КАТЕГОРИИ:
АстрономияБиологияГеографияДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника
|
NB! НачинайтеРАЗБОР ПО СОСТАВУ глагольной формы не с окончания, а С ОСНОВЫ (т.е. одной из словарных основ). Вспомните известную фразу: ЗРИ В КОРЕНЬ! 12 страница
Слова к № 3:
actio, ōnis, f – иск (а. Aquiliae – иск [по закону] Аквúлия)
ad (с Acc.) – для; к
ad-ficio, -fēci, -fectum, 3 – обижать
aliēnus, a, um – чужой
alĭ-quem < alĭ-quis (см. § 62)
alter, a, um – другой
anĭmus, i, m – ум, душа
atque – и
bonus, a, um – хороший
calumniōsus, a, um – клеветнúческий (< клевета)
canis, is, m – собака
caveo, cavi, cautum, 2 – принимать меры
cogo, coēgi, coactum, 3 – собирать
com-pĕto, -petīvi, -petītum, 3 – начинать спор
condĭtor, ōris, m – создатель
con-gruo, -grui, –, 3 – подобать
con-stituo, -stitui, -stitūtum, 3 – назначать, постановлять (§ 77) con-temno, -tempsi, -temptum, 3 – презирать
cor-rumpo, -rūpi, -ruptum, 3 – развращать, портить
crimen, ĭnis, n – преступление (перевести с предлогом)
cum – с
curo, āvi, ātum, 1 – заботиться
datum – см. do
defensor, ōris, m – защитник
dentur/ detur – см. do
dies, ēi, m – день
do, dedi, datum, 1 – давать; назначать
domĭnus, i, m – хозяин
ef-ficio, -fēci, -fectum, 3 – делать, добиваться
religio, ōnis, f – тут: «обязанность»
sed – но
sequor, secūtus sum, sequi (§ 76) – наследовать
servus, i, m – раб
si – если
| ei (§ 39) – Dat.S. от is
eo/ eōrum – § 39, таблица
esse/ esset – см. sum
est (§ 19а) – Praes. от sum
et – и
eum – § 39, таблица (о собаке)
festus, a, um – праздничный
gravis, e – сильный
haec – см. hic
hic, haec, hoc (§ 39) – такой; этот
hilarĭtas, ātis, f – веселье
homo, ĭnis, m – человек
hospitium, i, n – дар/ знак гостеприимства
humĭlis, e – низкий по рождению in – в
in-iuria, ae, f – не-справедливость
in-nŏcens, entis – не-виновный
in-sector, -sectātus sum, -sectāri (§ 76) – обвинять
in-stituo, -stitui, -stitūtum, 3 – учреждать, назначать
irrĭto, āvi, ātum, 1 – злить
is, ea, id (§ 39) – тот; он
iudex, ĭcis, m – судья
ius, iuris, n – право
laedo, laesi, laesum, 3 – портить
legitĭmus, a, um – законный
lex, legis, f – закон (lex Fufia Caninia – закон Фýфия Канúния)
liber, a, um – свободный (§ 46)
libertas, ātis, f – право свободы
mater, tris, f – [сословие] матери
matrimonium, i, n – брак
mordeo, momordi, morsum, 2 – кусать
nascor, natus sum, nasci (§ 76) – рождаться
natūra, ae, f – природа
ne – чтобы не
nemo, ĭnis – никто, ни один [не]
sic – так
sine (с Abl.) – без
sit – Praes. coniunct. от sum
sum, fui, –, esse (§ 19a) – быть
teneo, tenui, tentum, 2 – иметь, заводить (о животном)
| neve – и не
nominātim – поимённо, по имени
non – не
observo, āvi, ātum, 1 – следить
omnis, e – весь, всё
onĕro, āvi, ātum, 1 – обременять
oportet, oportuit, oportēre (§ 75, п.1) – следовать, быть нужным
pacātus, a, um – мирный
pars, partis, f – сторона (спора)
pecco, āvi, ātum, 1 – совершать [проступок]
per-suadeo, -suāsi, -suāsum, 2 – внушать
per-tineo, -tinui, -tentum, 2 – относиться
peto, petīvi, petītum, 3 – просить, требовать
pos-sĭmus – Praes. coni. от pos-sum
pos-sum, potui, –, posse (§ 20) – мочь, иметь возможность
potens, entis – знатный
prae-beo, -bui, -bĭtum, 2 – преподносить, оказывать
praeses, ĭdis, m – наместник (провинции)
princeps, ĭpis, m – прúнцепс, император
pro-consul, ŭlis, m – про-консул1
provincia, ae, f – провинция
prudens, entis – мудрый
publĭce – вместе, сообщá
punio, īvi, ītum, 4 – наказывать
quamvis – хотя
quem – § 61, таблица
qui (§ 61) – кто; тот, кто
quia – потому что; за то, что
quiesco, quiēvi, quiētum, 3 – успокаивать
quod (§ 61) – что; то, что
ratus, a, um – незыблемый
testamentum, i, n – завещание
tuus, a, um – твой (см. § 36, п.2)
ut – чтобы
utor, usus sum, uti (utěre – § 76, пункт 4) – пользоваться
vir, viri, m – муж, человек
| 1Прокóнсул – наместник провинции; в эпоху республики избирался из бывших консулов.
