КАТЕГОРИИ:
АстрономияБиологияГеографияДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника
|
NB! НачинайтеРАЗБОР ПО СОСТАВУ глагольной формы не с окончания, а С ОСНОВЫ (т.е. одной из словарных основ). Вспомните известную фразу: ЗРИ В КОРЕНЬ! 13 страница
7c) Условные предложения с союзом «dum»(если, лишь бы):18) Occīdat, dum impěret (Агриппúна в ответ на предсказание, что её сын Нерóн станет римским императором, но убьёт свою мать). 19) Oděrint, dum probent (слова римского императора Тибéрия). 20) Nil actúm credéns, dum quíd superesset agendum (в основе – слова Лукáна о Юлии Цезаре). 21) Ignavia est iacēre, dum possis surgěre.
Слова к № 7:
a (с Abl.) – от; предлог без перевода (§ 50б, пункт 5)
ac – и
actum – см. ago (перевод – § 46)
ad – к
adulescens, entis, m – юноша (перевод – § 46)
colo, colui, cultum, 3 – почитать
consilium, i, n – совет
contumelia, ae, f – оскорбление
convenienter – согласно
cre-do, -dĭdi, -dĭtum, 3 – тут: «считать»
de (с Abl.) – о
debeo, debui, debĭtum, 2 – быть должным
deus, i, m – бог
difficĭlis, e – тяжёлый
dis-cēdo, -cessi, -cessum, 3 – от-ступать
dum – лишь бы (в № 18, 19); если
eam – § 39, таблица
effectus us, m – результат
ef-fĭcio, -fēci, -fectum, 3 – иметь значение
eris (§ 19а) – Fut. от sum
essem/ essent/ esset – см. sum
est (§ 19а) – Praes. от sum
eum – § 39, таблица
felix, īcis – счастливый (см. § 46)
fortis, e – смелый, сильный
frustra – напрасно
fuisset – см. sum
Hector, ŏris, m – Гéктор1
homo, ĭnis, m – человек
hostis, is, m – враг
iaceo, iacui, –, 2 – лежать
iam – уже
id – см. is
ignavia, ae, f – малодушие
ille, illa, illud (§ 38, п.3) – он, она
im-pedio, īvi, ītum, 4 – удерживать
impěro, āvi, ātum, 1 – царствовать
im-pŭdens, entis – бес-совестный
in – в
insŭla, ae, f – остров
inter-eo, inter-ii, inter-ĭtum, inter-īre (§ 22) – пропадать
intěr-it – Praes. от inter-eo
irascor, –, irasci (§ 76) – гневаться
is, ea, id (§ 39) – этот
iudĭco, āvi, ātum, 1 – судить
| ad-vŏlo, āvi, ātum, 1 – при-летать (тут = advolavissem: § 69, п.6)
affectus, us, m – намéрение
ago, egi, actum, 3 – делать
altus, a, um – глубокий
amo, āvi, ātum, 1 – любить
appello, āvi, ātum, 1 – называть (тут = appellavissent: § 69, п.6)
ius, iuris, n – закон
lacus, us, m – озеро
locus, i, m – место (перевод – § 50в, пункт 11)
maior, ōris, m – тут: «предок»
malus, a, um – плохой
me – Acc./ Abl. от ego (я)
medĭcus, a, um – медицинский
mensis, is, m – месяц (перевод – § 49, пункт 4)
metuo, metui, –, 3 – бояться
molestus, a, um – удручающий
morbus, i, m – болезнь
mortālis, e – смертный
munio, īvi, ītum, 4 – укреплять
natūra, ae, f – природа
nemo, ĭnis – никто [не]
nil – ничто [не]; в № 15 – «не»
nisi – если [бы] не
non – не
nos – мы/ Acc. «нас»
nosco, novi, notum, 3 – знать (nosset = novisset: § 69, пункт 6)
noster, tra, trum – наш
oc-cīdo, -cīdi, -cīsum, 3 – убивать
octāvus, a, um – восьмой
odi, odisse (§ 75, п.3; oděrint – § 85, 1в, NB3) – ненавидеть
officium, i, n – долг
omnis, e – весь, всё
onĕro, āvi, ātum, 1 – осыпáть (onerasti = oneravisti: § 69, п.6)
oppugno, āvi, ātum, 1 –
захватывать
ops, opis, f – помощь (перевод – § 50а, пункт 3)
opus est – есть нужда,
необходимость
pater, tris, m – отец
per se – сам по себе
pes, pedis, m – нога
piĕtas, ātis, f – благочестие
plus – больше
pos-sis – Praes. coni. от pos-sum
pos-sum, potui, –, posse (§ 20) – мочь
