ïÿòü ëåò
quod – ÷òî; èáî, ïîñêîëüêó
recte (§ 59à, ï.2) < rectus, a, um – ïðàâèëüíûé
regno, āvi, ātum, 1 – ïðàâèòü
re-lĕgo, āvi, ātum, 1 – èçãîíÿòü
re-linquo, -līqui, -lictum, 3 – îñòàâëÿòü
relĭquus, a, um – îñòàëüíîé
res, rei, f – âåùü; äåëî, ñëóæáà
re-sisto, -stĭti, –, 3 – ñîïðîòèâëÿòüñÿ
rex, regis, m – öàðü
rogo, āvi, ātum, 1 – ïðîñèòü
Roma, ae, f – Ðèì (Romae – § 50â, ïóíêò 11, NB)
| dies, ēi, m – äåíü (ïåðåâîä – § 47, ïóíêò 6)
divus, a, um – áîæåñòâåííûé
do, dedi, datum, 1 – äàâàòü
dolus, i, m – õèòðîñòü
domĭnus, i, n – õîçÿèí
dux, ducis, m – ïîëêîâîäåö
ef-ficio, -fēci, -fectum, 3 – îáðàçîâûâàòü
enim – èáî, âåäü
eō-dem – § 39, òàáëèöà
epistŭla, ae, f – ïèñüìî
erat (§ 19à) – Imperf. îò sum
esse/ essent/ esset – ñì. sum
est (§ 19a) – Praes. îò sum
et – è
etiam-si/ et-si – äàæå åñëè
ex (ñ Abl.) – èç-çà
facio, feci, factum, 3 – äåëàòü; çàêëþ÷àòü
factum, i, n – ôàêò, äåÿíèå
fecit – ñì. facio
femĭna, ae, f – æåíùèíà
fero, tuli, latum, ferre (§ 23) – âûíîñèòü, âûäåðæèâàòü
sagitta, ae, f – ñòðåëà
satis [est] – äîñòàòî÷íî
scribo, scripsi, scriptum, 3 – ïèñáòü
sermo, ōnis, m – ðå÷ü
servo, āvi, ātum, 1 – èñïîëíÿòü
servus, i, m – ðàá
sibi – § 37, òàáëèöà
sint/ sis – Praes. coniunct. îò sum
Socrătes, is, m – Ñîêðáò
solum, i, n – çåìëÿ
sub (ñ Abl.) – ïîä
sum, fui, –, esse (§ 19a) – áûòü
suus, a, um – ñâîé
Syracūsae, ārum, f, plur. – Ñèðàêýçû, ãîðîä â Ñèöèëèè
tamen – íî, îäíàêî
Tantălus, i, m – Òàíòáë, îäèí èç ñìåðòíûõ ñûíîâåé Çåâñà
te – Acc./ Abl. îò tu (òû)
tectum, i, n – êðûøà
tempus, ŏris, n – âðåìÿ
tenuis, e – ñëàáûé
testamentum, i, n – çàâåùàíèå
tibi – Dat. îò tu (òû)
torqueo, torsi, tortum, 2 – ïûòàòü, èñòÿçàòü
tracto, āvi, ātum, 1 – îáèæàòü (tractasset = tractavisset: § 69, ï.6)
tra-do, -dĭdi, -dĭtum, 3 – ïåðå- äàâàòü; èçëàãàòü (ïúñüìåííî)
triginta – òðèäöàòü (íå ñêëîí.)