4) (§ 84. IV–VI).Придаточные ВРЕМЕНИ, ПРИЧИНЫ и ОГОВОРКИ (союз «CUM»и другие):
4а) ВРЕМЕНИ(cum– «когда»): 1) Cogit rogando, cum rogat potentior (Публúлий Сир). 2) Cum recte vivаs, ne cures verba malōrum (Дионúсий Катóн). 3) Cum Alexander Magnus in Indiа bellum gerĕret, sagittа vulnerātus est. 4) Cum Syracūsae captae essent, Archimēdes occīsus est. 5) [Quidam], cum triginta diērum essent cum hoste indutiae factae, noctu populabātur agros, quod diērum essent pactae, non noctium indutiae (Цицерон). 6) Cum imperatōres regnārent, Romae iurisprudentia florēbat. 7) Consilium enim uniuscuiusque, non factum puniendum est. […] Qui, cum vellet occidĕre, id casu alĭquo perpetrāre non potuit, ut homicīda punītur (Павел). 4b) ПРИЧИНЫ (cum– «поскольку»): 8) Cum sis mortālis, quae sunt mortalia, cura (Дионúсий Катóн). 9) Cum legĕre non possis, quantum habuĕris, satis est habēre, quantum legas (Сéнека). 10) Cum ad te venīre non potuĕrim, epistŭlam ad te scribo. 11) Maiōres nostri, cum regum potestātem non tulissent, magistrātus annuos creavērunt (Цицерон). 12) Cum [pecuniam] non habērem, dedi tibi rem vendendam, ut pretio uterĕris (Ульпиáн). 13) Tantălus, cum esset opulentissĭmus, ipsos deos ad convivia vocasse dicĭtur. 14) Dolo erat pugnandum, cum [hosti] par non esset armis (Нéпот). 15) Plato varios Socrătis sermōnes hominĭbus tradĭdit, cum Socrătes ipse nullam littĕram reliquisset.
4c) ОГОВОРКИ(cum– «хотя»): 16) Littĕrae, cum sint paucae, varie tamen collocātae, innumerabilia verba efficiunt (Лактáнций). 17) Cum multi milĭtes concidissent, relĭqui fortĭter resistēbant. 18) Cicĕro, cum tenuissĭma valetudĭne esset, ne nocturnum quidem sibi tempus ad quiētem relinquēbat (Цезарь).
4d) времени, причины и оговорки С ДРУГИМИ СОЮЗАМИ: 19) Prius quam incipias, consulto (Саллюстий). 20) Divus Hadriānus quandam matrōnam in quinquennium relegāvit, quod ex levissĭmis causis ancillas atrocissĭme tractasset (Ульпиáн). 21) Ut desínt virés, tamen ést laudanda voluntas (Овидий). 22) Vetĕres voluērunt femĭnas, etiamsi perfectae aetātis sint, propter anĭmi levitātem in tutēla esse (Гай). 23) In bello qui rem, a duce prohibĭtam, fecit aut mandāta non servāvit, capĭte punītur, etiamsi res bene gessĕrit (Модестúн). 24) Servi, qui sub eōdem tecto fuērunt, ubi domĭnus perhibētur occīsus, et torquentur et puniuntur, etsi testamento occīsi manumissi sunt (Павел). 25) Id, quod in solo nostro ab alĭquo aedificātum est, quamvis ille suo nomĭne aedificavĕrit, iure naturāli nostrum fit (Гай).