| ars, artis, f – искусство
artĭfex, ĭcis, m – творец, мастер
audio, īvi, ītum, 4 – слушать
bene-facio, -fēci, -factum, 3 – делать добро
bene-ficium, i, n – благо-деяние
cogo, coēgi, coactum, 3 – заставлять
postŭlo, āvi, ātum, 1 – требовать
pot-est (§ 20) – Praes. от pos-sum
pridem – давнó
probo, āvi, ātum, 1 – поддерживать
pugno, āvi, ātum, 1 – сражаться
quam – чем
quem – § 61, таблица
quid (§ 62) – что-то
quis – кто
ratio, ōnis, f – разум
res, rei, f – вещь
sapiens, entis – мудрый
sapio, sapii, –, 3 – быть мудрым
scio, scivi, scitum, 4 – знать, помнить
senātus, us, m – сенат (перевод – § 46, пункт 2)
senex, senis, m – старик
sententia, ae, f – мудрость
sequor, secūtus sum, sequi (§ 76) – последовать
si – если/ если бы
sim – Praes. coniunct. от sum
solus, a, um – один
sum, fui, –, esse (§ 19a) – быть
summus, a, um – высший
super-sum, super-fui, –, super-esse (§ 20) – оставаться
surgo, surrexi, surrectum, 3 – подниматься, подняться
suus, a, um – свой
te – Acc./ Abl. от tu (ты)
terreo, terrui, terrĭtum, 2 – представлять угрозу
tribuo, tribui, tribūtum, 3 – давать, предоставлять (tribui – § 14)
Troia, ae, f – Трóя
ullus, a, um – какой-либо
vagus, a, um – потерянный, неприкáянный
velis – Praes. coniunct. от volo
venio, veni, ventum, 4 – приходить
video, vidi, visum, 2 – видеть
vivo, vixi, victum, 3 – жить
volo, volui, –, velle (§ 24) – хотеть
vulgus, i, n – народ
| 1Гéктор – в греческих мифах троянский царевич, предводитель троянцев в войне с греками.
8) Предложения С НЕСКОЛЬКИМИ ПРИДАТОЧНЫМИ (разные союзы):
1) Alexander, cum a praeceptōre suo audivisset innumerabĭles esse mundos, exclamavisse dicĭtur: «Et ego nullo adhuc potītus sum!» 2) Lacaena quaedam, cum filium in proelio interfectum esse audivisset: «Eum genuĕram, ut esset, qui pro patria mortem non dubitāret occumbĕre». 3) Cum quid mutuum dederĭmus, etsi non cavĭmus, ut aeque bonum nobis redderētur, non liceat debitōri deteriōrem rem reddĕre (Помпóний). 4) Qui […] aliēnum quid contrectāvit, ut lucrifacĕret, tametsi mutāto consilio id domĭno postea reddĭdit, fur est (Ульпиáн). 5) Ne utĭlem quidem arbĭtror esse nobis futurārum rerum scientiam. Quae enim vita fuisset Priămo, si ab adulescentia scisset, quos eventus senectūtis esset habitūrus? (Цицерон). 6) Ut servemĭni, deest vobis anĭmus: quid, si moriendum pro patria esset, facerētis? (Тит Ливий). 7) Non essēmus paupĕres, si nescirēmus, quid esset paupertas (Варрóн). 8) [Interrogātus], quid esset dolus malus, respondebat: cum esset aliud simulātum, aliud actum (Цицерон). 9) Lacedaemonii interrogāti, qua de causa nunquam leges mutārent, dixērunt: «Ne serviant leges hominĭbus, sed ii oboediant legĭbus». 10) Solo, quum interrogarētur, cur nullum supplicium constituisset in eum, qui parentem necasset, respondit se id nemĭnem factūrum [esse] putasse (Цицерон). 11) Alexander, cum iam in India vagarētur […], sagitta ictus [est] […]. Deinde, cum, represso sanguĭne, sicci vulnĕris dolor crescĕret et crus equo suspensum paulātim obtorpuisset, coactus est absistĕre: «Omnes», inquit, «iurant me Iovis esse filium, sed vulnus hoc homĭnem esse me clamat» (Сéнека). 12) Cum Caesar ultĭmo anni die Caninium consŭlem fecisset, Cicĕro amīco cuīdam scripsit: «Caninio consŭle Romae nihil mali factum esse scito: fuit enim mirae vigilantiae, qui per consulātum somnum non vidĕrit».
