ÊÀÒÅÃÎÐÈÈ:
ÀâòîìîáèëèÀñòðîíîìèÿÁèîëîãèÿÃåîãðàôèÿÄîì è ñàäÄðóãèå ÿçûêèÄðóãîåÈíôîðìàòèêàÈñòîðèÿÊóëüòóðàËèòåðàòóðàËîãèêàÌàòåìàòèêàÌåäèöèíàÌåòàëëóðãèÿÌåõàíèêàÎáðàçîâàíèåÎõðàíà òðóäàÏåäàãîãèêàÏîëèòèêàÏðàâîÏñèõîëîãèÿÐåëèãèÿÐèòîðèêàÑîöèîëîãèÿÑïîðòÑòðîèòåëüñòâîÒåõíîëîãèÿÒóðèçìÔèçèêàÔèëîñîôèÿÔèíàíñûÕèìèÿ×åð÷åíèåÝêîëîãèÿÝêîíîìèêàÝëåêòðîíèêà
NB! Íà÷èíàéòåÐÀÇÁÎÐ ÏÎ ÑÎÑÒÀÂÓ ãëàãîëüíîé ôîðìû íå ñ îêîí÷àíèÿ, à Ñ ÎÑÍÎÂÛ (ò.å. îäíîé èç ñëîâàðíûõ îñíîâ). Âñïîìíèòå èçâåñòíóþ ôðàçó: ÇÐÈ Â ÊÎÐÅÍÜ! 13 ñòðàíèöà
|
×èòàéòå òàêæå: |
7c) Óñëîâíûå ïðåäëîæåíèÿ ñ ñîþçîì «dum»(åñëè, ëèøü áû):18) Occīdat, dum impěret (Àãðèïïúíà â îòâåò íà ïðåäñêàçàíèå, ÷òî å¸ ñûí Íåðóí ñòàíåò ðèìñêèì èìïåðàòîðîì, íî óáü¸ò ñâîþ ìàòü).
19) Oděrint, dum probent (ñëîâà ðèìñêîãî èìïåðàòîðà Òèáéðèÿ). 20) Nil actúm credéns, dum quíd superesset agendum (â îñíîâå – ñëîâà Ëóêáíà î Þëèè Öåçàðå). 21) Ignavia est iacēre, dum possis surgěre.
| Ñëîâà ê ¹ 7: a (ñ Abl.) – îò; ïðåäëîã áåç ïåðåâîäà (§ 50á, ïóíêò 5) ac – è actum – ñì. ago (ïåðåâîä – § 46) ad – ê adulescens, entis, m – þíîøà (ïåðåâîä – § 46) colo, colui, cultum, 3 – ïî÷èòàòü consilium, i, n – ñîâåò contumelia, ae, f – îñêîðáëåíèå convenienter – ñîãëàñíî cre-do, -dĭdi, -dĭtum, 3 – òóò: «ñ÷èòàòü» de (ñ Abl.) – î debeo, debui, debĭtum, 2 – áûòü äîëæíûì deus, i, m – áîã difficĭlis, e – òÿæ¸ëûé dis-cēdo, -cessi, -cessum, 3 – îò-ñòóïàòü dum – ëèøü áû (â ¹ 18, 19); åñëè eam – § 39, òàáëèöà effectus us, m – ðåçóëüòàò ef-fĭcio, -fēci, -fectum, 3 – èìåòü çíà÷åíèå eris (§ 19à) – Fut. îò sum essem/ essent/ esset – ñì. sum est (§ 19à) – Praes. îò sum eum – § 39, òàáëèöà felix, īcis – ñ÷àñòëèâûé (ñì. § 46) fortis, e – ñìåëûé, ñèëüíûé frustra – íàïðàñíî fuisset – ñì. sum Hector, ŏris, m – Ãéêòîð1 homo, ĭnis, m – ÷åëîâåê hostis, is, m – âðàã iaceo, iacui, –, 2 – ëåæàòü iam – óæå id – ñì. is ignavia, ae, f – ìàëîäóøèå ille, illa, illud (§ 38, ï.3) – îí, îíà im-pedio, īvi, ītum, 4 – óäåðæèâàòü impěro, āvi, ātum, 1 – öàðñòâîâàòü im-pŭdens, entis – áåñ-ñîâåñòíûé in – â insŭla, ae, f – îñòðîâ inter-eo, inter-ii, inter-ĭtum, inter-īre (§ 22) – ïðîïàäàòü intěr-it – Praes. îò inter-eo irascor, –, irasci (§ 76) – ãíåâàòüñÿ is, ea, id (§ 39) – ýòîò iudĭco, āvi, ātum, 1 – ñóäèòü | ad-vŏlo, āvi, ātum, 1 – ïðè-ëåòàòü (òóò = advolavissem: § 69, ï.6) affectus, us, m – íàìéðåíèå ago, egi, actum, 3 – äåëàòü altus, a, um – ãëóáîêèé amo, āvi, ātum, 1 – ëþáèòü appello, āvi, ātum, 1 – íàçûâàòü (òóò = appellavissent: § 69, ï.6) ius, iuris, n – çàêîí lacus, us, m – îçåðî locus, i, m – ìåñòî (ïåðåâîä – § 50â, ïóíêò 11) maior, ōris, m – òóò: «ïðåäîê» malus, a, um – ïëîõîé me – Acc./ Abl. îò ego (ÿ) medĭcus, a, um – ìåäèöèíñêèé mensis, is, m – ìåñÿö (ïåðåâîä – § 49, ïóíêò 4) metuo, metui, –, 3 – áîÿòüñÿ molestus, a, um – óäðó÷àþùèé morbus, i, m – áîëåçíü mortālis, e – ñìåðòíûé munio, īvi, ītum, 4 – óêðåïëÿòü natūra, ae, f – ïðèðîäà nemo, ĭnis – íèêòî [íå] nil – íè÷òî [íå]; â ¹ 15 – «íå» nisi – åñëè [áû] íå non – íå nos – ìû/ Acc. «íàñ» nosco, novi, notum, 3 – çíàòü (nosset = novisset: § 69, ïóíêò 6) noster, tra, trum – íàø oc-cīdo, -cīdi, -cīsum, 3 – óáèâàòü octāvus, a, um – âîñüìîé odi, odisse (§ 75, ï.3; oděrint – § 85, 1â, NB3) – íåíàâèäåòü officium, i, n – äîëã omnis, e – âåñü, âñ¸ onĕro, āvi, ātum, 1 – îñûïáòü (onerasti = oneravisti: § 69, ï.6) oppugno, āvi, ātum, 1 – çàõâàòûâàòü ops, opis, f – ïîìîùü (ïåðåâîä – § 50à, ïóíêò 3) opus est – åñòü íóæäà, íåîáõîäèìîñòü pater, tris, m – îòåö per se – ñàì ïî ñåáå pes, pedis, m – íîãà piĕtas, ātis, f – áëàãî÷åñòèå plus – áîëüøå pos-sis – Praes. coni. îò pos-sum pos-sum, potui, –, posse (§ 20) – ìî÷ü | ars, artis, f – èñêóññòâî artĭfex, ĭcis, m – òâîðåö, ìàñòåð audio, īvi, ītum, 4 – ñëóøàòü bene-facio, -fēci, -factum, 3 – äåëàòü äîáðî bene-ficium, i, n – áëàãî-äåÿíèå cogo, coēgi, coactum, 3 – çàñòàâëÿòü postŭlo, āvi, ātum, 1 – òðåáîâàòü pot-est (§ 20) – Praes. îò pos-sum pridem – äàâíó probo, āvi, ātum, 1 – ïîääåðæèâàòü pugno, āvi, ātum, 1 – ñðàæàòüñÿ quam – ÷åì quem – § 61, òàáëèöà quid (§ 62) – ÷òî-òî quis – êòî ratio, ōnis, f – ðàçóì res, rei, f – âåùü sapiens, entis – ìóäðûé sapio, sapii, –, 3 – áûòü ìóäðûì scio, scivi, scitum, 4 – çíàòü, ïîìíèòü senātus, us, m – ñåíàò (ïåðåâîä – § 46, ïóíêò 2) senex, senis, m – ñòàðèê sententia, ae, f – ìóäðîñòü sequor, secūtus sum, sequi (§ 76) – ïîñëåäîâàòü si – åñëè/ åñëè áû sim – Praes. coniunct. îò sum solus, a, um – îäèí sum, fui, –, esse (§ 19a) – áûòü summus, a, um – âûñøèé super-sum, super-fui, –, super-esse (§ 20) – îñòàâàòüñÿ surgo, surrexi, surrectum, 3 – ïîäíèìàòüñÿ, ïîäíÿòüñÿ suus, a, um – ñâîé te – Acc./ Abl. îò tu (òû) terreo, terrui, terrĭtum, 2 – ïðåäñòàâëÿòü óãðîçó tribuo, tribui, tribūtum, 3 – äàâàòü, ïðåäîñòàâëÿòü (tribui – § 14) Troia, ae, f – Òðóÿ ullus, a, um – êàêîé-ëèáî vagus, a, um – ïîòåðÿííûé, íåïðèêáÿííûé velis – Praes. coniunct. îò volo venio, veni, ventum, 4 – ïðèõîäèòü video, vidi, visum, 2 – âèäåòü vivo, vixi, victum, 3 – æèòü volo, volui, –, velle (§ 24) – õîòåòü vulgus, i, n – íàðîä |
1Ãéêòîð – â ãðå÷åñêèõ ìèôàõ òðîÿíñêèé öàðåâè÷, ïðåäâîäèòåëü òðîÿíöåâ â âîéíå ñ ãðåêàìè.
8) Ïðåäëîæåíèÿ Ñ ÍÅÑÊÎËÜÊÈÌÈ ÏÐÈÄÀÒÎ×ÍÛÌÈ (ðàçíûå ñîþçû):
1) Alexander, cum a praeceptōre suo audivisset innumerabĭles esse mundos, exclamavisse dicĭtur: «Et ego nullo adhuc potītus sum!» 2) Lacaena quaedam, cum filium in proelio interfectum esse audivisset: «Eum genuĕram, ut esset, qui pro patria mortem non dubitāret occumbĕre». 3) Cum quid mutuum dederĭmus, etsi non cavĭmus, ut aeque bonum nobis redderētur, non liceat debitōri deteriōrem rem reddĕre (Ïîìïóíèé).
4) Qui […] aliēnum quid contrectāvit, ut lucrifacĕret, tametsi mutāto consilio id domĭno postea reddĭdit, fur est (Óëüïèáí). 5) Ne utĭlem quidem arbĭtror esse nobis futurārum rerum scientiam. Quae enim vita fuisset Priămo, si ab adulescentia scisset, quos eventus senectūtis esset habitūrus? (Öèöåðîí). 6) Ut servemĭni, deest vobis anĭmus: quid, si moriendum pro patria esset, facerētis? (Òèò Ëèâèé). 7) Non essēmus paupĕres, si nescirēmus, quid esset paupertas (Âàððóí). 8) [Interrogātus], quid esset dolus malus, respondebat: cum esset aliud simulātum, aliud actum (Öèöåðîí). 9) Lacedaemonii interrogāti, qua de causa nunquam leges mutārent, dixērunt: «Ne serviant leges hominĭbus, sed ii oboediant legĭbus». 10) Solo, quum interrogarētur, cur nullum supplicium constituisset in eum, qui parentem necasset, respondit se id nemĭnem factūrum [esse] putasse (Öèöåðîí). 11) Alexander, cum iam in India vagarētur […], sagitta ictus [est] […]. Deinde, cum, represso sanguĭne, sicci vulnĕris dolor crescĕret et crus equo suspensum paulātim obtorpuisset, coactus est absistĕre: «Omnes», inquit, «iurant me Iovis esse filium, sed vulnus hoc homĭnem esse me clamat» (Ñéíåêà). 12) Cum Caesar ultĭmo anni die Caninium consŭlem fecisset, Cicĕro amīco cuīdam scripsit: «Caninio consŭle Romae nihil mali factum esse scito: fuit enim mirae vigilantiae, qui per consulātum somnum non vidĕrit».