Слова к № 4:
a/ ab – предлог без перевода (§ 50б, пункт 5)
ad (с Acc.) – к, на; для
aedifĭco, āvi, ātum, 1 – строить
aetas, ātis, f – возраст
ager, agri, m – земля, поле
Alexander, dri, m – Александр (Македонский)
alĭ-qui, alĭ-qua, alĭ-quod (§ 62) – какой-то (alĭ-quis – кто-то)
ancilla, ae, f – служанка
anĭmus, i, m – ум
annuus, a, um – годичный (избираемый сроком на год)
Archimēdes, is, m – Архимéд, математик и механик
arma, ōrum, n, plur. – оружие
atrocissĭme (§ 60) < atrox, ōcis – жестокий
aut – или
bellum, i, n – война
bene – хорошо
capio, cepi, captum, 3 – захватывать
fio, factus sum, fiĕri (§ 76a) – становиться
floreo, florui, –, 2 – процветать
fortĭter (§ 59а, п.3) < fortis, e – смелый, отважный
fuērunt – см. sum
gero, gessi, gestum, 3 – вестú; нести; исполнять
habeo, habui, habĭtum, 2 – иметь; приобретать
Hadriānus, i, m – Адриáн, император Рима в 117–138 гг.
homi-cīda, ae, m – человеко-убийца
homo, ĭnis, m – человек
hostis, is, m – враг
id – см. is
ille, illa, illud (§ 38, пункт 3) – он
imperātor, ōris, m – император1
in – в, на; под
in-cipio, -cēpi, -ceptum, 3 – начинать
India, ae, f – Индия
indutiae, ārum, f, plur. – перемирие
in-numerabĭlis, e – бес-численный
ipse, a, um (§ 38, п.3) – сам[ый]
is, ea, id (§ 39) – этот, тот
iuris-prudentia (< ius, iuris, n – право + prudentia, ae, f – знание) – право-вéдение
ius, iuris, n – право (iure – § 50б, пункт 9, NB)
laudo, āvi, ātum, 1 – хвалить
lego, legi, lectum, 3 – (про)читать
levis, e – ничтожный
levĭtas, ātis, f – легкомысленность
littĕra, ae, f – буква
magistrātus, us, m – магистрат, чиновник
magnus, a, um – великий
maior, ōris, m – предок
malus, a, um – плохой
mandātum, i, n – поручение
manu-mitto, -mīsi, missum, 3 – отпускать на волю
matrōna, ae, f – матрóна2
miles, ĭtis, m – воин
mortālis, e – смертный (mortalia – собирательное: § 35а, пункт 3)
multus, a, um – многий
naturālis, e – естественный
ne – не
noctium – см. nox
noctu – ночью
nocturnus, a, um – ночной
nomen, ĭnis, n – имя
non – не, а не
noster, tra, trum – наш (nostrum fit – при переводе см. § 46)
| caput, ĭtis, n – голова (о казни)
casus, us, m – случай[ность] (перевод – § 50а, пункт 2)
causa, ae, f – причина
Cicĕro, ōnis, m – Цицерон
cogo, coēgi, coactum, 3 – принуждать
col-lŏco, āvi, ātum, 1 – располагать, расположить
con-cĭdo, -cĭdi, –, 3 – погибать
consilium, i, n – намерение
con-sŭlo, -sului, -sultum, 3 – советоваться (consulto – § 6)
con-vivium, i, n – пир
creo, āvi, ātum, 1 – избирать
cum (1) – когда; поскольку; хотя
cum (2) – с (предлог)
curo, āvi, ātum, 1 – обращать внимание [на]; думать
dedi – см. do
de-sint – Praes. coni. от de-sum
de-sum, de-fui, –, de-esse (§ 20) – недоставать, быть мáлым
deus, i, m – бог
dico, dixi, dictum, 3 – говорить
nox, noctis, f – ночь
nullus, a, um – ни один [не]
oc-cīdo, -cīdi, -cīsum, 3 – убивать (occīsus в № 24 – см. § 46)
opulentus, a, um – богатый
paciscor, pactus sum, pacisci (§ 76) – заключать
par, paris – равный, равен
paucus, a, um – немногочисленный
pecunia, ae, f – деньги (в латыни слово стоúт в Sing.)