Слова к № 8:
a/ ab (с Abl.) – от; c
ab-sisto, -stĭti, –, 3 – останавливаться
actum – см. ago
adhuc – до сих пор
adulescentia, ae, f – юность
aeque – в равной степени
ago, egi, actum, 3 – делать
Alexander, dri, m – Александр Македонский
aliēnus, a, um – чужой
alius, alia, aliud (§ 38, п.1) – другой (aliud… aliud – одно… другое)
amīcus, i, m – друг
anĭmus, i, m – дух, мужество; ум
annus, i, m – год
arbĭtror, arbitrātus sum, arbitrāri (§ 76) – считать
audio, īvi, ītum, 4 – слышать
bonus, a, um – хороший
Caesar, ăris, m – Цезарь
Caninius, i, m – Канúний (имя); Caninio – § 77a
causa, ae, f – причина
caveo, cavi, cautum, 2 – принимать меры
Cicĕro, ōnis, m – Цицерон
clamo, āvi, ātum, 1 – кричать
coactus – см. cogo
cogo, coēgi, coactum, 3 – вынуждать
consilium, i, n – решение
con-stituo, -stitui, -stitūtum, 3 – назначать
consul, ŭlis, m – консул (consŭlem – § 46, пункт 2; consŭle – § 77a)
consulātus, us, m – консульство
con-trecto, āvi, ātum, 1 – присваивать себе
cresco, crevi, cretum, 3 – возрастать
crus, cruris, n – голень
cuī-dam (Dat.S.) – см. quae-dam
cum – когда
cur – почему
de (с Abl.) – по
debĭtor, ōris, m – должник
dederĭmus – см. do
de-est (§ 20) – Praes. от de-sum
deinde – затем
de-sum, de-fui, –, de-esse (§ 20) – не хватать, отсутствовать
pro (с Abl.) – за, ради
proelium, i, n – сражение
puto, āvi, ātum, 1 – думать
(putasse = putavisse: § 69, п.6)
qua – § 61, таблица (qua de causa = de qua causa)
quae < qui, quae, quod (§ 61) – какой
quae-dam < qui-dam, quae-dam, quod-dam (§ 62) – один, нéкий
qui (§ 61) – кто; тот, кто; который
quid – что (§ 61); что-то; какой-то quidem – даже
quos – § 61, таблица
quum = cum (когда)
red-do, -dĭdi, -dĭtum, 3 – возвращать, вернуть
re-prĭmo, -pressi, -pressum, 3 – останавливать (перевод – § 77)
res, rei, f – вещь; дело, обстоятельство
| deterior, ōris – худший
dico, dixi, dictum, 3 – говорить
dies, ēi, m – день (die – § 50в, пункт 12)
do, dedi, datum, 1 – давать
dolor, ōris, m – боль
dolus malus – злой ýмысел
domĭnus, i, m – хозяин
dubĭto, āvi, ātum, 1 – колебаться, жалеть
ego – я
enim – ибо, ведь
equus, i, m – конь
esse/ essēmus/ esset – см. sum
est (§ 19а) – Praes. от sum
et – и; etsi – даже если
eum – § 39, таблица
eventus, us, m – результат, конечное событие
ex-clāmo, āvi, ātum, 1 – кричать, восклицать
facio, feci, factum, facĕre (§ 68a) – делать, совершать; назначать
factum esse – см. fio
fecisset – см. facio
filius, i, m – сын (в № 11 – § 78, п.6)
fio, factus sum, fiĕri (§ 76a) – случаться
fuisset/ fuit – см. sum
fur, furis, m – вор
futūrus, a, um – будущий
genuĕram – см. gigno
gigno, genui, genĭtum, 3 – рождать
habeo, habui, habĭtum, 2 – иметь (esset habitūrus – § 81, пункт 10)
hoc < hic, haec, hoc (§ 39) – этот
homo, ĭnis, m – человек
iam – уже
ico, ici, ictum, 3 – поражать
id < is, ea, id (§ 39) – этот; он, она
ii – § 39, таблица
in – в; в отношении; против
India, ae, f – Индия
in-numerabĭlis, e – бес-численный
inquam, inquit (§ 75, пункт 2) – говорит
inter-ficio, -fēci, -fectum, 3 – убивать
inter-rōgo, āvi, ātum, 1 – спрашивать
Iovis – Gen. от Iuppĭter (Юпитер, Зевс)
respondeo, -ndi, -nsum, 2 – отвечать
Roma, ae, f – Рим (Romae – § 50в, пункт 11, NB)
sagitta, ae, f – стрела
sanguis, ĭnis, m – кровь
scientia, ae, f – знание
scio, scivi, scitum, 4 – знать (scito – § 6; scisset = scivisset: § 69, п.6)
scribo, scripsi, scriptum, 3 – писáть
se – § 78, пункт 4
sed – а, но
senectus, ūtis, f – старость
servio, īvi, ītum, 4 – служить
servo, āvi, ātum, 1 – спасать, спасти
si – если, если бы
siccus, a, um – подсохший
simŭlo, āvi, ātum, 1 – изображать, показывать
Solo, ōnis, m – законодатель Солóн (Афины, VI в. до н.э.)