| Ñëîâà ê ¹ 8: a/ ab (ñ Abl.) – îò; c ab-sisto, -stĭti, –, 3 – îñòàíàâëèâàòüñÿ actum – ñì. ago adhuc – äî ñèõ ïîð adulescentia, ae, f – þíîñòü aeque – â ðàâíîé ñòåïåíè ago, egi, actum, 3 – äåëàòü Alexander, dri, m – Àëåêñàíäð Ìàêåäîíñêèé aliēnus, a, um – ÷óæîé alius, alia, aliud (§ 38, ï.1) – äðóãîé (aliud… aliud – îäíî… äðóãîå) amīcus, i, m – äðóã anĭmus, i, m – äóõ, ìóæåñòâî; óì annus, i, m – ãîä arbĭtror, arbitrātus sum, arbitrāri (§ 76) – ñ÷èòàòü audio, īvi, ītum, 4 – ñëûøàòü bonus, a, um – õîðîøèé Caesar, ăris, m – Öåçàðü Caninius, i, m – Êàíúíèé (èìÿ); Caninio – § 77a causa, ae, f – ïðè÷èíà caveo, cavi, cautum, 2 – ïðèíèìàòü ìåðû Cicĕro, ōnis, m – Öèöåðîí clamo, āvi, ātum, 1 – êðè÷àòü coactus – ñì. cogo cogo, coēgi, coactum, 3 – âûíóæäàòü consilium, i, n – ðåøåíèå con-stituo, -stitui, -stitūtum, 3 – íàçíà÷àòü consul, ŭlis, m – êîíñóë (consŭlem – § 46, ïóíêò 2; consŭle – § 77a) consulātus, us, m – êîíñóëüñòâî con-trecto, āvi, ātum, 1 – ïðèñâàèâàòü ñåáå cresco, crevi, cretum, 3 – âîçðàñòàòü crus, cruris, n – ãîëåíü cuī-dam (Dat.S.) – ñì. quae-dam cum – êîãäà cur – ïî÷åìó de (ñ Abl.) – ïî debĭtor, ōris, m – äîëæíèê dederĭmus – ñì. do de-est (§ 20) – Praes. îò de-sum deinde – çàòåì de-sum, de-fui, –, de-esse (§ 20) – íå õâàòàòü, îòñóòñòâîâàòü pro (ñ Abl.) – çà, ðàäè proelium, i, n – ñðàæåíèå puto, āvi, ātum, 1 – äóìàòü (putasse = putavisse: § 69, ï.6) qua – § 61, òàáëèöà (qua de causa = de qua causa) quae < qui, quae, quod (§ 61) – êàêîé quae-dam < qui-dam, quae-dam, quod-dam (§ 62) – îäèí, íéêèé qui (§ 61) – êòî; òîò, êòî; êîòîðûé quid – ÷òî (§ 61); ÷òî-òî; êàêîé-òî quidem – äàæå quos – § 61, òàáëèöà quum = cum (êîãäà) red-do, -dĭdi, -dĭtum, 3 – âîçâðàùàòü, âåðíóòü re-prĭmo, -pressi, -pressum, 3 – îñòàíàâëèâàòü (ïåðåâîä – § 77) res, rei, f – âåùü; äåëî, îáñòîÿòåëüñòâî | deterior, ōris – õóäøèé dico, dixi, dictum, 3 – ãîâîðèòü dies, ēi, m – äåíü (die – § 50â, ïóíêò 12) do, dedi, datum, 1 – äàâàòü dolor, ōris, m – áîëü dolus malus – çëîé ýìûñåë domĭnus, i, m – õîçÿèí dubĭto, āvi, ātum, 1 – êîëåáàòüñÿ, æàëåòü ego – ÿ enim – èáî, âåäü equus, i, m – êîíü esse/ essēmus/ esset – ñì. sum est (§ 19à) – Praes. îò sum et – è; etsi – äàæå åñëè eum – § 39, òàáëèöà eventus, us, m – ðåçóëüòàò, êîíå÷íîå ñîáûòèå ex-clāmo, āvi, ātum, 1 – êðè÷àòü, âîñêëèöàòü facio, feci, factum, facĕre (§ 68a) – äåëàòü, ñîâåðøàòü; íàçíà÷àòü factum esse – ñì. fio fecisset – ñì. facio filius, i, m – ñûí (â ¹ 11 – § 78, ï.6) fio, factus sum, fiĕri (§ 76a) – ñëó÷àòüñÿ fuisset/ fuit – ñì. sum fur, furis, m – âîð futūrus, a, um – áóäóùèé genuĕram – ñì. gigno gigno, genui, genĭtum, 3 – ðîæäàòü habeo, habui, habĭtum, 2 – èìåòü (esset habitūrus – § 81, ïóíêò 10) hoc < hic, haec, hoc (§ 39) – ýòîò homo, ĭnis, m – ÷åëîâåê iam – óæå ico, ici, ictum, 3 – ïîðàæàòü id < is, ea, id (§ 39) – ýòîò; îí, îíà ii – § 39, òàáëèöà in – â; â îòíîøåíèè; ïðîòèâ India, ae, f – Èíäèÿ in-numerabĭlis, e – áåñ-÷èñëåííûé inquam, inquit (§ 75, ïóíêò 2) – ãîâîðèò inter-ficio, -fēci, -fectum, 3 – óáèâàòü inter-rōgo, āvi, ātum, 1 – ñïðàøèâàòü Iovis – Gen. îò Iuppĭter (Þïèòåð, Çåâñ) respondeo, -ndi, -nsum, 2 – îòâå÷àòü Roma, ae, f – Ðèì (Romae – § 50â, ïóíêò 11, NB) sagitta, ae, f – ñòðåëà sanguis, ĭnis, m – êðîâü scientia, ae, f – çíàíèå scio, scivi, scitum, 4 – çíàòü (scito – § 6; scisset = scivisset: § 69, ï.6) scribo, scripsi, scriptum, 3 – ïèñáòü se – § 78, ïóíêò 4 sed – à, íî senectus, ūtis, f – ñòàðîñòü servio, īvi, ītum, 4 – ñëóæèòü servo, āvi, ātum, 1 – ñïàñàòü, ñïàñòè si – åñëè, åñëè áû siccus, a, um – ïîäñîõøèé simŭlo, āvi, ātum, 1 – èçîáðàæàòü, ïîêàçûâàòü Solo, ōnis, m – çàêîíîäàòåëü Ñîëóí (Àôèíû, VI â. äî í.