perfectus, a, um – совершеннолетний
per-hibeo, -hibui, -hibĭtum, 2 – считать
perpetro, āvi, ātum, 1 – совершать
Plato, ōnis, m – Платóн3
popŭlor, populātus sum, populāri (§ 76) – опустошать
pos-sis – Praes. coni. от pos-sum
pos-sum, potui, –, posse (§ 20) – мочь
potens, entis – настойчивый
potestas, ātis, f – власть
potuit/ potuĕrim – см. pos-sum
pretium, i, n – уплата (перевод – § 48, пункт 2)
prius quam – прежде чем
pro-hibeo, -hibui, -hibĭtum, 2 – запрещать
propter (с Acc.) – из-за
pugno, āvi, ātum, 1 – сражаться
punio, īvi, ītum, 4 – наказывать
quae – § 61, Acc.Pl., n (собирательное: § 35а, пункт 3)
quamvis – хотя
quan-dam – § 62, пункт 4, NB1
quantum – сколько (о книгах)
qui (§ 61) – кто; тот, кто; Plur. которые
qui-dam (§ 62) – нéкоторый, нéкто; Plur. некоторые
quidem – даже
quies, ētis, f – отдых
quinquennium, i, n – пять лет
quod – что; ибо, поскольку
recte (§ 59а, п.2) < rectus, a, um – правильный
regno, āvi, ātum, 1 – править
re-lĕgo, āvi, ātum, 1 – изгонять
re-linquo, -līqui, -lictum, 3 – оставлять
relĭquus, a, um – остальной
res, rei, f – вещь; дело, служба
re-sisto, -stĭti, –, 3 – сопротивляться
rex, regis, m – царь
rogo, āvi, ātum, 1 – просить
Roma, ae, f – Рим (Romae – § 50в, пункт 11, NB)
| dies, ēi, m – день (перевод – § 47, пункт 6)
divus, a, um – божественный
do, dedi, datum, 1 – давать
dolus, i, m – хитрость
domĭnus, i, n – хозяин
dux, ducis, m – полководец
ef-ficio, -fēci, -fectum, 3 – образовывать
enim – ибо, ведь
eō-dem – § 39, таблица
epistŭla, ae, f – письмо
erat (§ 19а) – Imperf. от sum
esse/ essent/ esset – см. sum
est (§ 19a) – Praes. от sum
et – и
etiam-si/ et-si – даже если
ex (с Abl.) – из-за
facio, feci, factum, 3 – делать; заключать
factum, i, n – факт, деяние
fecit – см. facio
femĭna, ae, f – женщина
fero, tuli, latum, ferre (§ 23) – выносить, выдерживать
sagitta, ae, f – стрела
satis [est] – достаточно
scribo, scripsi, scriptum, 3 – писáть
sermo, ōnis, m – речь
servo, āvi, ātum, 1 – исполнять
servus, i, m – раб
sibi – § 37, таблица
sint/ sis – Praes. coniunct. от sum
Socrătes, is, m – Сокрáт
solum, i, n – земля
sub (с Abl.) – под
sum, fui, –, esse (§ 19a) – быть
suus, a, um – свой
Syracūsae, ārum, f, plur. – Сиракýзы, город в Сицилии
tamen – но, однако
Tantălus, i, m – Тантáл, один из смертных сыновей Зевса
te – Acc./ Abl. от tu (ты)
tectum, i, n – крыша
tempus, ŏris, n – время
tenuis, e – слабый
testamentum, i, n – завещание
tibi – Dat. от tu (ты)
torqueo, torsi, tortum, 2 – пытать, истязать
tracto, āvi, ātum, 1 – обижать (tractasset = tractavisset: § 69, п.6)
tra-do, -dĭdi, -dĭtum, 3 – пере- давать; излагать (пúсьменно)
triginta – тридцать (не склон.)
tulissent – см. fero
tutēla, ae, f – опека
ubi – где
unius-cuius-que – § 62, п.4, NB2
ut – чтобы; как; в № 21 – «хотя»
utor, usus sum, uti (§ 76) – использовать (uterĕris – § 81, пункт 4, примечание 3)
valetūdo, ĭnis, f – здоровье (перевод – § 50б, пункт 10)
varie – по-разному
varius, a, um – многий, разный
vellet – см. volo
ven-do, -dĭdi, -dĭtum, 3 – продавать
venio, veni, ventum, 4 – приходить, прийти
verbum, i, n – слово
vetus, ĕris – древний
vires, virium, f, plur. (§ 40a) – силы
vivo, vixi, victum, 3 – жить
voco, āvi, ātum, 1 – приглашать (vocasse = vocavisse: § 69, п.6)
volo, volui, –, velle (§ 24) – хотеть
voluntas, ātis, f – желание
vulnĕro, āvi, ātum, 1 – ранить
| 1Первым римским императором в современном понимании стал в 27 г. до н.э. Октавиáн Áвгуст, преéмник Юлия Цезаря; кризис империи произошёл в III в. н.э. (после 235 г.).
2Матрóна (< mater, matris, f – мать) – свободнорождённая замужняя женщина в Древнем Риме.