| iuro, āvi, ātum, 1 – клясться
Lacaena, ae, f – спартáнка
Lacedaemonii, ōrum, m, plur. – лакедемóняне, спартáнцы
lex, legis, f – закон
licet, licuit, licēre (§ 75, пункт 1) – позволяться
lucri-facio, -fēci, -factum, 3 (< lucrum – прúбыль + facio – делать) – получать доход
malus, a, um – плохой (mali – § 47, пункт 8)
me – Acc./ Abl. от ego
mirus, a, um – удивительный
morior, mortuus sum, mori (§ 76) – умирать (moriendum est – § 66a, пункт 4а, NB2)
mors, mortis, f – смерть
mundus, i, m – мир
muto, āvi, ātum, 1 – менять, изменять (перевод в № 4 – § 77)
mutuum, i, n – заём, вещь взаймы
ne – не; чтобы не
neco, āvi, ātum, 1 – убивать (necasset = necavisset: § 69, п.6)
nemo, ĭnis – никто [не]
ne-scio, īvi, ītum, 4 – не знать
nihil – ничто, ничего [не]
nobis – Dat./ Abl. от nos (мы)
non – не
nullus, a, um – ни один, никакой
nunquam – никогда [не]
oboedio, īvi, ītum, 4 – повиноваться
ob-torpesco, -torpui, –, 3 – цепенеть
oc-cumbo, -cubui, -cubĭtum, 3 – принимать, принять
omnis, e – весь, всё
parens, entis, m – родитель, отец
patria, ae, f – родина
paulātim – постепенно
pauper, ĕris – бедный
paupertas, ātis, f – бедность
per (с Acc.) – в течение
postea – затем
potior, potītus sum, potīri (§ 76) – владеть
praeceptor, ōris, m – наставник
Priămus, i, m – Приáм, последний царь сожжённой греками Трои
somnum, i, m – сон
sum, fui, –, esse (§ 19a) – быть, существовать
supplicium, i, n – наказание
suspendo, -ndi, -nsum, 3 – поддерживать
suus, a, um – свой
tam-etsi – даже если
ultĭmus, a, um – последний
ut – чтобы
utĭlis, e – полезный (перевод – § 78, пункт 7)
vagor, vagātus sum, vagāri (§ 76) – находиться
video, vidi, visum, 2 – видеть
vigilantia, ae, f – бдительность (перевод – § 47, пункт 5)
vita, ae, f – жизнь
vobis – Dat./ Abl. от vos (вы)
vulnus, ĕris, n – рана
|
ТЕКСТЫ ДЛЯ ЧТЕНИЯ, РАЗБОРА и ПЕРЕВОДА (по всей грамматике)
1) Стихотворения (звуки в скобках не читаются, но учитываются при разборе):
a) Надпись на стене дома в Помпéях: b)Эпиграмма Марциáла о смерти:
Ádmiror, pariés, te non cecidisse ruīna, Mors quid sit, rogitás? Si scirem, mortuus essem.
Cum tot scriptorúm taedia sustineás. Ád me, cum fueró mortuus, ergo vení!
c) Эпиграмма Марциáла (плохому поэту): d)Эпиграмма Марциáла на смерть плохого человека:
Cur non mitto tibí, Pontiliāne, libellos? – Sit tibi terra levís mollīque tegāris arēna,
Ne mihi tú mittás, Pontiliāne, tuós. Ne tua nón possínt eruěr(e) ossa canés.
e) Стихотворение Катýлла о непостоянстве в любви и тщетности любовных клятв:
Nulli se dicít muliér mea nubĕre malle, Dicit: séd muliér cupidó quod dicit amanti,
Quám mihi, nón si sé Iúppĭter ipse petát. Ín vent(o) ét rapidá scribĕr(e) oportet aquá.
f) Знаменитое двустишие Катýлла о любви и ненависти:
Ód(i) et amó. Quar(e) íd faciám, fortasse requīris.
Nescio, séd fierí sénti(o) et excruciór.