ý.) | iuro, āvi, ātum, 1 – êëÿñòüñÿ Lacaena, ae, f – ñïàðòáíêà Lacedaemonii, ōrum, m, plur. – ëàêåäåìóíÿíå, ñïàðòáíöû lex, legis, f – çàêîí licet, licuit, licēre (§ 75, ïóíêò 1) – ïîçâîëÿòüñÿ lucri-facio, -fēci, -factum, 3 (< lucrum – ïðúáûëü + facio – äåëàòü) – ïîëó÷àòü äîõîä malus, a, um – ïëîõîé (mali – § 47, ïóíêò 8) me – Acc./ Abl. îò ego mirus, a, um – óäèâèòåëüíûé morior, mortuus sum, mori (§ 76) – óìèðàòü (moriendum est – § 66a, ïóíêò 4à, NB2) mors, mortis, f – ñìåðòü mundus, i, m – ìèð muto, āvi, ātum, 1 – ìåíÿòü, èçìåíÿòü (ïåðåâîä â ¹ 4 – § 77) mutuum, i, n – çà¸ì, âåùü âçàéìû ne – íå; ÷òîáû íå neco, āvi, ātum, 1 – óáèâàòü (necasset = necavisset: § 69, ï.6) nemo, ĭnis – íèêòî [íå] ne-scio, īvi, ītum, 4 – íå çíàòü nihil – íè÷òî, íè÷åãî [íå] nobis – Dat./ Abl. îò nos (ìû) non – íå nullus, a, um – íè îäèí, íèêàêîé nunquam – íèêîãäà [íå] oboedio, īvi, ītum, 4 – ïîâèíîâàòüñÿ ob-torpesco, -torpui, –, 3 – öåïåíåòü oc-cumbo, -cubui, -cubĭtum, 3 – ïðèíèìàòü, ïðèíÿòü omnis, e – âåñü, âñ¸ parens, entis, m – ðîäèòåëü, îòåö patria, ae, f – ðîäèíà paulātim – ïîñòåïåííî pauper, ĕris – áåäíûé paupertas, ātis, f – áåäíîñòü per (ñ Acc.) – â òå÷åíèå postea – çàòåì potior, potītus sum, potīri (§ 76) – âëàäåòü praeceptor, ōris, m – íàñòàâíèê Priămus, i, m – Ïðèáì, ïîñëåäíèé öàðü ñîææ¸ííîé ãðåêàìè Òðîè somnum, i, m – ñîí sum, fui, –, esse (§ 19a) – áûòü, ñóùåñòâîâàòü supplicium, i, n – íàêàçàíèå suspendo, -ndi, -nsum, 3 – ïîääåðæèâàòü suus, a, um – ñâîé tam-etsi – äàæå åñëè ultĭmus, a, um – ïîñëåäíèé ut – ÷òîáû utĭlis, e – ïîëåçíûé (ïåðåâîä – § 78, ïóíêò 7) vagor, vagātus sum, vagāri (§ 76) – íàõîäèòüñÿ video, vidi, visum, 2 – âèäåòü vigilantia, ae, f – áäèòåëüíîñòü (ïåðåâîä – § 47, ïóíêò 5) vita, ae, f – æèçíü vobis – Dat./ Abl. îò vos (âû) vulnus, ĕris, n – ðàíà |
ÒÅÊÑÒÛ ÄËß ×ÒÅÍÈß, ÐÀÇÁÎÐÀ è ÏÅÐÅÂÎÄÀ (ïî âñåé ãðàììàòèêå)
1) Ñòèõîòâîðåíèÿ (çâóêè â ñêîáêàõ íå ÷èòàþòñÿ, íî ó÷èòûâàþòñÿ ïðè ðàçáîðå):
a) Íàäïèñü íà ñòåíå äîìà â Ïîìïéÿõ: b)Ýïèãðàììà Ìàðöèáëà î ñìåðòè:
Ádmiror, pariés, te non cecidisse ruīna, Mors quid sit, rogitás? Si scirem, mortuus essem.
Cum tot scriptorúm taedia sustineás. Ád me, cum fueró mortuus, ergo vení!
c) Ýïèãðàììà Ìàðöèáëà (ïëîõîìó ïîýòó): d)Ýïèãðàììà Ìàðöèáëà íà ñìåðòü ïëîõîãî ÷åëîâåêà:
Cur non mitto tibí, Pontiliāne, libellos? – Sit tibi terra levís mollīque tegāris arēna,
Ne mihi tú mittás, Pontiliāne, tuós. Ne tua nón possínt eruěr(e) ossa canés.
e) Ñòèõîòâîðåíèå Êàòýëëà î íåïîñòîÿíñòâå â ëþáâè è òùåòíîñòè ëþáîâíûõ êëÿòâ:
Nulli se dicít muliér mea nubĕre malle, Dicit: séd muliér cupidó quod dicit amanti,
Quám mihi, nón si sé Iúppĭter ipse petát. Ín vent(o) ét rapidá scribĕr(e) oportet aquá.
f) Çíàìåíèòîå äâóñòèøèå Êàòýëëà î ëþáâè è íåíàâèñòè:
Ód(i) et amó. Quar(e) íd faciám, fortasse requīris.