tulissent – ñì. fero
tutēla, ae, f – îïåêà
ubi – ãäå
unius-cuius-que – § 62, ï.4, NB2
ut – ÷òîáû; êàê; â ¹ 21 – «õîòÿ»
utor, usus sum, uti (§ 76) – èñïîëüçîâàòü (uterĕris – § 81, ïóíêò 4, ïðèìå÷àíèå 3)
valetūdo, ĭnis, f – çäîðîâüå (ïåðåâîä – § 50á, ïóíêò 10)
varie – ïî-ðàçíîìó
varius, a, um – ìíîãèé, ðàçíûé
vellet – ñì. volo
ven-do, -dĭdi, -dĭtum, 3 – ïðîäàâàòü
venio, veni, ventum, 4 – ïðèõîäèòü, ïðèéòè
verbum, i, n – ñëîâî
vetus, ĕris – äðåâíèé
vires, virium, f, plur. (§ 40a) – ñèëû
vivo, vixi, victum, 3 – æèòü
voco, āvi, ātum, 1 – ïðèãëàøàòü (vocasse = vocavisse: § 69, ï.6)
volo, volui, –, velle (§ 24) – õîòåòü
voluntas, ātis, f – æåëàíèå
vulnĕro, āvi, ātum, 1 – ðàíèòü
| 1Ïåðâûì ðèìñêèì èìïåðàòîðîì â ñîâðåìåííîì ïîíèìàíèè ñòàë â 27 ã. äî í.ý. Îêòàâèáí Áâãóñò, ïðåéìíèê Þëèÿ Öåçàðÿ; êðèçèñ èìïåðèè ïðîèçîø¸ë â III â. í.ý. (ïîñëå 235 ã.).
2Ìàòðóíà (< mater, matris, f – ìàòü) – ñâîáîäíîðîæä¸ííàÿ çàìóæíÿÿ æåíùèíà â Äðåâíåì Ðèìå.
3Ïëàòóí (428–348 äî í.ý.) – ãðå÷åñêèé ôèëîñîô, ó÷åíèê Ñîêðáòà è ó÷èòåëü Àðèñòóòåëÿ.
5) (§ 83a).ÊÎÑÂÅÍÍÛÉ ÂÎÏÐÎÑ â ïðèäàòî÷íîì ïðåäëîæåíèè:
1) Scio, quem pingas./ Scio, quem pinxĕris./ Scivi, quem pingĕres./ Scivi, quem pinxisses. 2) Nescis, quid vesper serus vehat (Âàððóí). 3) Non vult scire satur, quid ieiūnus patiātur (ñòèõ). 4) Cogitāto, quam longa sit hiems. 5) Non refert, quam multos, sed quam bonos habeas libros (Ñéíåêà). 6) Non refert, quis, sed quid dicat. 7) Vultu an natūra sis sapiens, multum intĕrest (Ïóáëúëèé Ñèð). 8) Lacedaemonii non interrogābant, quot essent hostes, sed ubi essent. 9) Domĭnus servum interrogāvit, num ad cenam convīvas vocavisset. 10) Quidam consulēbat, an valēret sententia, a minōre viginti quinque annis iudĭce data (Óëüïèáí). 11) Reis suis edĕre crimĭna accusatōres cogendi sunt: scire enim oportet, quibus sint criminĭbus responsūri (Ïàâåë). 12) Qui quaestiōnem habitūrus est, non debet specialĭter interrogāre, an Lucius Titius homicidium fecĕrit, sed generalĭter, quis id fecĕrit (Óëüïèáí). 13) Neque, quid agam, nec, quid actūrus sim, scio (Öèöåðîí). 14) Quid factūri simus, cogitāmus; […] quid fecerĭmus, non cogitāmus (Ñéíåêà). 15) Ignoranti, quem portum petat, nullus ventus secundus est (Ñéíåêà). 16) Quaerēbas, num sapiens errāre posset. 17) Instābam, ut mihi respondēret, qui esset, ubi esset, unde esset (Öèöåðîí). 18) Quaeris, quomŏdo te sanavĕrim (Ñéíåêà). 19) Testis officium est dicĕre, quid sciat aut audivĕrit. 20) Possum oblivisci, qui fuĕrim? non sentīre, qui sim? quo caream honōre, qua gloria, quibus libĕris […]? (Öèöåðîí).