Слова к № 1:
ad – к, ко
admĭror, admirātus sum, admirāri (§ 76) – удивляться
amo, āvi, ātum, 1 – любить
aqua, ae, f – вода
arēna, ae, f – слой песка, песок
cado, cecĭdi, casum, 3 [ruīna] – разрушаться, падать
canis, is, m – собака
cecidisse – см. cado
cum – когда; поскольку
cupĭdus, a, um – страстный
cur – почему
dico, dixi, dictum, 3 – говорить
ergo – поэтому
eruo, erui, erūtum, 3 – вырыть
essem – см. sum
et – и
excrucio, āvi, ātum, 1 – мучать
facio, feci, factum, 3 – делать
fio, factus sum, fiĕri – случаться (fiĕri – § 78, пункт 8)
re-quīro, -quisīvi, -quisītum, 3 – тут: «хотеть понять»
rogĭto, āvi, ātum, 1 – спрашивать
ruīna – см. cado ruīna
scio, scivi, scitum, 4 – знать
scribo, scripsi, scriptum, 3 – писáть
scriptor, ōris, m – писáка
se – § 78, пункт 4; во 2-й строке – Acc./ Abl. от «он, она»
sed – но
| fortasse – должнó быть
fuĕro – см. sum
id < is, ea, id (§ 39) – этот
in – в, на
ipse, a, um (§ 38, пункт 3) – сам
Iuppĭter, Iovis, m – Юпитер
levis, e – лёгкий, мягкий (как пух)
libellus, i, m – книжка (стихов)
malo, malui, –, malle (§ 24) – хотеть
me – Acc./ Abl. от ego (я)
meus, a, um – мой
mihi – Dat. от ego (я)
mitto, misi, missum, 3 – посылать
mollis, e – тонкий (mollī-que = et molli)
mors, mortis, f – смерть
mortuus, a, um – мёртвый
mulier, ĕris, f – женщина
ne – чтобы не (ne… non – «чтобы
не не» = ut – чтобы)
ne-scio, -scīvi, -scītum, 4 – не знать
sentio, sensi, sensum, 4 – чувствовать
si – если; если бы (si se – если бы [даже] её)
sit – Praes. coniunct. от sum
sum, fui, –, esse (§ 19a) – быть
sus-tineo, -tinui, -tentum, 2 – со-держать
taedium, i, n – мерзкая надпись
te – Acc./ Abl. от tu (ты)
| non – не (non si – нет, [даже] если)
nubo, nupsi, nuptum, 3 – отдать (себя) в жёны
nullus, a, um – ни один, никто [не] (nulli – Dat.S.: § 38, п.1)
odi, odisse (§ 75, пункт 3) – ненавидеть
oportet, oportuit, –, oportēre (§ 75, п.1) – следовать, быть нужным
os, ossis, n – кость
paries, ētis, m – стена
peto, petīvi, petītum, 3 – домогаться
Pontiliānus, i, m – Понтилиáн
pos-sint – Praes. coni. от pos-sum
pos-sum potui, –, posse (§ 20) – мочь
quam – кроме как
quare – почему
-que – и (§ 32, пункт 6)
quid (§ 61) – что
quod (§ 61) – что; то, что
rapĭdus, a, um – быстрый
tego, texi, tectum, 3 – покрывать
terra, ae, f – земля
tibi – Dat. от tu (ты)
tot – в таком количестве
tu – ты
tuus, a, um – твой (в переводе № 1с – § 36, пункт 2)
venio, veni, ventum, 4 – приходить
ventus, i, m – ветер
|
2) Отрывок из известной басни Фéдра и ещё одно стихотворение Катýлла о любви:
а) Отрывок из басни Фéдра (размер – ямб, ударение на каждом втором слоге):
Cum de fenestra corvus raptum caseum «O qui tuārum, corve, pínnar(um) ést nitór!
Coméss(e) vellét, celsá resīdens arbŏre, Quantúm decōris corpŏr(e) ét vultú gerís!
Vulpés invīdit, deinde sic coepít loquí: Si voc(em) habēres, nulla prior ales foret!»
b)cтихотворение Катýлла к возлюбленной Лéсбии (о поцелуях):
Vivāmús, mea Lesbi(a), atqu(e) amēmus, Da mi basia mille, deinde centum,
Rumoresque senúm severiōrum Dein mill(e) altĕra, dein secunda centum.
Omnes unīus aestimēmus assis. Deind(e) usqu(e) altĕra mille, deinde centum.
Soles ócciděr(e) ét redīre possunt: Dein, cum milia multa fecerĭmus,
Nobis, cum semel occĭdit brevís lux, Conturbabĭmus illa, ne sciāmus,
Nox est perpetu(a) una dormienda. Aut ne quis malus invidēre possit,
Cum tantum sciat esse basiōrum.