Nescio, séd fierí sénti(o) et excruciór.
| Ñëîâà ê ¹ 1: ad – ê, êî admĭror, admirātus sum, admirāri (§ 76) – óäèâëÿòüñÿ amo, āvi, ātum, 1 – ëþáèòü aqua, ae, f – âîäà arēna, ae, f – ñëîé ïåñêà, ïåñîê cado, cecĭdi, casum, 3 [ruīna] – ðàçðóøàòüñÿ, ïàäàòü canis, is, m – ñîáàêà cecidisse – ñì. cado cum – êîãäà; ïîñêîëüêó cupĭdus, a, um – ñòðàñòíûé cur – ïî÷åìó dico, dixi, dictum, 3 – ãîâîðèòü ergo – ïîýòîìó eruo, erui, erūtum, 3 – âûðûòü essem – ñì. sum et – è excrucio, āvi, ātum, 1 – ìó÷àòü facio, feci, factum, 3 – äåëàòü fio, factus sum, fiĕri – ñëó÷àòüñÿ (fiĕri – § 78, ïóíêò 8) re-quīro, -quisīvi, -quisītum, 3 – òóò: «õîòåòü ïîíÿòü» rogĭto, āvi, ātum, 1 – ñïðàøèâàòü ruīna – ñì. cado ruīna scio, scivi, scitum, 4 – çíàòü scribo, scripsi, scriptum, 3 – ïèñáòü scriptor, ōris, m – ïèñáêà se – § 78, ïóíêò 4; âî 2-é ñòðîêå – Acc./ Abl. îò «îí, îíà» sed – íî | fortasse – äîëæíó áûòü fuĕro – ñì. sum id < is, ea, id (§ 39) – ýòîò in – â, íà ipse, a, um (§ 38, ïóíêò 3) – ñàì Iuppĭter, Iovis, m – Þïèòåð levis, e – ë¸ãêèé, ìÿãêèé (êàê ïóõ) libellus, i, m – êíèæêà (ñòèõîâ) malo, malui, –, malle (§ 24) – õîòåòü me – Acc./ Abl. îò ego (ÿ) meus, a, um – ìîé mihi – Dat. îò ego (ÿ) mitto, misi, missum, 3 – ïîñûëàòü mollis, e – òîíêèé (mollī-que = et molli) mors, mortis, f – ñìåðòü mortuus, a, um – ì¸ðòâûé mulier, ĕris, f – æåíùèíà ne – ÷òîáû íå (ne… non – «÷òîáû íå íå» = ut – ÷òîáû) ne-scio, -scīvi, -scītum, 4 – íå çíàòü sentio, sensi, sensum, 4 – ÷óâñòâîâàòü si – åñëè; åñëè áû (si se – åñëè áû [äàæå] å¸) sit – Praes. coniunct. îò sum sum, fui, –, esse (§ 19a) – áûòü sus-tineo, -tinui, -tentum, 2 – ñî-äåðæàòü taedium, i, n – ìåðçêàÿ íàäïèñü te – Acc./ Abl. îò tu (òû) | non – íå (non si – íåò, [äàæå] åñëè) nubo, nupsi, nuptum, 3 – îòäàòü (ñåáÿ) â æ¸íû nullus, a, um – íè îäèí, íèêòî [íå] (nulli – Dat.S.: § 38, ï.1) odi, odisse (§ 75, ïóíêò 3) – íåíàâèäåòü oportet, oportuit, –, oportēre (§ 75, ï.1) – ñëåäîâàòü, áûòü íóæíûì os, ossis, n – êîñòü paries, ētis, m – ñòåíà peto, petīvi, petītum, 3 – äîìîãàòüñÿ Pontiliānus, i, m – Ïîíòèëèáí pos-sint – Praes. coni. îò pos-sum pos-sum potui, –, posse (§ 20) – ìî÷ü quam – êðîìå êàê quare – ïî÷åìó -que – è (§ 32, ïóíêò 6) quid (§ 61) – ÷òî quod (§ 61) – ÷òî; òî, ÷òî rapĭdus, a, um – áûñòðûé tego, texi, tectum, 3 – ïîêðûâàòü terra, ae, f – çåìëÿ tibi – Dat. îò tu (òû) tot – â òàêîì êîëè÷åñòâå tu – òû tuus, a, um – òâîé (â ïåðåâîäå ¹ 1ñ – § 36, ïóíêò 2) venio, veni, ventum, 4 – ïðèõîäèòü ventus, i, m – âåòåð |
2) Îòðûâîê èç èçâåñòíîé áàñíè Ôéäðà è åù¸ îäíî ñòèõîòâîðåíèå Êàòýëëà î ëþáâè:
à) Îòðûâîê èç áàñíè Ôéäðà (ðàçìåð – ÿìá, óäàðåíèå íà êàæäîì âòîðîì ñëîãå):
Cum de fenestra corvus raptum caseum «O qui tuārum, corve, pínnar(um) ést nitór!
Coméss(e) vellét, celsá resīdens arbŏre, Quantúm decōris corpŏr(e) ét vultú gerís!
Vulpés invīdit, deinde sic coepít loquí: Si voc(em) habēres, nulla prior ales foret!»
b)còèõîòâîðåíèå Êàòýëëà ê âîçëþáëåííîé Ëéñáèè (î ïîöåëóÿõ):
Vivāmús, mea Lesbi(a), atqu(e) amēmus, Da mi basia mille, deinde centum,
Rumoresque senúm severiōrum Dein mill(e) altĕra, dein secunda centum.
Omnes unīus aestimēmus assis. Deind(e) usqu(e) altĕra mille, deinde centum.