Ñëîâà ê ¹ 5:
a – ïðåäëîã áåç ïåðåâîäà (§ 50á)
accusātor, ōris, m – îáâèíèòåëü
actūrus – ñì. ago
ad (ñ Acc.) – ê, íà; äëÿ
ago, egi, actum, 3 – äåëàòü
an – èëè, ëè
annus, i, m – ãîä, ëåòî (ïåðåâîä – § 56, ïóíêò 2)
audio, īvi, ītum, 4 – ñëûøàòü
aut – èëè
bonus, a, um – õîðîøèé
careo, carui, –, 2 – áûòü ëèø¸ííûì (ñ Abl.)
cena, ae, f – îáåä
cogĭto, āvi, ātum, 1 – äóìàòü [çàðàíåå], îáäóìûâàòü (cogitāto – § 6)
cogo, coēgi, coactum, 3 – îáÿçûâàòü
con-sŭlo, -sului, -sultum, 3 – ñîâåòîâàòüñÿ
convīva, ae, m – ãîñòü
crimen, ĭnis, n – ïðåñòóïëåíèå, âèíà (îòâåò÷èêà); îáâèíåíèå
data – ñì. do
debeo, debui, debĭtum, 2 – áûòü äîëæíûì
dico, dixi, dictum, 3 – ãîâîðèòü
do, dedi, datum, 1 – âûíîñèòü
domĭnus, i, m – õîçÿèí
edo, edĭdi, edĭtum, 3 – íàçûâàòü; îáúÿñíÿòü
enim – èáî, âåäü
erro, āvi, ātum, 1 – îøèáàòüñÿ
essent/ esset – ñì. sum
est (§ 19à) – Praes. îò sum
facio, feci, factum, 3 – äåëàòü, ñîâåðøàòü
sed – íî
sententia, ae, f – ïðèãîâîð
sentio, sensi, sensum, 4 – ÷óâñòâîâàòü
serus, a, um – ïîçäíèé
servus, i, m – ñëóãà, ðàá
sim/ sint/ sit – Praes. coni. îò sum
specialĭter – êîíêðåòíî
sum, fui, –, esse (§ 19a) – áûòü
| fecĕrit – ñì. facio
fuĕrim – ñì. sum
generalĭter – âîîáùå, â îáùåì
gloria, ae, f – ñëàâà
habeo, habui, habĭtum, 2 – èìåòü; âåñòú
hiems, ĕmis, f – çèìà
homi-cidium, i, n –
÷åëîâåêî-óáèéñòâî
honor, ōris, m – ÷åñòü, óâàæåíèå (ïåðåâîä – § 50à, ïóíêò 3)
hostis, is, m – âðàã
id – ñì. is
ieiūnus, a, um – ãîëîäíûé
ignōro, āvi, ātum, 1 – íå çíàòü
in-sto, -stĭti, –, 1 – íà-ñòàèâàòü
intĕr-est – Praes. îò inter-sum
inter-rŏgo, āvi, ātum, 1 – ñïðàøèâàòü
inter-sum, inter-fui, –, inter-esse (§ 20) – áûòü âàæíûì
is, ea, id (§ 39) – ýòîò
iudex, ĭcis, m – ñóäüÿ
Lacedaemonii, ōrum, m, plur. – ëàêåäåìóíÿíå, ñïàðòàíöû
liber, bri, m – êíèãà
libĕri, ōrum, m, plur. – äåòè
longus, a, um – äîëãèé
Lucius Titius – Ëþöèé Òúòèé
mihi – Dat. îò ego (ÿ)
minor, ōris – ìëàäøèé
multum – î÷åíü
multus, a, um – ìíîãèé
natūra, ae, f – ïðèðîäà; ñóòü (ïåðåâîä – § 50á, ïóíêò 9, NB)
neque…nec – íè…íè
ne-scio, -scīvi, -scītum, 4 – íå çíàòü
non – íå
suus, a, um – ñâîé
te – Acc./ Abl. îò tu (òû)
testis, is, m – ñâèäåòåëü
ubi – ãäå
unde – îòêóäà
ut – ÷òîáû
valeo, valui, valĭtum, 2 – èìåòü (çàêîííóþ) ñèëó
veho, vexi, vectum, 3 – ïðèíîñèòü
| nullus, a, um – íè îäèí [íå]
num – ëè
obliviscor, oblītus sum, oblivisci (§ 76) – çàáûâàòü, çàáûòü
officium, i, n – îáÿçàííîñòü, äîëã
oportet, oportuit, oportēre (§ 18, ï.1) – áûòü íóæíûì, ñëåäîâàòü
patior, passus sum, pati (§ 76) – ñòðàäàòü, òåðïåòü
peto, petīvi, petītum, 3 – èñêàòü
pingo, pinxi, pictum, 3 – ðèñîâàòü
portus, us, m – ïîðò
posset – ñì. pos-sum
pos-sum, potui, –, posse (§ 20) – ìî÷ü
qua – § 61, òàáëèöà, Abl.S.