Слова к № 2:
aestĭmo, āvi, ātum, 1 – оценивать; стóить
ales, alĭtis, f – птица
alter, a, um – другой
amo, āvi, ātum, 1 – любить
arbor, ŏris, f – дерево (перевод – § 50в, пункт 11)
as, assis, m – асс, грош (мелкая монета Рима: assis – § 47, п.9б)
atque – и
aut – или
basium, i, n – поцелуй
brevis, e – краткий
caseus, i, m – сыр
celsus, a, um – высокий
centum (C) – сто (не склоняется)
coepi, coeptum, coepisse (§ 75, пункт 3) – начинать
com-ēdo, -ēdi, -ēsum, 3 (com-esse = com-edĕre) – есть, съесть
conturbo, āvi, ātum, 1 – перепутывать, терять счёт
corpus, ŏris, n – тело
corvus, i, m – ворóна
cum – когда
da – см. do
de (с Abl.) – c, из
decus, ŏris, n – красота
dein = deinde – затем
do, dedi, datum, 1 – давать
dormio, īvi, ītum, 4 – спать
esse – см. sum
est (§ 19a) – Praes. от sum
| et – и
facio, feci, factum, 3 – делать; насчитывать
fenestra, ae, f – окно
fore – infin. futūri от sum (§ 78а, п.5)
gero, gessi, gestum, 3 – выражать
habeo, habui, habĭtum, 2 – иметь
ille, illa, illud (§ 38, п.3) – он, она (illa – Plur.)
in-video, -vīdi, -vīsum, 2 – завидовать
Lesbia, ae, f – Лéсбия (имя)
loquor, locūtus sum, loqui (§ 76) – говорить
lux, lucis, f – день (о жизни)
malus, a, um – плохой
meus, a, um – мой
mi = mihi – Dat. от ego (я)
milia, ium, n – Plur. от mille
mille (M) – тысяча (не склон.)
multus, a, um – многий
ne – чтобы не (ne quis – чтобы никто)
nitor, ōris, m – блеск
nobis – Dat./ Abl. от nos (мы)
nox, noctis, f – ночь
nullus, a, um – ни один [не]
o qui – о, каков (восклицание)
oc-cĭdo, -cĭdi, -cāsum, 3 – заходить; заканчиваться
omnis, e – весь, всё
perpetuus, a, um – вечный
pinna, ae, f – перо
| pos-sit – Praes. coni. от pos-sum
pos-sum, potui, –, posse (§ 20) – мочь
prior, ōris – лучший
quantum – сколько
-que – и (§ 32, пункт 6)
quis (кто-то) – см. ne quis
rapio, rapui, raptum, 3 – похищать
red-eo, red-ii, red-ĭtum, red-īre (§ 22) – возвращаться
re-sideo, -sēdi, -sessum, 2 – сидеть
rumor, ōris, m – совет; осуждение (rumores-que = et rumōres)
scio, scivi, scitum, 4 – знать
secundus, a, um – второй
semel – однажды
senex, senis, m – старец
sevērus, a, um – суровый
si – если бы
sic – так
sol, solis, m – светило, солнце
sum, fui, –, esse (§ 19а) – быть
suus, a, um – свой; собственный
tantum – столько; так много
tuus, a, um – твой
unus, a, um – один (unīus – Gen.S.: § 38, пункт 1)
usque – ещё
vellet – см. volo
vivo, vixi, victum, 3 – жить
volo, volui, –, velle (§ 24) – хотеть
vox, vocis, f – голос
vulpes, is, f – лисá
vultus, us, m – лицо
| 2c) Отрывок из стихотворения Катýлла, посвящённого разрыву с возлюбленной:
Vale, puella, iam Catullus obdūrat: Quis nunc te adībit? cui videbĕris bella?
Nec te requīret nec rogābit invītam, Quem nunc amābis? cuius esse dicēris?
At tu dolēbis, cum rogabĕris nulla. Quem basiābis? cui labella mordēbis?
Scelesta, vae te, quae tibi manet vita? At tu, Catulle, destinātus obdūra.