Soles ócciděr(e) ét redīre possunt: Dein, cum milia multa fecerĭmus,
Nobis, cum semel occĭdit brevís lux, Conturbabĭmus illa, ne sciāmus,
Nox est perpetu(a) una dormienda. Aut ne quis malus invidēre possit,
Cum tantum sciat esse basiōrum.
| Ñëîâà ê ¹ 2: aestĭmo, āvi, ātum, 1 – îöåíèâàòü; ñòóèòü ales, alĭtis, f – ïòèöà alter, a, um – äðóãîé amo, āvi, ātum, 1 – ëþáèòü arbor, ŏris, f – äåðåâî (ïåðåâîä – § 50â, ïóíêò 11) as, assis, m – àññ, ãðîø (ìåëêàÿ ìîíåòà Ðèìà: assis – § 47, ï.9á) atque – è aut – èëè basium, i, n – ïîöåëóé brevis, e – êðàòêèé caseus, i, m – ñûð celsus, a, um – âûñîêèé centum (C) – ñòî (íå ñêëîíÿåòñÿ) coepi, coeptum, coepisse (§ 75, ïóíêò 3) – íà÷èíàòü com-ēdo, -ēdi, -ēsum, 3 (com-esse = com-edĕre) – åñòü, ñúåñòü conturbo, āvi, ātum, 1 – ïåðåïóòûâàòü, òåðÿòü ñ÷¸ò corpus, ŏris, n – òåëî corvus, i, m – âîðóíà cum – êîãäà da – ñì. do de (ñ Abl.) – c, èç decus, ŏris, n – êðàñîòà dein = deinde – çàòåì do, dedi, datum, 1 – äàâàòü dormio, īvi, ītum, 4 – ñïàòü esse – ñì. sum est (§ 19a) – Praes. îò sum | et – è facio, feci, factum, 3 – äåëàòü; íàñ÷èòûâàòü fenestra, ae, f – îêíî fore – infin. futūri îò sum (§ 78à, ï.5) gero, gessi, gestum, 3 – âûðàæàòü habeo, habui, habĭtum, 2 – èìåòü ille, illa, illud (§ 38, ï.3) – îí, îíà (illa – Plur.) in-video, -vīdi, -vīsum, 2 – çàâèäîâàòü Lesbia, ae, f – Ëéñáèÿ (èìÿ) loquor, locūtus sum, loqui (§ 76) – ãîâîðèòü lux, lucis, f – äåíü (î æèçíè) malus, a, um – ïëîõîé meus, a, um – ìîé mi = mihi – Dat. îò ego (ÿ) milia, ium, n – Plur. îò mille mille (M) – òûñÿ÷à (íå ñêëîí.) multus, a, um – ìíîãèé ne – ÷òîáû íå (ne quis – ÷òîáû íèêòî) nitor, ōris, m – áëåñê nobis – Dat./ Abl. îò nos (ìû) nox, noctis, f – íî÷ü nullus, a, um – íè îäèí [íå] o qui – î, êàêîâ (âîñêëèöàíèå) oc-cĭdo, -cĭdi, -cāsum, 3 – çàõîäèòü; çàêàí÷èâàòüñÿ omnis, e – âåñü, âñ¸ perpetuus, a, um – âå÷íûé pinna, ae, f – ïåðî | pos-sit – Praes. coni. îò pos-sum pos-sum, potui, –, posse (§ 20) – ìî÷ü prior, ōris – ëó÷øèé quantum – ñêîëüêî -que – è (§ 32, ïóíêò 6) quis (êòî-òî) – ñì. ne quis rapio, rapui, raptum, 3 – ïîõèùàòü red-eo, red-ii, red-ĭtum, red-īre (§ 22) – âîçâðàùàòüñÿ re-sideo, -sēdi, -sessum, 2 – ñèäåòü rumor, ōris, m – ñîâåò; îñóæäåíèå (rumores-que = et rumōres) scio, scivi, scitum, 4 – çíàòü secundus, a, um – âòîðîé semel – îäíàæäû senex, senis, m – ñòàðåö sevērus, a, um – ñóðîâûé si – åñëè áû sic – òàê sol, solis, m – ñâåòèëî, ñîëíöå sum, fui, –, esse (§ 19à) – áûòü suus, a, um – ñâîé; ñîáñòâåííûé tantum – ñòîëüêî; òàê ìíîãî tuus, a, um – òâîé unus, a, um – îäèí (unīus – Gen.S.: § 38, ïóíêò 1) usque – åù¸ vellet – ñì. volo vivo, vixi, victum, 3 – æèòü volo, volui, –, velle (§ 24) – õîòåòü vox, vocis, f – ãîëîñ vulpes, is, f – ëèñá vultus, us, m – ëèöî |
2c) Îòðûâîê èç ñòèõîòâîðåíèÿ Êàòýëëà, ïîñâÿù¸ííîãî ðàçðûâó ñ âîçëþáëåííîé:
Vale, puella, iam Catullus obdūrat: Quis nunc te adībit? cui videbĕris bella?
Nec te requīret nec rogābit invītam, Quem nunc amābis? cuius esse dicēris?
At tu dolēbis, cum rogabĕris nulla. Quem basiābis? cui labella mordēbis?