quaero, quaesīvi, quaesītum, 3 – ñïðàøèâàòü
quaestio, ōnis, f – ðàññëåäîâàíèå
quam – êàê, íàñêîëüêî
quem – § 61, òàáëèöà
qui (§ 61) – êòî; òîò, êòî
quibus – § 61, òàáëèöà
quid (§ 61) – ÷òî
qui-dam (§ 62) – íéêòî, êòî-òî
quis (§ 61) – êòî
quo – § 61, òàáëèöà, Abl.S.
quo-mŏdo – êàêèì îáðàçîì, êàê
quot – ñêîëüêî
re-fĕro, re-tŭli, re-lātum, re-ferre (§ 23) – òóò: «áûòü âàæíûì»
respondeo, -ndi, -nsum, 2 – îòâå÷àòü
reus, i, m – îòâåò÷èê
sano, āvi, ātum, 1 – ëå÷èòü
sapiens, entis – ìóäð(ûé), ìóäðåö
satur, a, um (èñêëþ÷.) – ñûòûé
scio, scivi, scitum, 4 – çíàòü
secundus, a, um – ïîïóòíûé
ventus, i, m – âåòåð
vesper, ĕri, m – âå÷åð
viginti quinque – äâàäöàòü ïÿòü (§ 64, íå ñêëîíÿåòñÿ)
voco, āvi, ātum, 1 – çâàòü
volo, volui, –, velle (§ 24) – õîòåòü
vult (§ 24) – Praes. îò volo
vultus, us, m – ëèöî, âíåøíèé âèä
|
6) (§ 84. III). Ïðèäàòî÷íûå ÎÏÐÅÄÅËÈÒÅËÜÍÛÅ (êîíúþíêòèâ ÷àñòî ïåðåâîäèòñÿ ñ «ÁÛ»):
1) Virtūte quod non possis, blanditia aufĕras (Ïóáëúëèé Ñèð). 2) Rapěre est accipěre quod non possis redděre (Ïóáëúëèé Ñèð). 3) Sapiens nil affirmat, quod non probet. 4) Quod timeas citius, quam quod speres, evēnit (Ïóáëúëèé Ñèð)./ Insperāta accĭdunt magis saepe, quam quae speres (Ïëàâò). 5) Hunñ labōrem sumas, laudem qui tibi ac fructum ferat (Ëóöúëèé). 6) Errat homo vere, qui credat cuīque placēre (ñòèõ). 7) [Divitias] facilius invenies [eum], qui vitupĕret, quam qui fastidiat (Òáöèò). 8) Et vidit Deus, quod esset bonum (Áèáëèÿ, ñîòâîðåíèå ìèðà). 9) E malis, quod minĭmum esset, eligendum [erat] (òàê îáúÿñíèë îäèí ñïàðòàíåö ñâîþ æåíèòüáó íà î÷åíü íèçêîðîñëîé æåíùèíå). 10) Nemo adhuc inventus est, cui, quod habēret, esset satis (Öèöåðîí). 11) Stultior stulto fuisti, qui iis tabellis credĕres (Ïëàâò). 12) Philippus Aristotĕlem Alexandro filio doctōrem accīvit, a quo eōdem ille et agendi accipĕret praecepta et eloquendi (Öèöåðîí). 13) Lacedaemoniis crimĭni datum est, quod arcem Thebānam indutiārum tempŏre occupassent (Þñòúí). 14) Nemo unquam […] fuit, qui quemquam meliōrem, quam se, arbitrarētur (Öèöåðîí î ïîýòàõ è îðàòîðàõ). 15) Nec defuērunt, qui fictis mentitisque terrorĭbus vera pericŭla augērent (Ïëúíèé Ìëàäøèé). 16) Quam multa, quae nostri causa nunquam facerēmus, facĭmus causa amicōrum! (Öèöåðîí). 17) Nemo plus iuris ad alium transferre potest, quam ipse habēret (Óëüïèáí). 18) Psalterium, […] in alterīus infamiam composĭtum et publĭce cantātum, tam in eos, qui hoc cantavĕrint, quam in eos, qui composuĕrint, extra ordĭnem vindicātur (Ïàâåë). 19) Qui album rasĕrit, corrupĕrit […] quidque aliud, proposĭtum edicendi gratia, turbavĕrit, extra ordĭnem punītur (Ïàâåë).