3Платóн (428–348 до н.э.) – греческий философ, ученик Сокрáта и учитель Аристóтеля.
5) (§ 83a).КОСВЕННЫЙ ВОПРОС в придаточном предложении:
1) Scio, quem pingas./ Scio, quem pinxĕris./ Scivi, quem pingĕres./ Scivi, quem pinxisses. 2) Nescis, quid vesper serus vehat (Варрóн). 3) Non vult scire satur, quid ieiūnus patiātur (стих). 4) Cogitāto, quam longa sit hiems. 5) Non refert, quam multos, sed quam bonos habeas libros (Сéнека). 6) Non refert, quis, sed quid dicat. 7) Vultu an natūra sis sapiens, multum intĕrest (Публúлий Сир). 8) Lacedaemonii non interrogābant, quot essent hostes, sed ubi essent. 9) Domĭnus servum interrogāvit, num ad cenam convīvas vocavisset. 10) Quidam consulēbat, an valēret sententia, a minōre viginti quinque annis iudĭce data (Ульпиáн). 11) Reis suis edĕre crimĭna accusatōres cogendi sunt: scire enim oportet, quibus sint criminĭbus responsūri (Павел). 12) Qui quaestiōnem habitūrus est, non debet specialĭter interrogāre, an Lucius Titius homicidium fecĕrit, sed generalĭter, quis id fecĕrit (Ульпиáн). 13) Neque, quid agam, nec, quid actūrus sim, scio (Цицерон). 14) Quid factūri simus, cogitāmus; […] quid fecerĭmus, non cogitāmus (Сéнека). 15) Ignoranti, quem portum petat, nullus ventus secundus est (Сéнека). 16) Quaerēbas, num sapiens errāre posset. 17) Instābam, ut mihi respondēret, qui esset, ubi esset, unde esset (Цицерон). 18) Quaeris, quomŏdo te sanavĕrim (Сéнека). 19) Testis officium est dicĕre, quid sciat aut audivĕrit. 20) Possum oblivisci, qui fuĕrim? non sentīre, qui sim? quo caream honōre, qua gloria, quibus libĕris […]? (Цицерон).
Слова к № 5:
a – предлог без перевода (§ 50б)
accusātor, ōris, m – обвинитель
actūrus – см. ago
ad (с Acc.) – к, на; для
ago, egi, actum, 3 – делать
an – или, ли
annus, i, m – год, лето (перевод – § 56, пункт 2)
audio, īvi, ītum, 4 – слышать
aut – или
bonus, a, um – хороший
careo, carui, –, 2 – быть лишённым (с Abl.)
cena, ae, f – обед
cogĭto, āvi, ātum, 1 – думать [заранее], обдумывать (cogitāto – § 6)
cogo, coēgi, coactum, 3 – обязывать
con-sŭlo, -sului, -sultum, 3 – советоваться
convīva, ae, m – гость
crimen, ĭnis, n – преступление, вина (ответчика); обвинение
data – см. do
debeo, debui, debĭtum, 2 – быть должным
dico, dixi, dictum, 3 – говорить
do, dedi, datum, 1 – выносить
domĭnus, i, m – хозяин
edo, edĭdi, edĭtum, 3 – называть; объяснять
enim – ибо, ведь
erro, āvi, ātum, 1 – ошибаться
essent/ esset – см. sum
est (§ 19а) – Praes. от sum
facio, feci, factum, 3 – делать, совершать
sed – но
sententia, ae, f – приговор
sentio, sensi, sensum, 4 – чувствовать
serus, a, um – поздний
servus, i, m – слуга, раб
sim/ sint/ sit – Praes. coni. от sum
specialĭter – конкретно
sum, fui, –, esse (§ 19a) – быть
| fecĕrit – см. facio
fuĕrim – см. sum
generalĭter – вообще, в общем
gloria, ae, f – слава
habeo, habui, habĭtum, 2 – иметь; вестú
hiems, ĕmis, f – зима
homi-cidium, i, n –
человеко-убийство
honor, ōris, m – честь, уважение (перевод – § 50а, пункт 3)
hostis, is, m – враг
id – см. is
ieiūnus, a, um – голодный
ignōro, āvi, ātum, 1 – не знать
in-sto, -stĭti, –, 1 – на-стаивать
intĕr-est – Praes. от inter-sum
inter-rŏgo, āvi, ātum, 1 – спрашивать
inter-sum, inter-fui, –, inter-esse (§ 20) – быть важным
is, ea, id (§ 39) – этот
iudex, ĭcis, m – судья
Lacedaemonii, ōrum, m, plur. – лакедемóняне, спартанцы
liber, bri, m – книга
libĕri, ōrum, m, plur. – дети
longus, a, um – долгий
Lucius Titius – Люций Тúтий