Слова к № 2c:
ad-ībit < ad-eo, ad-ii, ad-ĭtum,
ad-īre (§ 22) – под-ходить; посещать
amo, āvi, ātum, 1 – любить
at – a
basio, āvi, ātum, 1 – целовать
bellus, a, um – красивый (при переводе см. § 46)
Catullus, i, m – Катýлл
cui (§ 61) – Dat. от quis
cuius (§ 61) – Gen. от quis (cuius esse – перевести: «чьей»)
cum – когда
destinātus, a, um – твёрдый
(духом)
dico, dixi, dictum, 3 – называть
| doleo, dolui, –, 2 – страдать
esse (§ 19a) – см. cuius esse
iam – уже
in-vītus, a, um – не-желающий
labellum, i, n – губка, губа
maneo, mansi, mansum, 2 –
оставаться
mordeo, momordi, morsum, 2 –
кусать
nec – и не
nullus, a, um – никакой [не] (nulla можно понять как «вообще не»)
nunc – теперь
obdūro, āvi, ātum, 1 – владеть
собой; черстветь (о чувствах)
puella, ae, f – дева
quae – см. qui
| quem – § 61
qui, quae, quod (§ 61) – какóй
quis – кто
re-quīro, -quisīvi, -quisītum, 3 – нуждаться; искать
rogo, āvi, ātum, 1 – просить,
требовать
scelestus, a, um – неверный
te – Acc./ Abl. от tu
tibi – Dat. от tu
tu – ты
vae te – увы тебе, горе тебе
vale – прощай (до свидания)
video, vidi, visum, 2 – видеть
(в пассиве – «казаться»)
vita, ae, f – жизнь
| 3) О ценности дарóв (история о греческом философе Сокрáте):
1) Cum aliquando Socrăti a discipŭlis multa dona oblāta essent, Aeschĭnes dixit tristi voce: «Mihi, cum pauperrĭmus sim, nihil digni est, quod dāre tibi possim. Ităque dono tibi unum, quod habeo, – me ipsum. Cum meum munus parvum esse sciam, tamen rogo, ut benevŏle accipias». 2) Adulescenti Socrătes: «Tua modestia digna est, ut laudētur. Sed, si anĭmam tuam mihi des, ne putes tuum munus esse parvum! Libenter accipio, quod mihi donas, et curābo, ut te meliōrem tibi reddam, quam accēpi».
Слова к № 3:
а – предлог без перевода (§ 50б)
ac-cipio, -cēpi, -ceptum, 3 – принимать, получать
adulescens, entis, m – юноша
Aeschĭnes, is, m – Эсхúн (имя)
aliquando – однажды
anĭma, ae, f – душа
benevŏle (§ 59a, п.2) < bene-vŏlus, a, um – благо-склонный
cum – когда; поскольку; хотя
curo, āvi, ātum, 1 – заботиться
dare – см. do
des – см. do
dico, dixi, dictum, 3 – говорить
dignus, a, um – достойный;
ценный (digni – § 47, пункт 8)
discipŭlus, i, m – ученик
do, dedi, datum, 1 – давать; доверять
dono, āvi, ātum, 1 – дарить
donum, i, n – дар, подарок
esse/ essent – см. sum
est – Praes. от sum
| et – и
habeo, habui, habĭtum, 2 – иметь
ipse, a, um (§ 38, пункт 3) – cам
ităque – поэтому
laudo, āvi, ātum, 1 – хвалить
libenter – охотно
me – Acc./ Abl. от ego (я): me ipsum (перевод): § 37, пункт 2
melior, ōris – лучший (перевод – § 46, пункт 2)
meus, a, um – мой
mihi – Dat. от ego (я): перевод в № 1 – § 48, пункт 1
modestia, ae, f – скромность
multus, a, um – многий
munus, ĕris, n – дар
ne – не
nihil [est] – ничего [нет]
oblāta – см. of-fĕro
of-fĕro, ob-tŭli, ob-lātum, of-ferre (§ 23, п.2) – преподносить
parvus, a, um – малый (§ 78, п.7)
pauper, ĕris – бедный (pauperrĭmus, a, um – § 57, п.3а)
| pos-sim – Praes. coni. от pos-sum
pos-sum, potui, –, posse (§ 20) – мочь
puto, āvi, ātum, 1 – думать
quam – чем
quod (§ 61) – что
red-do, -dĭdi, -dĭtum, 3 – возвращать, вернуть
rogo, āvi, ātum, 1 – просить
scio, scivi, scitum, 4 – знать
sed – но
si – если
sim – Praes. coniunct. от sum
Socrătes, is, m – Сокрáт
sum, fui, –, esse (§ 19a) – быть
tamen – но, однако
te – Acc./ Abl. от tu (ты)
tibi – Dat. от tu (ты)
tristis, e – печальный
tuus, a, um – твой
unus, a, um – единственный
ut – чтобы
vox, vocis, f – голос
|
4) О выражении «Дамóклов меч»(постоянная опасность при видимом благополучии):
1) Nemo erat in Syracūsis tyranno Dionysio divitior. 2) Multi cives tyrannum beatissĭmum omnium homĭnum esse putābant, et Dionysius semper metuēbat, ne ab invisorĭbus suis occiderētur. 3) Cum Damŏcles assentātor commemorāret abundantiam rerum et copiārum Dionysii, interrogāvit eum tyrannus, num vitam talem degustāre vellet. 4) Cum ille se cupĕre dixisset, Dionysius iussit Damŏclem in aureo lecto collocāri et puĕros delectos ei ministrāre. 5) Mensae magnifĭcis epŭlis instruebantur, omnia auro argentōque ornāta erant. 6) Sed in medio apparātus Dionysius fulgentem gladium, tenui filo ad lacūnar affixum, demittĕre constituit, ut impendēret beāti cervĭci. 7) Damŏcles, iam nullam pulchritudĭnem sentiens, denĭque exorāvit tyrannum, ut abīre ei licēret. 8) Ita declarāvit Dionysius nullas divitias homĭni dulces esse, si ei terror impendeat.