Ñëîâà ê ¹ 6:
a (ñ Abl.) – îò
ac – è
ac-cĭdo, -cĭdi, –, 3 – ñëó÷àòüñÿ
ac-cio, -cīvi, -cītum, 4 – ïðèãëàøàòü
ac-cipio, -cēpi, -ceptum, 3 – ïîëó÷àòü, áðàòü
ad (ñ Acc.) – ê
adhuc – äî ñèõ ïîð
affirmo, āvi, ātum, 1 – óòâåðæäàòü
ago, egi, actum, 3 – äåéñòâîâàòü
album, i, n – áåëàÿ äîñêà (äëÿ îôèöèàëüíûõ îáúÿâëåíèé)
Alexander, dri, m – Àëåêñàíäð
alius, alia, aliud (§ 38, ï.1) – äðóãîé
alter, a, um – äðóãîé (alterīus – Gen.S.: § 38, ïóíêò 2)
amīcus, i, m – äðóã
arbĭtror, arbitrātus sum, arbitrāri (§ 76) – ñ÷èòàòü
Aristotĕles, is, m – ôèëîñîô Àðèñòóòåëü
arx, arcis, f – êðåïîñòü
au-fĕro, abs-tŭli, ab-lātum, au-ferre (§ 23) – äîáèâàòüñÿ
augeo, auxi, auctum, 2 – óìíîæàòü
blanditia, ae, f – ëåñòü
bonus, a, um – õîðîøèé
canto, āvi, ātum, 1 – ïåòü, èñïîëíÿòü
in-famia, ae, f – áåñ-÷åñòüå, ïîçîð
in-spĕro, āvi, ātum, 1 – íå îæèäàòü (in-sperāta – ñîáèðàòåëüíîå: § 35à, ïóíêò 3)
in-venio, -vēni, -ventum, 4 – íà-õîäèòü
ipse, a, um (§ 38, ï.3) – ñàì
ius, iuris, n – ïðàâî
labor, ōris, m – òðóä, ðàáîòà
Lacedaemonii, ōrum, m, plur. – ëàêåäåìóíÿíå, ñïàðòàíöû
laus, laudis, f – ñëàâà, ïî÷¸ò
magis saepe – áîëåå ÷àñòî
malum, i, n – çëî, áåäà
melior, ōris – ëó÷øèé (ïåðåâîä – § 46, ïóíêò 2)
mentītus, a, um – ëîæíûé (mentitis-que = et mentītis)
minĭmus, a, um – íàèìåíüøèé
multus, a, um – ìíîãèé (multa – ñîáèðàòåëüíîå: § 35à, ïóíêò 3)
nec – íå
nemo, ĭnis – íèêòî [íå]
nil = nihil – íè÷òî [íå]
non – íå
nostri – Gen. îò nos (ìû)
nunquam – íèêîãäà [íå]
occūpo, āvi, ātum, 1 – çàõâàòûâàòü (occupassent = occupavissent: § 69, ïóíêò 6)
pericŭlum, i, n – îïàñíîñòü, áåäà
| causa – ðàäè (§ 55)
citus, a, um – áûñòðûé
com-pōno, -posui, -posĭtum, 3 – ñî÷èíÿòü
cor-rumpo, -rūpi, -ruptum, 3 – ïîðòèòü
cre-do, -dĭdi, -dĭtum, 3 – âåðèòü, íàäåÿòüñÿ
crimen, ĭnis, n – ïðåñòóïëåíèå, âèíà (ïåðåâîä – § 48, ïóíêò 2)
cui (§ 61) – Dat.S. îò qui
cuī-que – Dat.S. îò quis-que (êàæäûé, § 62)
datum – ñì. do
de-fuērunt – ñì. de-sum
de-sum, de-fui, –, de-esse (§ 20) – íåäîñòàâàòü, áûòü ðåäêèì
Deus, i, m – Áîã
divitia, ae, f – áîãàòñòâî
do, dedi, datum, 1 – äàâàòü (crimĭni do – ñòàâèòü â âèíó)