mihi – Dat. от ego (я)
minor, ōris – младший
multum – очень
multus, a, um – многий
natūra, ae, f – природа; суть (перевод – § 50б, пункт 9, NB)
neque…nec – ни…ни
ne-scio, -scīvi, -scītum, 4 – не знать
non – не
suus, a, um – свой
te – Acc./ Abl. от tu (ты)
testis, is, m – свидетель
ubi – где
unde – откуда
ut – чтобы
valeo, valui, valĭtum, 2 – иметь (законную) силу
veho, vexi, vectum, 3 – приносить
| nullus, a, um – ни один [не]
num – ли
obliviscor, oblītus sum, oblivisci (§ 76) – забывать, забыть
officium, i, n – обязанность, долг
oportet, oportuit, oportēre (§ 18, п.1) – быть нужным, следовать
patior, passus sum, pati (§ 76) – страдать, терпеть
peto, petīvi, petītum, 3 – искать
pingo, pinxi, pictum, 3 – рисовать
portus, us, m – порт
posset – см. pos-sum
pos-sum, potui, –, posse (§ 20) – мочь
qua – § 61, таблица, Abl.S.
quaero, quaesīvi, quaesītum, 3 – спрашивать
quaestio, ōnis, f – расследование
quam – как, насколько
quem – § 61, таблица
qui (§ 61) – кто; тот, кто
quibus – § 61, таблица
quid (§ 61) – что
qui-dam (§ 62) – нéкто, кто-то
quis (§ 61) – кто
quo – § 61, таблица, Abl.S.
quo-mŏdo – каким образом, как
quot – сколько
re-fĕro, re-tŭli, re-lātum, re-ferre (§ 23) – тут: «быть важным»
respondeo, -ndi, -nsum, 2 – отвечать
reus, i, m – ответчик
sano, āvi, ātum, 1 – лечить
sapiens, entis – мудр(ый), мудрец
satur, a, um (исключ.) – сытый
scio, scivi, scitum, 4 – знать
secundus, a, um – попутный
ventus, i, m – ветер
vesper, ĕri, m – вечер
viginti quinque – двадцать пять (§ 64, не склоняется)
voco, āvi, ātum, 1 – звать
volo, volui, –, velle (§ 24) – хотеть
vult (§ 24) – Praes. от volo
vultus, us, m – лицо, внешний вид
|
6) (§ 84. III). Придаточные ОПРЕДЕЛИТЕЛЬНЫЕ (конъюнктив часто переводится с «БЫ»):
1) Virtūte quod non possis, blanditia aufĕras (Публúлий Сир). 2) Rapěre est accipěre quod non possis redděre (Публúлий Сир). 3) Sapiens nil affirmat, quod non probet. 4) Quod timeas citius, quam quod speres, evēnit (Публúлий Сир)./ Insperāta accĭdunt magis saepe, quam quae speres (Плавт). 5) Hunс labōrem sumas, laudem qui tibi ac fructum ferat (Луцúлий). 6) Errat homo vere, qui credat cuīque placēre (стих). 7) [Divitias] facilius invenies [eum], qui vitupĕret, quam qui fastidiat (Тáцит). 8) Et vidit Deus, quod esset bonum (Библия, сотворение мира). 9) E malis, quod minĭmum esset, eligendum [erat] (так объяснил один спартанец свою женитьбу на очень низкорослой женщине). 10) Nemo adhuc inventus est, cui, quod habēret, esset satis (Цицерон). 11) Stultior stulto fuisti, qui iis tabellis credĕres (Плавт). 12) Philippus Aristotĕlem Alexandro filio doctōrem accīvit, a quo eōdem ille et agendi accipĕret praecepta et eloquendi (Цицерон). 13) Lacedaemoniis crimĭni datum est, quod arcem Thebānam indutiārum tempŏre occupassent (Юстúн). 14) Nemo unquam […] fuit, qui quemquam meliōrem, quam se, arbitrarētur (Цицерон о поэтах и ораторах). 15) Nec defuērunt, qui fictis mentitisque terrorĭbus vera pericŭla augērent (Плúний Младший). 16) Quam multa, quae nostri causa nunquam facerēmus, facĭmus causa amicōrum! (Цицерон). 17) Nemo plus iuris ad alium transferre potest, quam ipse habēret (Ульпиáн). 18) Psalterium, […] in alterīus infamiam composĭtum et publĭce cantātum, tam in eos, qui hoc cantavĕrint, quam in eos, qui composuĕrint, extra ordĭnem vindicātur (Павел). 19) Qui album rasĕrit, corrupĕrit […] quidque aliud, proposĭtum edicendi gratia, turbavĕrit, extra ordĭnem punītur (Павел).