Scelesta, vae te, quae tibi manet vita? At tu, Catulle, destinātus obdūra.
| Ñëîâà ê ¹ 2c: ad-ībit < ad-eo, ad-ii, ad-ĭtum, ad-īre (§ 22) – ïîä-õîäèòü; ïîñåùàòü amo, āvi, ātum, 1 – ëþáèòü at – a basio, āvi, ātum, 1 – öåëîâàòü bellus, a, um – êðàñèâûé (ïðè ïåðåâîäå ñì. § 46) Catullus, i, m – Êàòýëë cui (§ 61) – Dat. îò quis cuius (§ 61) – Gen. îò quis (cuius esse – ïåðåâåñòè: «÷üåé») cum – êîãäà destinātus, a, um – òâ¸ðäûé (äóõîì) dico, dixi, dictum, 3 – íàçûâàòü | doleo, dolui, –, 2 – ñòðàäàòü esse (§ 19a) – ñì. cuius esse iam – óæå in-vītus, a, um – íå-æåëàþùèé labellum, i, n – ãóáêà, ãóáà maneo, mansi, mansum, 2 – îñòàâàòüñÿ mordeo, momordi, morsum, 2 – êóñàòü nec – è íå nullus, a, um – íèêàêîé [íå] (nulla ìîæíî ïîíÿòü êàê «âîîáùå íå») nunc – òåïåðü obdūro, āvi, ātum, 1 – âëàäåòü ñîáîé; ÷åðñòâåòü (î ÷óâñòâàõ) puella, ae, f – äåâà quae – ñì. qui | quem – § 61 qui, quae, quod (§ 61) – êàêóé quis – êòî re-quīro, -quisīvi, -quisītum, 3 – íóæäàòüñÿ; èñêàòü rogo, āvi, ātum, 1 – ïðîñèòü, òðåáîâàòü scelestus, a, um – íåâåðíûé te – Acc./ Abl. îò tu tibi – Dat. îò tu tu – òû vae te – óâû òåáå, ãîðå òåáå vale – ïðîùàé (äî ñâèäàíèÿ) video, vidi, visum, 2 – âèäåòü (â ïàññèâå – «êàçàòüñÿ») vita, ae, f – æèçíü |
3) Î öåííîñòè äàðóâ (èñòîðèÿ î ãðå÷åñêîì ôèëîñîôå Ñîêðáòå):
1) Cum aliquando Socrăti a discipŭlis multa dona oblāta essent, Aeschĭnes dixit tristi voce: «Mihi, cum pauperrĭmus sim, nihil digni est, quod dāre tibi possim. Ităque dono tibi unum, quod habeo, – me ipsum. Cum meum munus parvum esse sciam, tamen rogo, ut benevŏle accipias». 2) Adulescenti Socrătes: «Tua modestia digna est, ut laudētur. Sed, si anĭmam tuam mihi des, ne putes tuum munus esse parvum! Libenter accipio, quod mihi donas, et curābo, ut te meliōrem tibi reddam, quam accēpi».
| Ñëîâà ê ¹ 3: à – ïðåäëîã áåç ïåðåâîäà (§ 50á) ac-cipio, -cēpi, -ceptum, 3 – ïðèíèìàòü, ïîëó÷àòü adulescens, entis, m – þíîøà Aeschĭnes, is, m – Ýñõúí (èìÿ) aliquando – îäíàæäû anĭma, ae, f – äóøà benevŏle (§ 59a, ï.2) < bene-vŏlus, a, um – áëàãî-ñêëîííûé cum – êîãäà; ïîñêîëüêó; õîòÿ curo, āvi, ātum, 1 – çàáîòèòüñÿ dare – ñì. do des – ñì. do dico, dixi, dictum, 3 – ãîâîðèòü dignus, a, um – äîñòîéíûé; öåííûé (digni – § 47, ïóíêò 8) discipŭlus, i, m – ó÷åíèê do, dedi, datum, 1 – äàâàòü; äîâåðÿòü dono, āvi, ātum, 1 – äàðèòü donum, i, n – äàð, ïîäàðîê esse/ essent – ñì. sum est – Praes. îò sum | et – è habeo, habui, habĭtum, 2 – èìåòü ipse, a, um (§ 38, ïóíêò 3) – càì ităque – ïîýòîìó laudo, āvi, ātum, 1 – õâàëèòü libenter – îõîòíî me – Acc./ Abl. îò ego (ÿ): me ipsum (ïåðåâîä): § 37, ïóíêò 2 melior, ōris – ëó÷øèé (ïåðåâîä – § 46, ïóíêò 2) meus, a, um – ìîé mihi – Dat. îò ego (ÿ): ïåðåâîä â ¹ 1 – § 48, ïóíêò 1 modestia, ae, f – ñêðîìíîñòü multus, a, um – ìíîãèé munus, ĕris, n – äàð ne – íå nihil [est] – íè÷åãî [íåò] oblāta – ñì. of-fĕro of-fĕro, ob-tŭli, ob-lātum, of-ferre (§ 23, ï.2) – ïðåïîäíîñèòü parvus, a, um – ìàëûé (§ 78, ï.7) pauper, ĕris – áåäíûé (pauperrĭmus, a, um – § 57, ï.3à) | pos-sim – Praes. coni. îò pos-sum pos-sum, potui, –, posse (§ 20) – ìî÷ü puto, āvi, ātum, 1 – äóìàòü quam – ÷åì quod (§ 61) – ÷òî red-do, -dĭdi, -dĭtum, 3 – âîçâðàùàòü, âåðíóòü rogo, āvi, ātum, 1 – ïðîñèòü scio, scivi, scitum, 4 – çíàòü sed – íî si – åñëè sim – Praes. coniunct. îò sum Socrătes, is, m – Ñîêðáò sum, fui, –, esse (§ 19a) – áûòü tamen – íî, îäíàêî te – Acc./ Abl. îò tu (òû) tibi – Dat. îò tu (òû) tristis, e – ïå÷àëüíûé tuus, a, um – òâîé unus, a, um – åäèíñòâåííûé ut – ÷òîáû vox, vocis, f – ãîëîñ |
4) Î âûðàæåíèè «Äàìóêëîâ ìå÷»(ïîñòîÿííàÿ îïàñíîñòü ïðè âèäèìîì áëàãîïîëó÷èè):
1) Nemo erat in Syracūsis tyranno Dionysio divitior. 2) Multi cives tyrannum beatissĭmum omnium homĭnum esse putābant, et Dionysius semper metuēbat, ne ab invisorĭbus suis occiderētur. 3) Cum Damŏcles assentātor commemorāret abundantiam rerum et copiārum Dionysii, interrogāvit eum tyrannus, num vitam talem degustāre vellet. 4) Cum ille se cupĕre dixisset, Dionysius iussit Damŏclem in aureo lecto collocāri et puĕros delectos ei ministrāre. 5) Mensae magnifĭcis epŭlis instruebantur, omnia auro argentōque ornāta erant. 6) Sed in medio apparātus Dionysius fulgentem gladium, tenui filo ad lacūnar affixum, demittĕre constituit, ut impendēret beāti cervĭci. 7) Damŏcles, iam nullam pulchritudĭnem sentiens, denĭque exorāvit tyrannum, ut abīre ei licēret. 8) Ita declarāvit Dionysius nullas divitias homĭni dulces esse, si ei terror impendeat.