doctor, ōris, m – ó÷èòåëü (ïåðåâîä – § 46, ïóíêò 2)
e (ñ Abl.) – èç
e-dīco, -dixi, -dictum, 3 – ïóáëè÷íî ðàñïðîñòðàíÿòü (óêàçû)
elĭgo, elēgi, electum, 3 – âûáèðàòü
e-loquor, e-locūtus sum, e-loqui (§ 76) – âû-ñêàçûâàòüñÿ, ãîâîðèòü
eō-dem – § 39, òàáëèöà
eos – § 39, òàáëèöà
Philippus, i, m – Ôèëèïï, öàðü Ìàêåäîíèè
placeo, placui, placĭtum, 2 – (ïî)íðàâèòüñÿ
plus – áîëüøå
pos-sis – Praes. coni. îò pos-sum
pos-sum, potui, –, posse (§ 20) – ìî÷ü
pot-est (§ 20) – Praes. îò pos-sum
praeceptum, i, n – íàñòàâëåíèå
probo, āvi, ātum, 1 – äîêàçûâàòü
pro-pōno, -posui, -posĭtum, 3 – ïðåäëàãàòü
psalterium, i, n – ïåñíÿ1
publĭcus, a, um – ïóáëè÷íûé (publĭce – § 59à, ïóíêò 2)
punio, īvi, ītum, 4 – íàêàçûâàòü
quae – § 61, Plur., n, ñîáèðàòåëüíîå
quam – ÷åì; êàê
quem-quam < quis-quam (§ 62)
qui (§ 61) – êòî, êîòîðûé; Plur. êîòîðûå
quid-que (§ 62) – è ÷òî-ëèáî
quo – § 61, òàáëèöà
quod (§ 61) – ÷òî; òî, ÷òî
rado, rasi, rasum, 3 – ñêîáëúòü, î÷èùàòü (îò íàäïèñåé)
rapio, rapui, raptum, 3 – êðàñòü
rasĕrit – ñì. rado
red-do, -dĭdi, -dĭtum, 3 – âîçâðàùàòü, âåðíóòü
| erat (§ 19à) – Imperf. îò sum
erro, āvi, ātum, 1 – îøèáàòüñÿ
esset/ est – ñì. sum
et – è
eum – § 39, òàáëèöà
e-venio, -vēni, -ventum, 4 – ñëó÷àòüñÿ
extra ordĭnem – âíå (îáû÷íîãî) ïîðÿäêà [ñóäîïðîèçâîäñòâà]
facĭlis, e – ë¸ãêèé
facio, feci, factum, facĕre (§ 68a) – äåëàòü
fastidio, īvi, ītum, 4 – îòâåðãàòü
fero, tuli, latum, ferre (§ 23) – ïðèíîñèòü
fictis – ñì. fingo
filius, i, m – ñûí
fingo, finxi, fictum, 3 – âûäóìàòü
fructus, us, m – äîõîä
fuisti/ fuit – ñì. sum
gratia (§ 55) – äëÿ, ðàäè
habeo, habui, habĭtum, 2 – èìåòü
hoc < hic, haec, hoc (§ 39) – ýòîò
homo, ĭnis, m – ÷åëîâåê
hunñ – § 39, òàáëèöà
iis – § 39, òàáëèöà
ille, illa, illud (§ 38, ï.3) – îí; òîò (îá Àëåêñàíäðå)
in – íà; äëÿ; â îòíîøåíèè
indutiae, ārum, f, plur. – ïåðåìèðèå
sapiens, entis – ìóäðûé, ìóäðåö
satis – äîñòàòî÷íî
se – § 37, òàáëèöà
spero, āvi, ātum, 1 – íàäåÿòüñÿ, îæèäàòü
stultus, a, um – ãëóïûé (stulto – § 56, ïóíêò 2)
sum, fui, –, esse (§ 19a) – áûòü
sumo, sumpsi, sumptum, 3 – âûáèðàòü