Слова к № 6:
a (с Abl.) – от
ac – и
ac-cĭdo, -cĭdi, –, 3 – случаться
ac-cio, -cīvi, -cītum, 4 – приглашать
ac-cipio, -cēpi, -ceptum, 3 – получать, брать
ad (с Acc.) – к
adhuc – до сих пор
affirmo, āvi, ātum, 1 – утверждать
ago, egi, actum, 3 – действовать
album, i, n – белая доска (для официальных объявлений)
Alexander, dri, m – Александр
alius, alia, aliud (§ 38, п.1) – другой
alter, a, um – другой (alterīus – Gen.S.: § 38, пункт 2)
amīcus, i, m – друг
arbĭtror, arbitrātus sum, arbitrāri (§ 76) – считать
Aristotĕles, is, m – философ Аристóтель
arx, arcis, f – крепость
au-fĕro, abs-tŭli, ab-lātum, au-ferre (§ 23) – добиваться
augeo, auxi, auctum, 2 – умножать
blanditia, ae, f – лесть
bonus, a, um – хороший
canto, āvi, ātum, 1 – петь, исполнять
in-famia, ae, f – бес-честье, позор
in-spĕro, āvi, ātum, 1 – не ожидать (in-sperāta – собирательное: § 35а, пункт 3)
in-venio, -vēni, -ventum, 4 – на-ходить
ipse, a, um (§ 38, п.3) – сам
ius, iuris, n – право
labor, ōris, m – труд, работа
Lacedaemonii, ōrum, m, plur. – лакедемóняне, спартанцы
laus, laudis, f – слава, почёт
magis saepe – более часто
malum, i, n – зло, беда
melior, ōris – лучший (перевод – § 46, пункт 2)
mentītus, a, um – ложный (mentitis-que = et mentītis)
minĭmus, a, um – наименьший
multus, a, um – многий (multa – собирательное: § 35а, пункт 3)
nec – не
nemo, ĭnis – никто [не]
nil = nihil – ничто [не]
non – не
nostri – Gen. от nos (мы)
nunquam – никогда [не]
occūpo, āvi, ātum, 1 – захватывать (occupassent = occupavissent: § 69, пункт 6)
pericŭlum, i, n – опасность, беда
| causa – ради (§ 55)
citus, a, um – быстрый
com-pōno, -posui, -posĭtum, 3 – сочинять
cor-rumpo, -rūpi, -ruptum, 3 – портить
cre-do, -dĭdi, -dĭtum, 3 – верить, надеяться
crimen, ĭnis, n – преступление, вина (перевод – § 48, пункт 2)
cui (§ 61) – Dat.S. от qui
cuī-que – Dat.S. от quis-que (каждый, § 62)
datum – см. do
de-fuērunt – см. de-sum
de-sum, de-fui, –, de-esse (§ 20) – недоставать, быть редким
Deus, i, m – Бог
divitia, ae, f – богатство
do, dedi, datum, 1 – давать (crimĭni do – ставить в вину)
doctor, ōris, m – учитель (перевод – § 46, пункт 2)
e (с Abl.) – из
e-dīco, -dixi, -dictum, 3 – публично распространять (указы)
elĭgo, elēgi, electum, 3 – выбирать
e-loquor, e-locūtus sum, e-loqui (§ 76) – вы-сказываться, говорить
eō-dem – § 39, таблица
eos – § 39, таблица
Philippus, i, m – Филипп, царь Македонии
placeo, placui, placĭtum, 2 – (по)нравиться
plus – больше
pos-sis – Praes. coni. от pos-sum
pos-sum, potui, –, posse (§ 20) – мочь
pot-est (§ 20) – Praes. от pos-sum
praeceptum, i, n – наставление
probo, āvi, ātum, 1 – доказывать
pro-pōno, -posui, -posĭtum, 3 – предлагать
psalterium, i, n – песня1
publĭcus, a, um – публичный (publĭce – § 59а, пункт 2)
punio, īvi, ītum, 4 – наказывать
quae – § 61, Plur., n, собирательное
quam – чем; как
quem-quam < quis-quam (§ 62)
qui (§ 61) – кто, который; Plur. которые
quid-que (§ 62) – и что-либо
quo – § 61, таблица
quod (§ 61) – что; то, что
rado, rasi, rasum, 3 – скоблúть, очищать (от надписей)
rapio, rapui, raptum, 3 – красть
rasĕrit – см. rado