Слова к № 4:
ab – предлог без перевода (§ 50б)
ab-īre – см. ab-eo
ab-eo, ab-ii, ab-ĭtum, ab-īre (§ 22) – уйти
abundantia, ae, f – обилие
ad (с Acc.) – к
af-fīgo, -fixi, -fixum, 3 – при-кpеплять
apparātus, us, m – великолепие
argentum, i, n – серебро (argentō-que = et argento)
assentātor, ōris, m – льстец
aureus, a, um – золотой
aurum, i, n – золото
beātus, a, um – счастливый (перевод в № 2 – § 78, пункт 6)
cervix, ĭcis, f – шея
civis, is, m – гражданúн
collŏco, āvi, ātum, 1 – располагать, расположить, поместить
сom-memŏro, āvi, ātum, 1 – упомянýть в речи
con-stituo, -stitui, -stitūtum, 3 – распоряжаться
copia, ae, f – войско
cum – когда
cupio, īvi, ītum, 3 – хотеть
Damŏcles, is, m – Дамóкл
declāro, āvi, ātum, 1 – показывать
degusto, āvi, ātum, 1 – попробовать, вкусúть
de-lĭgo, -lēgi, -lectum, 3 – избирать (о лучших)
de-mitto, -mīsi, -missum, 3 – подвесить
| denĭque – в конце концов
dico, dixi, dictum, 3 – говорить
Dionysius, i, m – Дионúсий
dives, ĭtis –богатый
divitia, ae, f – богатство
dulcis, e – мил(ый)
ei (§ 39) – Dat.S. от is (он)
epŭla, ae, f – блюдо
erant/ erat (§ 19a) – Imperf. от sum
esse – см. sum
et – и
eum – § 39, таблица
exōro, āvi, ātum, 1 – просить
filum, i, n – нить
fulgeo, fulsi, –, 2 – блестеть
gladius, i, m – меч
homo, ĭnis, m – человек (homĭnum в № 2 – § 57, пункт 2)
iam – уже
ille, illa, illud (§ 38, п.3) – он; тот
im-pendeo, –, –, 2 – угрожать
in – в, на
in-struo, -struxi, -structum, 3 – накрывать
interrŏgo, āvi, ātum, 1 – спрашивать
invīsor, ōris, m – завистник
ita – так
iubeo, iussi, iussum, 2 – приказывать
lacūnar, āris, n – потолок
lectus, i, m – ложе
licet, licuit, licēre (§ 75, пункт 1) – быть позволенным
magnifĭcus, a, um – великолепный
medium, i, n – середина
mensa, ae, f – стол
| metuo, metui, –, 3 – бояться
ministro, āvi, ātum, 1 – прислуживать
multus, a, um – многий
ne – чтобы не
nemo – никто [не]
nullus, a, um – никакой [не]
num – ли
oc-cīdo, -cīdi, -cīsum, 3 – убивать, лишать жизни
omnis, e – весь, всё (omnia – собирательное: § 35а, пункт 3)
orno, āvi, ātum, 1 – украшать
puer, puĕri, m – юноша
pulchritūdo, ĭnis, f – красота
puto, āvi, ātum, 1 – считать
-que – и (§ 32, пункт 6)
res, rei, f – богатство
se – § 78, пункт 4
sed – но
semper – всегда
sentio, sensi, sensum, 4 – замечать
si – если
sum, fui, –, esse (§ 19a) – быть
suus, a, um – свой
Syracūsae, ārum, f, plur. – Сиракýзы, город в Сицилии
talis, e – такой
tenuis, e – тонкий
terror, ōris, m – страх
tyrannus, i, m – тиран1 (tyranno – § 56, пункт 2)
ut – чтобы
vellet – см. volo
vita, ae, f – жизнь
volo, volui, –, velle (§ 24) – хотеть
| 1Тирáн в античности – незаконно захвативший власть (Дионúсий жил в конце V–IV вв. до н.э.).
|