tabella, ae, f – ïèñüìî, çàïèñêà
tam…quam – êàê…òàê
tempus, ŏris, n – âðåìÿ (ïåðåâîä – § 50â, ïóíêò 12)
terror, ōris, m – ñòðàõ
Thebānus, a, um – ôèâáíñêèé (ãîðîä Ôúâû â Ãðåöèè)
tibi – Dat. îò tu (òû)
timeo, timui, –, 2 – áîÿòüñÿ
trans-fĕro, trans-tŭli, trans-lātum, trans-ferre (§ 23) – ïåðå-äàâàòü
turbo, āvi, ātum, 1 – ïðèâîäèòü â áåñïîðÿäîê
unquam – òóò: «íèêîãäà [íå]»
vere – èñòèííî, âîúñòèíó
verus, a, um – íàñòîÿùèé
video, vidi, visum, 2 – âèäåòü
vindĭco, āvi, ātum, 1 – íàêàçûâàòü (âçûñêàíèåì)
virtus, ūtis, f – äîáëåñòü
vitupĕro, āvi, ātum, 1 – îñóæäàòü
| 1Ïåñíÿ ïîä àêêîìïàíåìåíò ïñàëòéðèÿ (ñòðóííîãî èíñòðóìåíòà).
7) (§ 84à).Ïðèäàòî÷íûå ÓÑËÎÂÈß è óñëîâíûå ïðåäëîæåíèÿ:
7a) Ïðèäàò. óñëîâèÿ (si– åñëè,nisi– åñëè íå):1) Cogas amantem irasci, amāre si velis (Ïóáëúëèé Ñèð). 2) Si a iure discēdas, vagus eris. 3) Terret vulgus, nisi metuat (ôèëîñîô Ñïèíóçà). 4) Non effĭcit affectus, nisi sequātur effectus. 5) Nisi per se sapias, frustra sapientem audias (Ïóáëúëèé Ñèð). 6) Malo si benefacias, id beneficium intěrit (Ïëàâò). 7) Homo homĭni deus est, si suum officium sciat (Ñòáöèé).
7b) Óñëîâíûå ïðåäëîæåíèÿ (si– åñëè áû,nisi– åñëè áû íå):8) Si ad nos venias, me videas./ Si ad nos venīres, me vidēres./ Si ad nos venisses, me vidisses. 9) Hectŏra quis nossét, felíx si Troia fuisset? (Îâèäèé). 10) Nisi lacus altus insŭlam munivisset, hostes eam oppugnavissent. 11) Sim impŭdens, si plus postŭlem, quam homĭni a rerum natūra tribui potest (Öèöåðîí). 12) Nisi molesto ac difficĭli pedum morbo octāvum iam mensem impedītus essem, iam pridem ad te advolassem (Ìþðé). 13) Ratio, sententia nisi essent in senĭbus, non summum consilium maiōres nostri appellassent senātum (Öèöåðîí). 14) Si adulescens essem, nemo pugnāret fortius (Ñéíåêà). 15) Vivĕre naturáe si convenienter amārent mórtales, medicá nil opus esset opé (Äæîí Óóýí). 16) Felīces essent artes, si de illis soli artifĭces iudicārent (Êâèíòèëèáí). 17) Omnĭbus eum contumeliis onerasti, quem patris loco, si ulla in te piĕtas esset, colĕre debēbas (Öèöåðîí).
|