red-do, -dĭdi, -dĭtum, 3 – возвращать, вернуть
| erat (§ 19а) – Imperf. от sum
erro, āvi, ātum, 1 – ошибаться
esset/ est – см. sum
et – и
eum – § 39, таблица
e-venio, -vēni, -ventum, 4 – случаться
extra ordĭnem – вне (обычного) порядка [судопроизводства]
facĭlis, e – лёгкий
facio, feci, factum, facĕre (§ 68a) – делать
fastidio, īvi, ītum, 4 – отвергать
fero, tuli, latum, ferre (§ 23) – приносить
fictis – см. fingo
filius, i, m – сын
fingo, finxi, fictum, 3 – выдумать
fructus, us, m – доход
fuisti/ fuit – см. sum
gratia (§ 55) – для, ради
habeo, habui, habĭtum, 2 – иметь
hoc < hic, haec, hoc (§ 39) – этот
homo, ĭnis, m – человек
hunс – § 39, таблица
iis – § 39, таблица
ille, illa, illud (§ 38, п.3) – он; тот (об Александре)
in – на; для; в отношении
indutiae, ārum, f, plur. – перемирие
sapiens, entis – мудрый, мудрец
satis – достаточно
se – § 37, таблица
spero, āvi, ātum, 1 – надеяться, ожидать
stultus, a, um – глупый (stulto – § 56, пункт 2)
sum, fui, –, esse (§ 19a) – быть
sumo, sumpsi, sumptum, 3 – выбирать
tabella, ae, f – письмо, записка
tam…quam – как…так
tempus, ŏris, n – время (перевод – § 50в, пункт 12)
terror, ōris, m – страх
Thebānus, a, um – фивáнский (город Фúвы в Греции)
tibi – Dat. от tu (ты)
timeo, timui, –, 2 – бояться
trans-fĕro, trans-tŭli, trans-lātum, trans-ferre (§ 23) – пере-давать
turbo, āvi, ātum, 1 – приводить в беспорядок
unquam – тут: «никогда [не]»
vere – истинно, воúстину
verus, a, um – настоящий
video, vidi, visum, 2 – видеть
vindĭco, āvi, ātum, 1 – наказывать (взысканием)
virtus, ūtis, f – доблесть
vitupĕro, āvi, ātum, 1 – осуждать
| 1Песня под аккомпанемент псалтéрия (струнного инструмента).
7) (§ 84а).Придаточные УСЛОВИЯ и условные предложения:
7a) Придат. условия (si– если,nisi– если не):1) Cogas amantem irasci, amāre si velis (Публúлий Сир). 2) Si a iure discēdas, vagus eris. 3) Terret vulgus, nisi metuat (философ Спинóза). 4) Non effĭcit affectus, nisi sequātur effectus. 5) Nisi per se sapias, frustra sapientem audias (Публúлий Сир). 6) Malo si benefacias, id beneficium intěrit (Плавт). 7) Homo homĭni deus est, si suum officium sciat (Стáций).
7b) Условные предложения (si– если бы,nisi– если бы не):8) Si ad nos venias, me videas./ Si ad nos venīres, me vidēres./ Si ad nos venisses, me vidisses. 9) Hectŏra quis nossét, felíx si Troia fuisset? (Овидий). 10) Nisi lacus altus insŭlam munivisset, hostes eam oppugnavissent. 11) Sim impŭdens, si plus postŭlem, quam homĭni a rerum natūra tribui potest (Цицерон). 12) Nisi molesto ac difficĭli pedum morbo octāvum iam mensem impedītus essem, iam pridem ad te advolassem (Мюрé). 13) Ratio, sententia nisi essent in senĭbus, non summum consilium maiōres nostri appellassent senātum (Цицерон). 14) Si adulescens essem, nemo pugnāret fortius (Сéнека). 15) Vivĕre naturáe si convenienter amārent mórtales, medicá nil opus esset opé (Джон Óуэн). 16) Felīces essent artes, si de illis soli artifĭces iudicārent (Квинтилиáн). 17) Omnĭbus eum contumeliis onerasti, quem patris loco, si ulla in te piĕtas esset, colĕre debēbas (Цицерон).
|