| Ñëîâà ê ¹ 4: ab – ïðåäëîã áåç ïåðåâîäà (§ 50á) ab-īre – ñì. ab-eo ab-eo, ab-ii, ab-ĭtum, ab-īre (§ 22) – óéòè abundantia, ae, f – îáèëèå ad (ñ Acc.) – ê af-fīgo, -fixi, -fixum, 3 – ïðè-êpåïëÿòü apparātus, us, m – âåëèêîëåïèå argentum, i, n – ñåðåáðî (argentō-que = et argento) assentātor, ōris, m – ëüñòåö aureus, a, um – çîëîòîé aurum, i, n – çîëîòî beātus, a, um – ñ÷àñòëèâûé (ïåðåâîä â ¹ 2 – § 78, ïóíêò 6) cervix, ĭcis, f – øåÿ civis, is, m – ãðàæäàíúí collŏco, āvi, ātum, 1 – ðàñïîëàãàòü, ðàñïîëîæèòü, ïîìåñòèòü ñom-memŏro, āvi, ātum, 1 – óïîìÿíýòü â ðå÷è con-stituo, -stitui, -stitūtum, 3 – ðàñïîðÿæàòüñÿ copia, ae, f – âîéñêî cum – êîãäà cupio, īvi, ītum, 3 – õîòåòü Damŏcles, is, m – Äàìóêë declāro, āvi, ātum, 1 – ïîêàçûâàòü degusto, āvi, ātum, 1 – ïîïðîáîâàòü, âêóñúòü de-lĭgo, -lēgi, -lectum, 3 – èçáèðàòü (î ëó÷øèõ) de-mitto, -mīsi, -missum, 3 – ïîäâåñèòü | denĭque – â êîíöå êîíöîâ dico, dixi, dictum, 3 – ãîâîðèòü Dionysius, i, m – Äèîíúñèé dives, ĭtis –áîãàòûé divitia, ae, f – áîãàòñòâî dulcis, e – ìèë(ûé) ei (§ 39) – Dat.S. îò is (îí) epŭla, ae, f – áëþäî erant/ erat (§ 19a) – Imperf. îò sum esse – ñì. sum et – è eum – § 39, òàáëèöà exōro, āvi, ātum, 1 – ïðîñèòü filum, i, n – íèòü fulgeo, fulsi, –, 2 – áëåñòåòü gladius, i, m – ìå÷ homo, ĭnis, m – ÷åëîâåê (homĭnum â ¹ 2 – § 57, ïóíêò 2) iam – óæå ille, illa, illud (§ 38, ï.3) – îí; òîò im-pendeo, –, –, 2 – óãðîæàòü in – â, íà in-struo, -struxi, -structum, 3 – íàêðûâàòü interrŏgo, āvi, ātum, 1 – ñïðàøèâàòü invīsor, ōris, m – çàâèñòíèê ita – òàê iubeo, iussi, iussum, 2 – ïðèêàçûâàòü lacūnar, āris, n – ïîòîëîê lectus, i, m – ëîæå licet, licuit, licēre (§ 75, ïóíêò 1) – áûòü ïîçâîëåííûì magnifĭcus, a, um – âåëèêîëåïíûé medium, i, n – ñåðåäèíà mensa, ae, f – ñòîë | metuo, metui, –, 3 – áîÿòüñÿ ministro, āvi, ātum, 1 – ïðèñëóæèâàòü multus, a, um – ìíîãèé ne – ÷òîáû íå nemo – íèêòî [íå] nullus, a, um – íèêàêîé [íå] num – ëè oc-cīdo, -cīdi, -cīsum, 3 – óáèâàòü, ëèøàòü æèçíè omnis, e – âåñü, âñ¸ (omnia – ñîáèðàòåëüíîå: § 35à, ïóíêò 3) orno, āvi, ātum, 1 – óêðàøàòü puer, puĕri, m – þíîøà pulchritūdo, ĭnis, f – êðàñîòà puto, āvi, ātum, 1 – ñ÷èòàòü -que – è (§ 32, ïóíêò 6) res, rei, f – áîãàòñòâî se – § 78, ïóíêò 4 sed – íî semper – âñåãäà sentio, sensi, sensum, 4 – çàìå÷àòü si – åñëè sum, fui, –, esse (§ 19a) – áûòü suus, a, um – ñâîé Syracūsae, ārum, f, plur. – Ñèðàêýçû, ãîðîä â Ñèöèëèè talis, e – òàêîé tenuis, e – òîíêèé terror, ōris, m – ñòðàõ tyrannus, i, m – òèðàí1 (tyranno – § 56, ïóíêò 2) ut – ÷òîáû vellet – ñì. volo vita, ae, f – æèçíü volo, volui, –, velle (§ 24) – õîòåòü |
1Òèðáí â àíòè÷íîñòè – íåçàêîííî çàõâàòèâøèé âëàñòü (Äèîíúñèé æèë â êîíöå V–IV ââ. äî í.ý.).
Äàòà äîáàâëåíèÿ: 2014-11-13; ïðîñìîòðîâ: 69; Íàðóøåíèå àâòîðñêèõ ïðàâ